اوباما طی سخنرانی خود در جشن فارغالتحصیلی در دانشگاه نظامی وست پوینت، نحوۀ نگرش خود را در ارتباط با رهبری جهانی ایالات متحده ارائه کرد. 10 نکتۀ برجسته در این سخنرانی توجه نگارنده را به خود جلب کرد که در زیر به آنها اشاره میشود:
1- واکنش به واقعیت زوال روزافزون امریکا
“در حقیقت، از خیلی لحاظ، آمریکا نسبت به دیگر کشورهای جهان به ندرت تا این حد قوی بوده است. آنهایی که غیر از این استدلال میکنند و میگویند «آمریکا رو به زوال است»، یا اینکه «رهبری جهانی را از دست داده است» یا «تاریخ را درست درک نمیکنند» یا اینکه «درگیر سیاستهای حزبی هستند»” [یعنی هستند سیاستمداران امریکایی که بحث زوال قدرت امریکا و پایان یک جانبهگرایی این کشور را صحه مینهند].
2- تهدیدات امریکا: روسیه، چین و سهمخواهی بیشتر قدرتهای نوظهور در نقشآفرینی
“جهان با سرعت روزافزون در حال تغییر است. این تغییر فرصتهایی ایجاد میکند، ولی خطرات جدیدی را نیز در بردارد… «تهاجم روسیه» به کشورهای سابق اتحاد جماهیر شوروی پایتختهای کشورهای اروپایی را آشفته میکند و «صعود اقتصاد چین و گسترهی نظامیاش»، کشورهای همسایه را نگران میسازد. از برزیل گرفته تا هند، طبقات متوسط رو به رشد با ما رقابت میکنند و «دولتها خواستار نقش بیشتری در عرصههای جهانی» هستند.”
3- تکرار ادعای رهبری جهانی
اوباما اهمیت آنچه که وی نیاز جهانی برای ادامۀ رهبری آمریکا خواند را تشریح کرد. او به مقصود خود با ارائۀ مثالهای تازه از مکانهایی مانند فیلیپین، نیجریه و اوکراین که کشورش در آنها نقشآفرینی داشت، تجسم بخشید. وی مدعی شد که چه موضوع مبارزه با تغییر آب و هوا مطرح باشد و چه کمک به دموکراسیهای نوظهور برای مبارزه با فساد، امریکا تنها کشوری است که منابع و توانایی لازم را برای رهبری در مقابله با این چالشها در اختیار دارد.
4- تاکید بر جهانی شدن
اوباما گفت که در قرن بیست و یکم، انزوا یک گزینه نیست. نادیده گرفتن آنچه که در فراسوی مرزهای آنها روی میدهد بر امنیت امریکا، در حال حاضر و هم برای نسلهای آینده تأثیر منفی به جا خواهد گذاشت. اوباما تأکید کرد که ایالات متحده هنگامی که “منافع اساسی امریکا” اقتضا کند، هرگز در به کار بردن نیروی نظامی تردیدی به خود راه نخواهد داد. اما ضمن دفاع از دیپلماسی و مشارکت و اشاره به هزینههای بسیار بالای اقدام نظامی، هشدار داد که همۀ مسائل جهانی یک راه حل نظامی ندارند.
5- تروریسم، جدیترین تهدید مستقیم امریکا/ این بار تهدید شهروندان امریکایی در خارج از مرزها
“در آیندهی قابل پیشبینی، مستقیمترین خطری که ایالات متحده در داخل و خارج از کشور با آن مواجه است، تروریسم است. نیاز به یک «راهبرد جدید»، بازتاب دهنده این واقعیت است که امروز خطر اصلی دیگر نه از سوی «رهبری متمرکز القاعده»، بلکه توسط «شاخههای غیرمتمرکز القاعده و افراطگرایان» ایجاد میشود. این امر امکان حملات در مقیاس بزرگ مانند حملات یازده سپتامبر در داخل کشور را کاهش میدهد، ولی امکان حملات علیه پرسنل ایالات متحده را در خارج از کشور همانطور که در بنغازی شاهد آن بودیم، افزایش میدهد. این امر همانطور که در فروشگاه نایروبی شاهد آن بودیم، خطر حمله به اهدافی را که کمتر قابل دفاع هستند افزایش میدهد.”
