مقدمه

روابط دوجانبه ایران و کانادا در طول سال‌های بعد از انقلاب اسلامی تحت تأثیر فشارهای آمریکا و رژیم صهیونیستی بوده است. ارتباط نزدیک هر سه حزب اصلی کانادا با لابی رژیم صهیونیستی مانع از روابط گرم این کشور با ایران شده است. کانادا، در کنار انگلیس و آمریکا سه کشوری هستند که به پیروی از قطعنامه‌های شورای امنیت سازمان ملل، تحریم‌های یکجانبه‌ای را علیه برنامه هسته‌ای ایران به تصویب رسانده‌ است. اوج خصمانه بودن رویکرد اوتاوا به ایران را می‌توان در تعطیلی غیرمنطقی سفارت کانادا در تهران در شهریورماه سال 92 دانست. حزب محافظه‌کار حاکم بر دولت این کشور به همین میزان اکتفا نکرده و 9 ماه بعد روابط اقتصادی خود را با ایران قطع کرد. رویکردهای افراطی از طرف دولت محافظه‌کار کانادا باعث شد برخی به کنایه آن را «اسرائیل‌تر از اسرائیل» لقب بدهند. اوتاوا پس از روی کار آمدن دولت روحانی در تهران نه‌تنها علاقه‌ای به تجدید رابطه نشان نداد بلکه مشارکت و نتیجه این انتخابات را به دلیل آنچه که او «آزاد نبودن فضای سیاسی ایران» خوانده بود، «بی‌معنی» دانست.[1] سخنگوی وزارت امور خارجه در واکنش به مواضع گستاخانه وزیر خارجه کانادا گفت: مواضع سطحی وزیر خارجه کانادا ارزش واکنش و پاسخگویی ندارد.[2]

مواضع کانادا در قبال برجام

دولت کانادا در طول مذاکرات هسته‌ای مواضعی همسو با رژیم صهیونیستی اتخاذ کرد. راب نیکلسن، وزیر خارجه کانادا در واکنش به توافق هسته‌ای ایران گفت: «ایران می‌تواند به‌طور بارزی تهدید علیه صلح و امنیت جهانی باشد. ایران مشتاقانه به دنبال سلاح هسته‌ای بوده و حمایت از تروریسم را تداوم می‌دهد و کماکمان خواهان محو اسرائیل است.»[3] بااین‌حال دولت کانادا از انتقاد علنی نسبت به انعقاد توافق هسته‌ای ایران و 1+5 خودداری می‌کرد چرا که نمی‌خواست دوستان خود را در واشنگتن، لندن یا پاریس آزرده نماید.

روی کار آمدن لیبرال‌ها و زمزمه‌های آغاز روابط

مهر ماه امسال و در جریان انتخابات پارلمانی کانادا، حزب لیبرال این کشور توانست با کسب اکثریت کرسی‌های پارلمان به سیطره 9 ساله حزب محافظه‌کار و افراطی این کشور –حداقل برای یک دوره 4 ساله-پایان بدهد. جاستین ترودو، نخست‌وزیر کنونی کانادا در جریان تبلیغات انتخاباتی گفته بود اگر حزب لیبرال در انتخابات آینده فدرال کانادا پیروز شود، دولتش به دنبال عادی کردن روابط دیپلماتیک با ایران خواهد بود و بازگشایی سفارت کانادا در تهران را در دستور کار قرار خواهد داد.[4] برخی معتقدند رویکرد متفاوت کابینه جدید دولت کانادا در روابط با رژیم صهیونیستی، می‌تواند زمینه‌ساز بهبود روابط اوتاوا با تهران باشد.

