یک‌شنبه 4 آبان ماه، عملیات عاشورا منجر به آزادسازی منطقه «جرف الصخر» از داعش شد. تحلیل‌گران میزان اهمیت این منطقه را با «القصیر و القلمون» در سوریه برابر و حتی بیشتر از آن‌ها دانسته‌اند و این یعنی یک ضربه کاری بر پیکر داعش که می‌تواند بر مسیر فعالیت آن اثرگذار باشد.
موقعیت جرف الصخر
جرف الصخر یک منطقه مسکونی در عراق است که در استان بابل بین شهرهای بغداد و کربلا واقع شده است. این منطقه به چهار استان مهم و حساس عراق مرتبط است به‌گونه‌ای که می‌توان این شهر را مثلثی دانست که از ناحیه جنوب به استان کربلا، از شمال به بغداد و از غرب به استان الانبار متصل می‌شود. این منطقه بر اساس سرشماری سال 2003 جمعیتی حدود 80 هزار نفر داشته که شغل عمده آن‌ها کشاورزی و باغداری با بهره‌برداری از آب رود فرات است.
پس از حمله ایالات‌متحده آمریکا به عراق در سال 2003، مشکلات امنیتی سایه سنگینی بر سر کسب‌وکار و معیشت مردم این منطقه انداخت. از سوی دیگر، ویژگی جغرافیایی و مواصلاتی این منطقه که باعث افزایش ضریب راهبردی آن شده، باعث شد تا همیشه گروه‌های مختلفی به آن نظر داشته باشند؛ از گروه‌های مسلح ضد اشغالگران در ابتدا تا گروه‌های تروریستی.
بافت گیاهی این منطقه که در کنار رود فرات است، شرایط مساعدی را برای مانور گروه‌های تروریستی در آن فراهم کرده تا جایی که از سال 2003 تا قبل از حمله گسترده داعش به عراق، این منطقه همیشه محلی برای حضور تروریست‌ها بوده است. این بافت گیاهی، البته شرایط مبارزه ارتش با تروریست‌ها را نیز دشوار می‌کرد. با حمله داعش، این منطقه استراتژیک به‌صورت کامل به تصرف تروریست‌ها در آمد تا خطر داعش از ناحیه جرف الصخر بر کربلا احساس شود. از سوی دیگر فاصله 60 کیلومتری جرف الصخر از بغداد، تهدید داعش بر پایتخت عراق را نیز جدی‌تر می‌کرد. باید در کنار این موارد، به اهمیت راهبردی جرف الصخر در نزدیکی به «عامریه» و «فلوجه» که دو مرکز مهم برای داعش محسوب می‌شوند نیز اشاره کرد تا جایی که گفته شده که عمده ماشین‌های بمب‌گذاری‌شده از این منطقه عبور کرده و به بغداد، کربلا و نجف می‌رسیده‌اند.
عملیات عاشورا
تهدید امنیت بغداد، کربلا و نجف از ناحیه داعشی‌های مستقر در جرف الصخر، امری نبود که ارتش و نیروهای مردمی عراق بتوانند با توجه به حضور زائران بسیار در روزهای تاسوعا و عاشورا در کربلا از آن بگذرند. از سوی دیگر، بر اساس استراتژی کلان ارتش عراق، حالا که از پیشروی داعش در مناطق مختلف این کشور جلوگیری شده، باید مرحله آزادسازی مناطق تسخیرشده با جدیت بیشتری در دستور کار قرار گیرد. بر همین اساس، طرح آزادسازی این منطقه استراتژیک که از مدت‌ها قبل مورد بررسی بوده، اجرایی شد.
برای اجرای عملیات، از چهار ماه قبل و با استقرار اولین گروه مقاومت در منطقه، عملیات شناسایی آغاز شد تا این‌که قبل از نماز صبح جمعه دوم آبان، عملیاتی که «عاشورا» نامیده شد، آغاز گردید. نیروهای داوطلب، نیروهای «سازمان بدر» و با حضور مستقیم فرمانده آن یعنی «هادی عامری» در منطقه، نیروهای «عصائب اهل الحق»، «حزب‌الله»، گردان‌های «السلام» و دیگر گروه‌های مقاومت در این عملیات نقش‌آفرینی کرده و ارتش عراق نیز به‌صورت مستمر از این نیروها حمایت کرد. عصائب اهل حق با بیش از 6 گردان و ظرفیت 1500 نفر هجوم اصلی را عهده‌دار بود. حزب‌الله عراق با هجوم شعاعی و نقطه‌ای، دشمن را غافل‌گیر کرد و توپخانه ارتش و پدافند عامل آن، فرصت هرگونه واکنش را از داعشی‌ها گرفت. پس از سرکوب تروریست‌ها، با حضور به‌موقع ارتش و گردان‌های سرایا السلام، آزادسازی جرف الصخر کامل شد.(1)
دستاوردهای «عاشورا»
آزادسازی منطقه استراتژیک جرف الصخر که حالا توسط مجلس استان بابل به «جرف النصر» تغییر نام پیدا کرده است، نشانه‌ای از سخت‌تر شدن ادامه حیات داعش در عراق است. به نظر می‌رسد این آزادسازی حاوی دستاوردهای زیر باشد؛
– پایان پیشروی داعش، آغاز جدی آزادسازی مناطق؛ حمله گسترده داعش به استان نینوا، اشغال موصل، حمله به مناطق کردنشین و … حالا دیگر پایان یافته است. ارتش و نیروهای مردمی عراق که پس از اشغال موصل، با یک شوک بزرگ مواجه شده بودند، حالا خود را بازیابی کرده‌اند و یک استراتژی دو مرحله‌ای را برای شکست داعش در دستور کار قرار داده‌اند. آن‌ها در مرحله اول، مانع از هرگونه پیشروی جدید داعش در دیگر مناطق عراق شدند و حالا مرحله دوم یعنی آزادسازی مناطق اشغال‌شده را دنبال می‌کنند. این مرحله مدت‌ها است که آغاز شده و هرروز نیز باقدرت و هماهنگی بیشتر و اشتباهات کمتر به‌پیش می‌رود.
– کارآمدی و هماهنگی نیروهای مردمی و ارتش عراق؛ یکی از مشکلات عمده عراق در مقابل داعش، ارتش ضعیف این کشور بود تا جایی که نظامیان عراقی در موصل، بدون کمترین مقاومتی شهر را تسلیم تروریست‌ها کرده بودند. با سامان یافتن اوضاع سیاسی در عراق ازجمله انتخاب روسای جمهور و پارلمان، نخست‌وزیر و تشکیل کابینه، شرایط سیاسی برای برخی اصلاحات در ارتش فراهم شد. «العبادی» نیز در روز معرفی کابینه خود به پارلمان، ترمیم ارتش و تشکیل یک ارتش مردمی را از برنامه‌های خود اعلام کرد. حالا به نظر می‌رسد ارتش عراق توانسته به ساماندهی دوباره خود بپردازد.
از سوی دیگر، نیروهای مردمی که در قالب گروه‌هایی چون عصائب اهل حق، سرایا السلام، حزب‌الله عراق و … سامان یافته‌اند نیز، کارآمدی خود را هرروز بیشتر از قبل به اثبات می‌رسانند تا جایی که این گروه‌ها سهم عمده‌ای در آزادسازی منطقه جرف الصخر ایفا نمودند. هماهنگی میدانی و اطلاعاتی گروه‌های مردمی و ارتش عراق نیز یکی دیگر از نکات مثبت عملیات عاشورا است که می‌تواند در آزادسازی سایر مناطق عراق تکرار شده و یک الگو از همکاری گروه‌های مردمی شبه‌نظامی با ارتش ملی عراق را برای هرچه بیشتر تأمین‌کردن امنیت ملی این کشور فراهم سازد.
– افزایش امکان آزادسازی فلوجه و عامریه به‌عنوان دو پایگاه مهم داعش؛ این دو منطقه برای تروریست‌های داعش حائز اهمیت بسیار است تا جایی که آن را از مهم‌ترین مناطق راهبردی خود می‌دانند و در صورت از دست دادن آن، با افول شدید نفوذ خود در استان الانبار مواجه می‌شوند. برخی معتقدند که در صورت آزادسازی این دو شهر، عملاً استان الانبار از دست داعش رهایی خواهد یافت و اصلی‌ترین مرکز آن‌ها موصل خواهد ماند. با آزادسازی فلوجه که در غرب جرف الصخر قرار دارد، امنیت بغداد بیشتر از قبل تأمین خواهد شد.
– اثبات استقلال عراق؛ یکی از مهم‌ترین دستاوردهای عملیات عاشورا و آزادسازی جرف الصخر این بود که استقلال عمل نیروهای مردمی و نظامی عراق را به‌خوبی به رخ ائتلاف بین‌المللی علیه داعش و آمریکا کشید. بر اساس اطلاعات منتشرشده از این عملیات، نه‌تنها جنگنده‌های ائتلاف کمترین کمکی به نیروهای مردمی و ارتش عراق برای آزادسازی جرف الصخر انجام ندادند که حتی این نیروها تنها چند دقیقه قبل از آغاز عملیات به نیروهای ائتلاف اعلام کردند که در صورت مشاهده هرگونه جنگنده‌ای در آسمان در حین عملیات، آن را دشمن تلقی کرده و مورد هدف قرار خواهند داد. این یعنی بی‌نیازی ملت عراق از ائتلافی که جز هیاهو، تاکنون کار دیگری انجام نداده است.
«عاشورا» و ناکارآمدی ائتلاف بین‌المللی ضد داعش
«حرکتی که در عراق، کمر داعش را شکست، اقدام آمریکا نبود، بلکه اقدام نیروهای مردمی و ارتش عراق بود که مبارزه با داعش را به‌خوبی فراگرفته بودند و ضربات جدی به آن وارد کردند»؛ این‌ها را رهبر معظم انقلاب اسلامی ایران بیش از یک ماه قبل در هنگام ترخیص از بیمارستان به خبرنگاران گفته بود. حالا و با آزادسازی جرف الصخر، این اظهارات بیش‌ازپیش نمود عینی پیدا کرده است. آمریکا به همراه چند کشور عربی، زیرساخت‌های نفتی سوریه را بمباران کردند به این بهانه که قصد از میان بردن منابع مالی داعش را دارند درحالی‌که کمترین توجهی به خریداران نفت این گروه تروریستی نداشتند.
در عراق اما ماجرا متفاوت بود؛ آمریکا هم‌زمان با حمله به داعش، به‌صورت آنچه که خود آن را «اشتباهی» می‌نامند، نیروهای مردمی و مواضع ارتش را نه یک‌بار که چندین بار بمباران کرد. یک بازار در شهر «هیت» در استان الانبار هم، به دلیل تصور غلط نظامیان آمریکا مبنی بر وجود تروریست‌ها در آنجا بمباران شد و تعداد زیادی غیرنظامی کشته شدند. حتی فیلمی منتشر شده است که هواپیماهای نظامی آمریکا به‌صورت «اشتباهی» به‌جای ارسال کمک به مجاهدان، این کمک‌ها را برای تروریست‌های داعش می‌ریزند!
اما آزادسازی جرف الصخر توسط نیروهای مردمی و ارتش عراق به‌خوبی ناکارآمدی ائتلاف بین‌المللی علیه داعش را نشان داد. این منطقه که از ابتدای حمله‌ی آمریکا بهعراق در سال 2003 به جولانگاه تروریست‌ها تبدیل شده بود و مدت‌های بسیاری را در تصرف آن‌ها بود، این بار نه با کمک‌های آمریکا که با اراده‌ی ملت عراق آزاد شد. آمریکا در سال‌هایی که به‌عنوان یک اشغالگر در عراق حضور داشت، نتوانسته بود از پس تروریست‌های این منطقه بر بیاید و حالا نیز در آزادسازی آن نقشی ایفا نکرد.
آزادسازی جرف الصخر که از سوی برخی تحلیل‌گران به آزادسازی القلمون در القصیر در سوریه تشبیه شده است، همچون سایر پیروزی‌های مهم صورت گرفته در عراق طی ماه‌های اخیر ازجمله آزادسازی «آمرلی»، بر اساس یک مثلث مستحکم ملی صورت گرفت:
1- مرجعیت شیعه که آغازگر حرکت گسترده مردمی در عراق بود،
2- ارتش عراق که با نخست‌وزیر العبادی و برخی تغییرات صورت‌گرفته در آن جان تازه‌ای گرفته است
3- تشکیل دولتی که نوعی وفاق ملی در آن میان گروه‌های مختلف شیعی، سنی و حتی کردها با همه اشتباهات استراتژیکی که در خصوص استقلال‌طلبی داشتند، دیده می‌شود.
آزادسازی جرف الصخر با توجه به ویژگی‌های جغرافیایی آن می‌تواند مبنایی باشد برای آزاد فلوجه و استان الانبار و در این پیروزی بزرگ، ائتلاف بین‌المللی علیه داعش کمترین نقشی نداشته است.
—————————————-
منابع:
1. http://www.tasnimnews.com/Home/Single/545442