6- توانمندسازی شرکاء، پرهیز از گسترش نفرت از امریکا، تهدیدات نوظهور در خاورمیانه و شمال آفریقا
اوباما در ادامه تاکید داشت: “باید راهبردی را توسعه دهیم که این تهدید [تروریسم] را رفع کند، راهبردی که دسترسی ما را بدون اعزام و تضعیف نیروهای نظامیمان، یا خشمگین کردن جمعیتهای محلی گسترش دهد. (در قسمتی دیگر اوباما تاکید میکند: ما نباید دشمنانی بیش از آنچه که در میدان نبرد از میان میبریم برای خود ایجاد کنیم) ما به شرکایی نیاز داریم که در کنارمان با تروریستها مبارزه کنند و توانمندسازی این شرکا بخش بزرگی از اقداماتی است که ما انجام دادهایم.
در حالیکه ما در افغانستان به سوی مأموریت آموزش و مشاوره حرکت میکنیم، حضور کاهش یافتۀمان، ما را قادر میسازد تا به طور مؤثرتری با تهدیدهای نوظهور در خاورمیانه و شمال آفریقا به مقابله برخیزیم.”
7- «صندوق مشارکت ضد تروریسم» با تمرکز و تأکید بر سوریه
با نزدیک شدن هستۀ اصلی القاعده به نابودی، اوباما راهبرد جدیدی را برای مبارزه با تروریسم و با دیگر گروههای افراطگرا اعلام داشت. بخش اصلی این کوشش را صندوق پیشنهادی مشارکت ضد تروریسم به منظور کمک به دیگر کشورها برای آموزش سربازان خود و ظرفیتسازی در مبارزه با ترویسم تشکیل میدهد. این منابع توانایی نیروهای آمریکایی را در مبارزه با تروریستها، در هرکجا مشغول فعالیت باشند، افزایش خواهد داد.
“من از تیم امنیت ملیام خواستم طرحی را برای ایجاد شبکه مشارکتها از آسیای جنوبی گرفته تا منطقه ساحل توسعه دهند. امروز، به عنوان بخشی از این تلاش من از کنگره میخواهم تا از صندوق جدید مشارکتهای ضدتروریستی تا حد 5 میلیارد دلار حمایت کند. این صندوق ما را قادر خواهد ساخت تا کشورهای شریک را در خط مقدم این مبارزه تعلیم دهیم و در ایجاد ظرفیت و تسهیل اقدامات به آنها کمک کنیم. این منابع انعطافپذیری لازم برای انجام مأموریتهای مختلفی را به ما خواهند داد که از جمله آنهاست: تعلیم نیروهای امنیتی در یمن که با القاعده مقابله میکنند؛ حمایت از یک نیروی چندملیتی برای برقرار نگه داشتن صلح در سومالی؛ همکاری با متحدان اروپایی برای آموزش و تعلیم نیروهای امنیتی و مرزبانی کارآمد در لیبی؛ تسهیل عملیات فرانسه در مالی.
تمرکز اساسی این تلاش بر مقابله با بحران جاری در سوریه خواهد بود. با اینکه وضعیت موجود باعث سرخوردگی است، هیچ پاسخ آسانی برای آن وجود ندارد، هیچ راه حل نظامی نمیتواند رنج سهمناک را به زودی از بین ببرد. من به عنوان رئیس جمهوری تصمیم گرفتم که نباید سربازان آمریکایی را در این جنگ که به طور فزایندهای فرقهای میشود، درگیر کرد و معتقدم که این تصمیم درستی است.”
8- تقویت نهادهای بین المللی و نقش آنها در بحران اوکراین و ایران
“تکامل تدریجی نهادهای بین المللی برای برآوردن تقاضاهای امروز باید یک بخش حیاتی از رهبری آمریکا باشد. اکنون، افراد زیاد و بدبینانی وجود دارند که کارآیی اقدام چندجانبه را دست کم میگیرند. از نظر آنها اقدام از طریق نهادهای بین المللی مانند سازمان ملل متحد یا حقوق بین الملل، نشانهای از ضعف به شمار میرود. من فکر میکنم آنها در اشتباهند. اجازه دهید تنها با ذکر دو مثال بگویم چرا.
