ارتش وومائو

جمهوری خلق چین یکی از کشورهایی است که تلاش آن برای کنترل شبکه‌های اجتماعی مورد موشکافی قرار گرفته است. سه استاد دانشگاه هاروارد و کالیفورنیا در طی مقاله‌ای به جزئیات این امر پرداخته‌اند. دولت چین متهم است که ارتش 2 میلیون نفره‌ای را دارد که وظیفه پرکردن شبکه‌های اجتماعی با پست‌های حمایت از دولت را دارند. این ارتش به «وومائو» مشهور شده است. وومائو به معنای 50 سنت پول چین است و اشاره به این عقیده شایع دارد که این ارتش برای هر پستی که می‌گذارد، 50 سنت دریافت می‌کند. طبق بررسی مقاله مزبور، ارتش پنجاه سنتی (Fifty Cent Party) سالانه حدود 500 ملیون پست منتشر می‌کند. این گزارش برخلاف ادعاهایی که می‌شد، معتقد است که استراتژی ارتش مزبور نه بحث و جدل با مخالفان بلکه منحرف کردن اذهان از مسائل سیاسی و عوض کردن موضوع بحث در شبکه‌های اجتماعی است.[1]

در سال 2014 یک هکر به آرشیو ایمیل‌های یک دفتر پروپاگاندای اینترنتی منطقه جانگ‌گونگ چین راه یافت و آن‌ها را منتشر کرد. در این 2700 ایمیل جزئیات فراوانی از ساختار این ارتش، اسامی اشخاص و حتی شماره آن‌ها در شبکه کیوکیو و اسم کاربری ویبو آن‌ها در منطقه مزبور وجود داشت. در منطقه مزبور که 500 هزار نفر جمعیت دارد، 300 نفر عضو وومائو بودند. با این که نظر رایج بر این است که اعضای وومائو شهروندان فقیر با درآمدی پایین هستند، اما طبق داده‌های بدست آمده در این ایمیل‌ها، افراد مزبور کارمندان دولت هستند. هیچ سندی مبنی بر اینکه این افراد مبلغ 50 سنت یا هر مبلغی را دریافت می‌کنند، وجود ندارد و احتمالاً چنین فعالیت‌هایی برای حفظ موقعیت شغلی یا ارتقاء انجام می‌گیرد.[2]

«لجان الکترونیة» در کشورهای عربی

با ظهور اینترنت و امکان نشر افکار از طریق آن مسئله «لجان الكترونية» در جهان عرب مطرح شد. این افرادی که برای این سازمان‌ها کار می‌کنند، موظف به نشر و بازنشر پست‌های همسو، نوشتن کامنت در شبکه‌های اجتماعی، لایک کردن پست‌های همسو، شرکت در نظرسنجی‌ها و… هستند. گفته می‌شود شروع چنین پروژه‌ای در فضای عربی از قطر بوده است. در ابتدای قرن 21 که تعداد کل دارندگان اینترنت در کشوری مثل مصر به چند هزار می‌رسید، مطالبی که در سایت الجزیره منتشر می‌شد با صدها کامنت تشویق و تأیید مواجه می‌شد. این کامنت‌ها با اسامی مستعاری مثل «فرزند مصر» یا «علی العراقی» بوده و بارها دیده شده که کتابت پست مطابق با لهجه کشور دیگری است.[3]

این ایده پس از قطر به عربستان (و به کشورهای دیگر مثل مصر) انتقال یافت. آل سعود قبل از اینکه شبکه‌های اجتماعی فراگیر شوند، به اهمیت رسانه پی برده و تلاشهای زیادی در راستای تسلط بر آن‌ها کردند. اما این کشورها چون هم‌پیمان با صاحبان شبکه‌های اجتماعی (کشورهای غربی) هستند کسی همانند چین به بررسی ابعاد ارتش الکترونیکی آنها نمی‌پردازد. کسانی که با شبکه‌های اجتماعی عربی آشنا هستند به خوبی حضور ارتش الکترونیکی عربستان را احساس می‌کنند؛ حساب‌های کاربری بدون عکس و با اسامی مستعار و جعلی که مهم‌ترین وظیفه آن‌ها نوشتن توهین به هر کسی است که با عربستان زاویه دارد (به خصوص در صفحات پربیننده) و مشارکت برای داغ کردن هشتگ‌های مورد نظر و پرکردن آن‌ها و نوشتن نظرهای تأیید و تحسین در شبکه‌های اجتماعی شخصیت‌های سعودی!

این پدیده باعث شده است که شبکه‌های اجتماعی عرب‌زبان حالت عجیبی بگیرد. مهم‌ترین اثر این سازمان‌ها بر شبکه‌های اجتماعی عربی، زیاد شدن دروغ و قطبی شدن فضا و فراوان شدن توهین و کاهش امکان مباحثه مفید در شبکه‌ها است. این سازمان‌ها علاوه بر انحراف محتوای شبکه‌های اجتماعی، وظیفه رصد کردن صفحات و گروه‌های شخصیت‌ها و جریان‌های مخالف را دارند. در کشورهای حاشیه خلیج فارس (به خصوص بحرین و عربستان) انتشار مطالب انتقادی توسط اشخاص به سهولت منجر به دستگیری و حبس می‌گردد.

سلیمان تنهادخت اطاقوری /دانشجوی کارشناسی ارشد مطالعات منطقه