موقعیت استراتژیک جوبر
منطقه‌ی جوبر واقع در حاشیه‌ی شهر دمشق، یکی از دروازه‌های منطقه غوطه شرقی و راه رسیدن به دوما پایتخت تروریست‌های تکفیری گروه «ارتش اسلام» به فرماندهی زهران علوش است که طی عملیات‌های اخیر ارتش سوریه و گروه‌های هم‌پیمان آن در 3 محور شمال، شرق و جنوبی جوبر اکثر بخش‌های این منطقه‌ی استراتژیک که غوطه‌ی شرقی را به شهر دمشق متصل می‌کند، تحت سیطره‌ی نیروهای جبهه خودی درآمده است.
تعداد زیادی از مورخین، این منطقه را به عنوان دومین مکان مهم برای یهود دمشق دانسته‌اند. چنان که قدیمی‌ترین کنیسه یهودیان دنیا در این محل وجود دارد و تعداد بسیاری از یهودیان و دیپلمات‌های كشورهاى خارجى به قصد زیارت به آن کنیسه می‌روند. همچنین قدیمی‌ترین تورات در آن کنیسه وجود دارد. علاوه بر آن مقبره حضرت الیاس و مقام حضرت خضر در منطقه‌ی جوبر است.
اهالی این منطقه اکثراً مسلمان هستند و تعدادی از خانواده‌های مسیحی در آن ساكن هستند و در سال 2008 تعداد ساكنين این منطقه 300.000 نفر بوده است. جوبر اهمیت زیادی ازلحاظ اقتصادی دارد؛ جوبر سه منطقه اساسی دارد: جوبر شرقی، جوبر غربی و جوبر مأمونیه است و در جنوب این منطقه رود بردا واقع شده است.
در ميان شهرک‌های اطراف دمشق اين منطقه استراتژیک نزدیک‌ترین شهرك به پايتخت بوده و نقطه اتصال غوطه شرقى با دمشق است و افرادى كه قصد دارند از طريق اين منطقه از دمشق خارج شوند می‌توانند به آساني به اغلب مناطق حومه دمشق دستيابى داشته باشند و به اين علت گروه‌های تروریستی سعى داشتند تا وارد پايتخت از اين راه بشوند و به عنوان يك خط امداد از غوطه شرقى به سمت دمشق از جوبر استفاده نمايند. لذا تعداد زيادى تونل و راه‌هاى زيرزمينى حفر كردند. به گونه‌اى كه اهالى دمشق معتقد هستند زير جوبر يك جوبر ديگر است.
سربازان ارتش سوریه این تونل‌ها را در منطقه جوبر در ۲ کیلومتری شمال شرق دیوارهای منطقه موسوم به «شهر قدیم» دمشق پیدا کردند؛ گفته می‌شود صدها تروریست برای ورود به این منطقه و فرار از حملات ارتش سوریه از این تونل‌ها استفاده کرده‌اند.
این تروریست‌ها که عضو گروه‌های رادیکال نظیر اتحادیه اسلامی اجناد الشام بودند قصد داشتند احکامی را که ارتش سوریه در این منطقه به اجرا گذاشته است نقض کنند. نیروهای تجسس ارتش سوريه از نفوذ چندین تروریست به منطقه که با استفاده از این تونل‌ها صورت گرفته بود باخبر شدند. آن‌ها می‌خواستند جلوی پیشروی سریع ارتش سوريه را در جوبر بگیرند؛ اما نظارت هوشیارانه ارتش حملات آنان را خنثی کرد.
جوبر حدفاصل بين زملكا و عربين است، اين دو منطقه در امتداد جغرافيايى دوما و حرستا (مركز غوطه) واقع شده‌اند و کسی كه به اين منطقه يعنى جوبر مسلط باشد. می‌تواند يک خط ارتباطى سریع‌السیر كه آن مناطق را به هم و به ميدان عباسيين وصل می‌کند فراهم آورد و دسترسی بيشترى به ضلع شمالى پایتخت داشته باشد.
در ماه‌های اخير افراد مسلح جوبر از خود اهالى اين منطقه بوده و با ارتش سوريه به توافق رسیده‌اند كه هيچ گونه عمليات نظامى از جانب ارتش سوريه به داخل جوبر انجام نگردد و همچنین افراد مسلح جوبر هيچ گونه تحرك نظامى از داخل جوبر به خارج آن عليه ارتش سوريه اتفاق نيفتد. اين وضعيت همچنان باقی ماند تا اينكه افراد مسلحى از مناطق ديگر وارد اين منطقه شده‌اند. وبر خلاف نظر اهالى جوبر تروریست‌ها شروع به عمليات خود به هدف ورود به دمشق از اين محور کرده‌اند. كه جوبر اميد آنان بوده است.
پیشروی‌های اخير ارتش سوريه در منطقه جوبر
آغاز عمليات ارتش نظامى سوريه در جوبر از سال 2013 بوده است که یگان‌های ارتش سوريه عمليات خود را عليه منطقه جوبر با حمله گسترده به مقرها و تجمعات گروهاى مسلح متمركز در اين منطقه در حالى آغاز كردند كه جوبر از ماه‌ها پيش شاهد عملیات‌های منقطع ارتش سوريه براى آزادسازی اين منطقه و پاک‌سازی آن از عناصر و گروهای وابسته به جبهه النصره و دیگر گروهاى تروريستى تكفيرى بوده است.
گروه‌های مسلح تروريستى تلاش كردند با حملات خمپاره‌ای به مناطق اطراف جوبر به حملات ارتش سوريه پاسخ دهند كه موجب وارد آمدن خسارت مادى به محل اصابت خمپاره‌ها و زخمى شدن تعدادى از شهروندان سورى شد. اين در حالى است كه صداى انفجار خمپاره‌ها و بمب‌ها در اغلب مناطق و کوی‌های دمشق به گوش می‌رسد.
در طى اين عمليات ارتش سوريه توانست تمام راه‌های امداد و کمک‌رسانی گروه‌های مسلح از جوبر و به جوبر را قطع كند؛ اين در حالى است كه یگان‌های پیاده‌نظام ارتش سوريه به پيشروى خود تحت پوشش آتش سنگين يگان توپخانه و نیروى هوايى ارتش سوريه به سمت مركز جوبر ادامه می‌دهند.
عمليات گسترده نيروى هوايى ارتش سوريه و یگان توپخانه اين نيرو همچنين اين فرصت را براى یگان‌های پیاده‌نظام فراهم كرد تا حلقه محاصره گروه‌های مسلح مستقر در اين منطقه را تنگ کنند كه از یک‌سو موجب توسعه و گسترده دامنه عمليات ارتش و از سوى ديگر عقب‌نشینی گروه‌های مسلح از برخى مواضع خود شد. به ويژه آنكه در عملیات‌های ارتش سوريه از سلاح‌های جديدى استفاده و همانند گروه‌های مسلح از تونل‌ها براى مقابله با تروریست‌ها استفاده می‌کند. به گونه اى كه جنگ در زير زمين نيز جريان دارد.
وضعیت میدانی کنونی جوبر
در عرصه‌ی زمینی هم اکنون ارتش سوریه در سه محور عملیاتی در حال نبرد با تروریست‌ها است. در درگیری‌های اخیر میان دو طرف در بخش شرقی جوبر، مساجد طیبه و بدر، برج سابقاً مسکونی و نیمه ویران فتینه و ساختمان‌های مسکونی حاشیه آن‌ها به تصرف کامل ارتش سوریه درآمده است.
با تسلط ارتش سوریه بر بخش‌های مختلف جوبر و تثبیت موقعیت واحدهای نظامی در آن، یگان‌های مهندسی و تخریب ارتش سوریه عملیات پاک‌سازی برای زدودن موانع و خاکریزها، تله‌های انفجاری و مین‌های زمینی و انهدام تونل‌های حفرشده توسط تروریست‌ها در زیر ساختمان‌ها و معابر را آغاز کرده‌اند. طی عملیات ضربتی نیروهای ارتش سوریه چند روز پیش کلیه راه‌های ارتباطی و خطوط امدادی- تسلیحاتی- تدارکاتی تروریست‌های مستقر در جوبر با عقبه آن‌ها در مناطق هم‌جوار آن یعنی «عین ترما و زملکا» قطع شده و منطقه در محاصره کامل قرار گرفته است.
همزمان با این تحولات میدانی هواپیماهای نیروی هوایی ارتش سوریه به‌طور گسترده و دقیق مواضع و مراکز استقرار تروریست‌ها در جوبر را تحت شدیدترین حملات هوایی قرار می‌دهند. همچنین یگان موشکی ارتش سوریه مستقر در فرودگاه نظامی «المزه» در روزهای اخیر ده‌ها موشک زمین به زمین را به بخش‌های تحت کنترل تروریست‌ها در جوبر شلیک کرده است.
در محور غربی شهر در کوچه‌ها و خیابان‌های اطراف برج معلمین و مرکز سابق تفتیش و مراقبت ارتش سوریه با نام «العارفه» درگیری‌ها بدون پیشرفت خاصی ادامه دارد. نقطه نظامی عارفه همان مرکزی بود که دو ماه پیش تروریست‌های گروه ارتش اسلام با حفر تونل در زیر آن و تعبیه صدها کیلو بمب آن را به‌طور کامل منهدم کرده و پیرو این اقدام تروریستی ارتش سوریه عملیات همه‌جانبه‌ای را علیه مواضع تروریست‌ها آغاز کرد که تا کنون نیز ادامه دارد.
آخرین مسیر عملیاتی ارتش سوریه در جوبر میدان «المناشر» است که درگیری‌ها در این محور نیز ادامه دارد. ارتش سوریه در دو هفته اخیر در منطقه جوبر از سامانه موشکی یو آر 77 ساخت کشور روسیه برای انهدام تونل‌ها و خطوط دفاعی تروریست‌های تکفیری مستقر در این منطقه استفاده کرده است که تلفات و خسارات فراوانی را به سازمان رزم و تسلیحات این گروه‌های وارد آورده است.
یگان‌های ارتش توانستند قسمت زيادى از اين منطقه را به دست خود باز برگرداند؛ اين در حالى است كه ارتش سوريه با هدف جدا كردن اين منطقه از مناطق اطراف (زملكا و عين ترما) و ایجاد حصار بر گروه‌هاى مسلح به گونه ای كه امدادرسانی بر آن‌ها قطع شود، عمليات خود را از سه محور شروع كرده است. این اقدام علاوه بر سعى ارتش براى گرفتن پل زملكا است كه اين پیشروى، كمك زيادى به بيشتر مسلط شدن ارتش بر منطقه متحلق جنوبى کرده است.
یگان‌های ارتش سوریه تلاش گروه مسلح موسوم به (کتائب شباب الهدی)، وابسته به گروه تروریستی «جیش الاسلام» به سرکردگی «زهران علوش» برای نفوذ به مناطق آزادشده جوبر را دفع کردند، به گونه‌ای که منابع میدانی تأکید می‌کنند، ساختمان «المسالخ» در جوبر به گورستان عناصر علوش تبدیل شده است.
عناصر مسلح برای رسیدن به نقطه «المسالخ» که از جمله نقاط امن جوبر شمرده می‌شود، از تونلی استفاده کردند که در عمق 12 متری زمین حفر کرده بودند.
این تونل چند شاخه شده و به غیر از نقطه المسالخ، یکی از شاخه‌هایش به میدان «الدوار الصغیر» در عمق جوبر منتهی می‌شود. این در حالی است که تروریست‌ها برای نفوذ به المسالخ از شبکه‌های فاضلاب این منطقه نیز استفاده کردند که با مقابله ارتش سوریه مواجه شدند و تمام تروریست‌های شرکت‌کننده در این عملیات جان خود را از دست داده و حتی یک نفر نیز جان سالم به در نبرده است.
تأثيرات آزادسازی جوبر
اهمیت جوبر برای تروریست‌ها از این جهت است که جوبر نقطه وصل جغرافیایی غوطه شرقیه با شهر دمشق است؛ عملیات ارتش سوریه در جوبر واقع در شرق شهر دمشق تأثیرگذاری ویژه‌ای بر تحولات میدانی درگیری‌ها در دمشق و حاشیه دمشق دارد. دلیل آن موقعیت استراتژیک جوبر و اهمیت فوق‌العاده آن برای دو طرف درگیری است.
در عین حال پس از سلسله عملیات‌های ارتش سوریه در بخش‌های مختلف شهر دمشق به نام عملیات سپر پایتخت که با هدف تأمین امنیت شهر دمشق و حاشیه آن و پاک‌سازی مناطق ناامن از حضور تروریست‌های تکفیری صورت پذیرفت، گروه‌های مسلح در مناطق محل استقرار خود در محاصره قرار گرفتند. جوبر از جمله این مناطق بود. تروریست‌ها با استقرار در آن خطوط متعدد دفاعی و تونل‌های زیادی را بین جوبر و زملکا و در داخل ساختمان‌ها برای اتصال مناطق مختلف آن به یکدیگر با هدف نقل و انتقال نیرو و تسلیحات ساختند. ساخت این خطوط و تونل‌ها در عملیات اخیر ارتش موجب کندی فراوان عملیات‌های یگان‌های آن شده است.
تمركز گروهاى تروريستى در منطقه جوبر تهديد بزرگى براى شهر پايتخت و اهالی آن به همراه داشت. به اين دليل كه جوبر نزدیک‌ترین منطقه‌ی از ريف دمشق به قلب پايتخت است. و می‌شود از اين منطقه يعنى جوبر خمپاره‌ها را به صورت بهترى پرتاب كرد که در نتيجه آزادسازی جوبر اهالى دمشق را بخصوص بعد از برگشتن امنيت به محورهاى المليحه و عين ترما و زملكا از شر اين خمپاره‌های متوالى راحت می‌کند.
آزادسازی جوبر يك مرحله‌اى است به سوى پاک‌سازی غوطه شرقى دمشق كه فشارهاى اخير عليه پایتخت را كم می‌كند و در مقابل، گروه‌های تروریستی که از نبرد رو در رو با ارتش سوریه عاجز شده‌اند، 2 تاکتیک برای برون‌رفت از وضعیت وخیم فعلی در پیش گرفته‌اند:
1- تشدید خمپاره باران مناطق مسکونی هم‌جوار با جوبر مانند: «خیابان الحمراء، خیابان فارس الخوری، محله باب توما، فشله و میدان العباسیین»، با هدف افزایش فشار روانی و ایجاد محذوریت اخلاقی و اجتماعی برای ارتش سوریه در ادامه عملیات نظامی در جوبر در همین راستا طی روزهای اخیر محلات یادشده هدف 14 گلوله خمپاره شلیک‌شده از سوی تروریست‌های تکفیری مستقر در جوبر قرار گرفته‌اند که خسارات مادی فراوانی بر جای گذاشته است.
2- انجام حملات شبه انتحاری و نفوذی با هدف شکست محاصره و ایجاد راه فرار از طریق حفر تونل از مناطق تحت سیطره در داخل جوبر به محلات اطراف و دور زدن یگان‌های محاصره کننده.
عملیات تروریست‌ها در جنوب غرب جوبر
به موازات تشدید فشارهای نظامی ارتش سوریه به تروریست‌ها در جوبر، هفته گذشته یک گروه 70 نفره از عناصر گروه‌های تروریستی «شباب الهدی (وابسته به اتحاد اسلامی اجناد الشام)، فیلق الرحمن (سپاه رحمن) و الویه حبیب المصطفی» که همگی از زیرمجموعه‌های شورای عالی نظامی غوطه شرقیه به فرماندهی زهران علوش هستند، با حفر تونلی به طول 120 متر از منطقه «میدان الصغیر» واقع در منطقه المناشر (جنوب) جوبر به سمت منطقه زبلطانی واقع در جنوب غربی آن اقدام به اجرای شبیخون علیه نیروهای ارتش و دفاع وطنی سوریه مستقر در این منطقه کردند. منطقه‌ای که هدف هجوم قرار گرفته منطقه‌ای صنعتی بوده که در آن کشتارگاه بزرگ صنعتی دام، کارخانه صابون‌سازی، کارخانه چرم‌سازی و مجتمع مسکونی قرار داشته است.
با هوشیاری نظامیان مستقر در منطقه، هجوم مزبور با پاتک سنگینی مواجه شد به نحوی که در درگیری‌های میان طرفین 10 تروریست کشته، 8 نفر اسیر و باقیمانده آن‌ها با استفاده از همان مسیری که به منطقه نفوذ کرده بودند پا به فرار گذاشتند.
رسانه‌های وابسته به گروه‌های تروریستی با انتشار ویدیوهایی از یک‌صد کشته ارتش سوریه در این عملیات و به غنیمت درآمدن یک دستگاه تانک تی 72 و یک دستگاه نفربر بی ام پی 2 ارتش سوریه خبر داده‌اند که طی بررسی‌های به‌عمل‌آمده خبر تلفات انسانی صدنفری ارتش سوریه کذب محض بوده و تانک و نفربر مذکور نیز در آغاز هجوم با کشته شدن نگهبانان مکان نگهداری آن‌ها تنها برای چند ساعت در کنترل تروریست‌ها قرار گرفت و با توجه به تصاویر موجود از تونلی که تروریست‌ها برای ورود و فرار از منطقه از آن استفاده کرده‌اند امکان انتقال تانک ضد انفجار تی 72 از طریق تونل مزبور بسیار دور از عقل سلیم به نظر می‌رسد.