در اوکراین، اقدامات اخیر روسیه، روزهایی را که تانکهای شوروی در اروپای شرقی به حرکت در آمدند به یاد میآورند. ولی این جنگ سرد نیست. توانایی ما در شکل دادن به افکار جهانی به منزوی ساختن بیدرنگ روسیه کمک کرد. در پرتو مساعی رهبری آمریکا، جهان بلافاصله اقدامات روسیه را محکوم کرد؛ اروپا و گروه هفت برای برقراری تحریمها به ما پیوستند؛ ناتو تعهدات ما را در قبال متحدان اروپای شرقی تقویت کرد؛ صندوق بین المللی پول برای تثبیت اقتصاد اوکراین کمک میکند؛ ناظران سازمان امنیت و همکاری اروپا بخشهای بیثبات شدۀ اوکراین را در برابر دیدگان جهانی قرار دادند و این «بسیج افکار جهانی و نهادهای بین المللی» به عنوان یک وزنۀ خنثی کننده در برابر تبلیغات روسیه و سربازان روسی در مرز و شبه نظامیان مسلح نقابدار، عمل کرد.
به همین قیاس، علیرغم هشدارهای مکرر ایالات متحده و اسرائیل و دیگران، ایران طی سالها مشغول پیش بردن برنامۀ هستهای خود بود. ولی در آغاز ریاست جمهوری من، ما ائتلافی را بنیان نهادیم که تحریمهایی علیه اقتصاد ایران برقرار ساخت و در همان حال، ما دست دیپلماسی به سوی دولت ایران دراز کردیم و اکنون ما فرصتی در اختیار داریم که اختلافات را به طریق مسالمتآمیز فیصله دهیم.
احتمال موفقیت هنوز قطعی نیست و ما همۀ گزینهها را محفوظ نگهداشتهایم تا از دستیابی ایران به یک سلاح هستهای جلوگیری کنیم. ولی برای نخستین بار ظرف یک دهه ما فرصتی بسیار واقعی برای رسیدن به یک موافقتنامه در اختیار داریم. موافقتنامهای که از آنچه ما میتوانستیم از طریق توسل به زور به دست آوریم، مؤثرتر و پایدارتر است و از طریق این مذاکرات ما تمایل خود را به همکاری با مجاری چندجانبه نشان دادهایم و این سبب شده است که جهان جانب ما را بگیرد.”
9- سوریه
اوباما از تصمیم خود مبنی بر خودداری از مداخلۀ نظامی در سوریه دفاع کرد. او کوششهای تازهای را در مقابله با بحران جاری سوریه و پشتیبانی از مخالفان سوری و کسانی که به اصطلاح به خاطر حقوق همۀ مردم سوریه میجنگند، وعده داد. وی وعده داده دولت تلاشهای خود را برای کمک به همسایگان سوریه، اردن، لبنان، ترکیه و عراق- در حالی که آنها بار کمک به پناهندگان را به دوش میکشند و با تهدید رو به افزایش از بابت سرایت افراطگرایی پدید آمده در سوریه به مرزهای خود مواجه هستند- افزایش خواهد داد.
10- تغییر جهانی آب و هوا
اوباما تغییر آب و هوا را به عنوان یک مسئلۀ حیاتی مربوط به امنیت ملی توصیف کرد. او وعده داد که اطمنیان حاصل میکند تا آمریکا “به عنوان یک جبهۀ بیرونی چارچوبی برای محافظت از زمین به وجود آورد” و در یک جملۀ نمادین و معنیدار گفت: “وقتی ما با ارائۀ سرمشق رهبری کنیم، نفوذ آمریکا نیرومندتر خواهد بود.”
***
لازم به ذکر است متن کامل سخنان اوباما در نشانی اینترنتی زیر قابل دسترسی است:
