از ابتدای بحران سوریه، کشورهای عربستان، قطر و ترکیه جانب مخالفان دولت را گرفتند. مخالفان عمدتاً به دو دسته‌ی ملی‌گرا و رادیکال تقسیم می‌شوند. گروه‌هایی مثل ارتش آزاد و… از جمله‌ی این گروه‌ها هستند. فرماندهی این گروه‌ها بر عهده‌ی سرهنگ سلیم ادریس از افسران جدا شده‌ی ارتش سوریه است. این گروه‌ها از پشتیبانی مالی و لجستیکی ترکیه و قطر برخوردار هستند.گروه‌های رادیکال مثل داعش و جبهة النصرة وابسته به القاعده هستند که از پشتیبانی معنوی، مالی و اطلاعاتی سعودی برخوردار می‌باشند.

بعد از قضیه‌ی سلاح شیمیایی سوریه، موضع آمریکا و غرب بیشتر متمایل به نظاره‌گری صحنه‌ی میدانی بود. ضمن اینکه آرام کردن سعودی‌ها بعد از قضیه‌ی هسته‌ای و بحران سوریه کاری بس دشوار بود. پس آرام آرام موضع آمریکا باید به گروه‌های رادیکال متمایل می‌شد تا جانب عربستان گرفته شود.

منابع نزدیک به مخالفان سوری اعلام کردند که شماری از فرماندهان جبهه‌ی اسلامی که توانسته‌اند بر پایگاه‌های ارتش آزاد مسلط شوند، ظرف روزهای آینده با مقام‌های آمریکایی وارد مذاکره خواهند شد. به گزارش روزنامه‌ی «العرب» چاپ لندن، این در حالی است که موجی از خشم نزد مخالفان معتدل- که آمریکا حمایت‌های خود را از آن‌ها قطع کرده و حتی آن‌ها را از گردونه‌ی طرف‌های مشورت خود خارج کرده- به وجود آمده است.

یکی از افراد جنگ‌طلب مخالف حکومت سوریه که در جبهه‌ی اسلامی عضویت دارد، در این باره گفت که انتظار می‌رود مذاکراتی در ترکیه با ایالات متحده انجام شود که این مذاکرات حول محور مسلح کردن این جبهه و تعهد به سپردن مسئولیت امنیت مناطقی است که به تصرف خود در شمال سوریه به جای ارتش آزاد در آورده است.

منابع دیپلماتیک در ترکیه در این باره گفتند که انتظار می‌رود هیئتی آمریکایی به ریاست رابرت فورد، سفیر سابق سوریه در آمریکا به استانبول برسد اما تا کنون موعد آن مشخص نشده است.

ائتلاف ملی اخیراً از طرح جدید آمریکایی- بریتانیایی برای توقف کمک‌های تسلیحاتی به مخالفان به شدت خشمگین شده و اعلام انزجار کرده است آن هم در حالی که جریان‌های تندرو از یک سو و ارتش سوریه از سوی دیگر در حال قدرت گرفتن هستند.

منابع آگاه همچنین می‌گویند که رهبران ائتلاف معتقدند که لندن و واشنگتن به سمت نیروهای تندرو متمایل شده‌اند و درصدد حمایت ویژه از آن‌ها هستند، به گونه‌ای که اقدام آنکارا بر بیرون راندن فرماندهان و رهبران مخالفان از خاک خود را تنگ کردن اوضاع بر آن‌ها قلمداد می‌کنند. بستن گذرگاه باب الهوی که از شریان‌های حیاتی و اصلی برای مخالفان محسوب می‌شود نیز در همین راستا قابل ارزیابی است.

ناظران معتقدند که کاخ سفید به ریاست اوباما از اتخاذ یک موضع ثابت در پرونده‌ی سوریه ناتوان است و برای همین پیام‌های متناقض برای همه می‌فرستد، از یک سو حمایت خود را از مخالفان اسد که بر رفتن او اصرار دارند، قطع می‌کند و از سوی دیگر به سمت جریان‌های تندرو متمایل می‌شود، هم زمان از جریان‌های مخالف معتدل نیز حمایت می‌کند اما به گونه‌ای که موازنه‌ی قدرت روی زمین تغییر نکند.

جان کری، وزیر امور خارجه‌ی آمریکا چند روز پیش گفت که به سرهنگ سلیم ادریس، رئیس ستاد ارتش آزاد، اعتماد دارد و کمک‌های آمریکا در حمایت از مخالفان ادامه می‌‎یابد. اما هم زمان چاک هیگل، وزیر دفاع گفت که رکود جریان معتدل سوریه طولانی شده و جایگاه آن‌ها در برابر اسلام‌گرایان تندرو کاهش یافته و این یک مشکل عصبی ایجاد کرده است. وی با شرکت در یک کنفرانس مطبوعاتی در این باره گفت: «ایالات متحده به حمایت خود از نیروهای ارتش آزاد ادامه می‌دهد اما کمک‌های تسلیحاتی را در شمال سوریه تعلیق کرده و تا زمانی که جریان‌های تندرو بر انبارهای اسلحه و گذرگاه‌های مرزی با ترکیه تسلط دارند از ارسال این کمک‌ها خودداری می‌‎کند.»

این در حالی است که منابع نزدیک به کاخ سفید هفته‌ی گذشته به روزنامه‌ی وال استریت ژورنال گفتند که بعد از دیدار سلیم ادریس در ژنو با مقام‌های آمریکایی، آن‌ها توانستند او را مجاب کنند که به سوریه برگردد و به عملیات خود علیه حکومت بشار اسد ادامه دهد.

نیروهای جبهه‌ی اسلامی هفته‌ی گذشته با حمله به پایگاه‌های ارتش آزاد در شمال سوریه، کنترل مناطق مرزی سوریه- ترکیه و انبارهای تسلیحاتی وابسته به ارتش آزاد را به دست گرفتند.

ارتش آزاد پس از این حادثه خواستار کمک جامعه‌ی جهانی به آن برای بازپس‌گرفتن مناطق از دست رفته شد. منذر اقبیق، یکی از رهبران جریان مخالف حکومت سوریه خواستار رسیدگی بیشتر به ارتش آزاد برای احیاء و بازپس‌گرفتن مناطق از دست رفته از جریان‌های تندرو شد.

کارشناسان نظامی می‌گویند که آمریکایی‌ها در ارسال سلاح به ارتش آزاد نگران هستند و می‌ترسند که این سلاح‌ها به دست جریان‌های تندرو بیفتد. این مسأله تأثیر منفی بر فعالیت‌های مخالفان مبارز معتدل سوری گذاشته و باعث شده تا فعالیت‌های نظامی آن‌ها کاهش یابد.[1]

جان کری،‌ وزیر امور خارجه‌ی آمریکا در یک کنفرانس مطبوعاتی در جریان سفرش به فیلیپین اعلام کرد: «آمریکا تاکنون تاریخی را برای ملاقات با اعضای ائتلاف جدید شورشیان سوری موسوم به «جبهه‌ی اسلامی» سوریه مشخص نکرده و این مسأله مورد بحث قرار نگرفته است اما ممکن است دیداری میان مقام‌های آمریکایی و جبهه‌ی اسلامی صورت گیرد.» این در حالی است که پیش‌تر، از آماده شدن مقام‌های آمریکایی برای ملاقات با اعضای جبهه‌ی اسلامی در ترکیه سخن به میان آمده بود، ملاقاتی که احتمال می‌رود طی روزهای آتی انجام شود.

رئیس دستگاه دیپلماسی آمریکا تأکید کرد که کشورش و سایر کشورهایی که از اپوزیسیون سوریه حمایت می‌کنند، در پی آن هستند که این جناح نماینده‌ی طیف وسیع‌تری از مردم سوریه باشد. جان کری ادامه داد: «به طور قطع اپوزیسیون سوریه شامل افراط‌گران رادیکال نمی‌شود.» وزیر امور خارجه‌ی آمریکا همچنین اعلام کرد که واشنگتن همچنان به تلاش‌ها برای برگزاری مذاکرات صلح ادامه می‌دهد.

یک منبع آگاه در اردن از حوادث جاری در پشت پرده‌ی دیوان سلطنتی این کشور می‌گوید که آمریکا در ژوئیه‌ی گذشته «عبدالله دوم»، پادشاه اردن را به صورت غیرمستقیم تهدید کرده و گفته است که بقایش در قدرت مرهون اجرای اوامر آمریکا درباره‌ی پرونده‌ی سوریه است. این منبع در ادامه افزود: «سوزان رایس»، مشاور امنیت ملی آمریکا، «امیر حمزه بن الحسین» را اواخر ژوئیه‌ی گذشته برای دیدار به کاخ سفید دعوت و به وی ابلاغ کرد در صورتی که اردن در اجرای دستورات مربوط به سوریه تعلل کند، به معنای پایان حکومت عبدالله دوم خواهد بود. رایس به امیر حمزه در یک کلمه گفته بود که در صورت طفره رفتن عبدالله دوم از اجرای خواسته‌های آمریکا، فوراً یک نفر دیگر را از خانواده‌ی پادشاهی جایگزین وی خواهد کرد. به گفته‌ی این منبع، اعتقاد رایج در دیوان پادشاهی اردن این است که خشم آمریکا ناشی از خشم شاهزاده بندر بن سلطان، رئیس سرویس اطلاعات عربستان سعودی است که پرونده‌ی سوریه را در منطقه با هماهنگی آمریکا پیش می‌برد. این منبع همچنین می‌گوید که سرویس‌های اطلاعاتی اردن با اقدامات شاهزاده بندر بن سلطان در اردن مخالف هستند و فقط یک طرف سیاسی در اردن وجود دارد که با طرح‌های شاهزاده بندر موافق است و آن «ناصر جوده»، وزیر خارجه‌ی اردن است.[2]

پس دیدیم که میدان دادن به گروه‌های تندرو و عربستان سعودی بخشی از این برنامه است. اما بخش دیگر این پازل حذف قطر و ترکیه و اخوان از بحران سوریه است.

در کل، اهداف آمریکا و غرب در سوریه می‌تواند موارد زیر باشد:

1- بی‌ثباتی سوریه یا تقسیم سوریه به چند کشور کوچک: این نقشه می‌تواند به سود صهیونیست‌ها و به ضرر محور مقاومت باشد.

2- اجرای طرح نقشه‌ی خاور میانه‌ی جدید.

3- جنگ‌های مذهبی به عنوان راهی جایگزین برای جنگ با صهیونیست‌ها و انجام مذاکرات سازش در سکوت خبری.

4- رقابت منطقه‌ای بین ترکیه، قطر و عربستان با هم و ایران از سوی دیگر.

اما هر چه که هست سرمای شدید و بی‌سابقه‌ی سوریه، امان کودکان و آوارگان سوری را بریده و تنها چیزی که در محاسبات آمریکا و غرب نمی‌گنجد، آوارگان سوری هستند.

اندیشکده راهبردی تبیین