پایگاه «گلوب اند میل» در یادداشتی نوشت به انجام رسانیدن وعده بازسازی روابط تهران – اوتاوا از سوی نخست‌وزیر تازه منصوب کانادا بسیار سخت‌تر از تحقق سایر وعده‌هایش است. کانادا در سپتامبر 2012 سفارتش در تهران را بست و تمام روابط دیپلماتیک با ایران را به بهانه «نقض حقوق بشر»، «بلندپروازی در برنامه هسته‌ای»، «پشتیبانی از بشار اسد رئیس‌جمهور سوریه» و «تهدید علیه اسرائیل» به‌عنوانی اقدامی سرزنش‌آمیز علیه تهران به حال تعلیق درآورد و به کارکنان سفارت ایران در کانادا مهلتی 5 روزه برای ترک خاک کانادا داد. این در حالی است که از آن زمان تاکنون تهران، کانادا را به دلیل این اقدام موردانتقاد بسیار قرار داده است.[5]

ابراز تمایل دولت کنونی کانادا برای برقرار روابط با ایران به معنای حسن نیت این کشور یا فاصله گرفتن آن از اسرائیل نیست؛ زیرا انگیزه‌های مطرح‌شده از سوی مقامات رسمی این کشور همچنان دربردارنده سرزنش‌های نابه جا و اتهامات سیاسی-امنیتی است.

وزیر خارجه کانادا در عین طرح پیشنهاد تعامل و گفت‌وگو با ایران می‌گوید: «کانادا استانداردهای خود را برای پاسخگو نگه‌داشتن ایران، ازجمله در زمینه سابقه حقوق بشری و رویکرد تهاجمی در قبال اسرائیل، کاهش نمی‌دهد. ما از هرگونه تجدید تعامل با ایران، به‌عنوان ابزاری برای حمایت از تلاش‌ها جهت پیشبرد حقوق بشر و امنیت منطقه‌ای، استفاده خواهیم کرد.»[6]

ترودو درباره بازگشایی سفارت کشورش در تهران می‌گوید: «احساس می‌کنم که خیلی خوب است که امید داشته باشیم که زمانی این سفارت را باز کنیم، چون ما فقط برای دوستانمان سفارت نباید داشته باشیم، بلکه باید برای کسانی که با آن‌ها مخالف هستیم هم سفارت داشته باشیم.»[7]

به‌عبارت‌دیگر، تغییر در ادبیات مقامات کانادایی به معنای چرخش کامل این دولت در نگرش به ایران نیست. آن‌ها همچنان ایران را به‌عنوان یک «مخالف» تلقی کنند و درصدند ازیک‌طرف از فرصت‌های بوجود آمده در فضای پسابرجام استفاده کرده و از طرف دیگر با وضع تحریم و تصویب قطعنامه‌های بین‌المللی علیه ایران موجب تغییر رفتار آن شوند.

استفان دیون وزیر خارجه این کشور معتقد است اگر اتاوا در لغو تحریم‌ها به سایر قدرت‌های جهانی نپیوندد، شرکت‌ها و تجار کانادایی از تجارت با تهران محروم می‌شوند.[8]

26 آذر دولت جدید کانادا پس از بسته شدن پرونده هسته‌اي ایران و لغو قطعنامه‌های سازمان ملل، بانی قطعنامه ضد حقوق بشری علیه ایران شد. این قطعنامه پس از مطرح‌شدن در مجمع عمومی سازمان ملل با رأی مثبت 81 کشور، 37 رأی منفی و 67 رأی ممتنع تصویب شد. بر اساس اعلام پایگاه اطلاع‌رسانی وزارت خارجه کانادا، دیون، گفت که تصویب این قطعنامه نشان می‌دهد «کانادا و جامعه بین‌المللی هنوز عمیقاً نسبت به وضعیت حقوق‌بشر در ایران، نگران‌اند.»[9]

بدیهی است که معنای این اقدام تأثیرپذیری دولت جدید کانادا از رژیم صهیونیستی است و زمان زیادی لازم است تا بتواند خود را از سیطره صهیونیسم نجات دهد. اگرچه دولت جدید کانادا اعلام کرده است که قصد بازگشایی سفارتخانه خود در تهران را (پس از شکست هارپر در انتخابات ) دارد و خود را از ائتلاف تروریستی ضد داعش به‌صورت ظاهری کنار کشیده است، اما در عمل باید دید تا چه اندازه می‌تواند از فشار صهیونیست‌ها رهایی یابد.

گروه فرامنطقه