رئیس جمهوری آمریکا عصر جمعه در ˈکاخ سفیدˈ در مصاحبه با ˈتوماس فریدمنˈ نظریه نویس روزنامه نیویورک تایمز، به موضوعات گوناگونی پیرامون اوضاع خاورمیانه و شمال آفریقا اشاره کرد و دیدگاههایش را مطرح نمود که در شماره روز شنبه (17 مرداد93) این روزنامه منتشر شده است.
اوج کلام اوباما در این مصاحبه این بود که بیان کند، نیتش از هرچه عمیقتر درگیر ساختن آمریکا در نقاطی نظیر خاورمیانه منحصرا این است که جوامع مختلف این نواحی را به این باور برساند که تنها به یک سیاست فراگیر چنگ بزنند که مبتنی است بر اینکه، نه هیچ کس فاتح باشد و نه هیچ کس مغلوب .[ نتیجه چنین سیاستی عدم تشکیل دولتی قدرتمند در منطقه خواهدبود، این دولت های متزلزل به هیچ وجه نخواهند توانست هژمونی آمریکا را به چالش بکشند و امنیت رژیم صهیونیستی نیز تامین خواهد شد]
اوباما همچنین در مورد عراق هم تاکید کرد که عزم آن را ندارد که آمریکا را به نیروی هوایی عراق و یا شیعیان و یا هر جناح دیگر در این کشور تبدیل کند.
رییس جمهوری آمریکا در مورد روسیه هم به رغم تحریمهای اعمال شده غرب علیه مسکو به ˈولادیمیر پوتینˈ رییس جمهوری روسیه هشدار داد که آمریکا هر زمان بخواهد می تواند به اوکراین یورش ببرد.
اوباما گفت: یافتن راههایی برای بازگشت به روابط موثر و تعاون میان دو کشور آمریکا و روسیه در مدت زمان باقی مانده از ریاست جمهوری ام ، کار بسیار دشوارتری است.
اوباما، مدیریت نکردن روند انتقال قدرت در لیبی به دنبال شرکت در ائتلاف نظامی به منظور جلوگیری از کشتار و خونریزی در این کشور را تاسف بارترین بخش از سیاست خارجی خود نام برد.
اوباما در گوشه ای از این مصاحبه به عنوان مزاح، بزرگترین تهدید برای آمریکا و تنها نیروی تضعیف کننده آن را خود آمریکا دانست .
رییس جمهوری آمریکا در این مصاحبه عنوان کرد: ما همین حالا در کشور خودمان چیزهای زیادی داریم که همگی برای پیشرفت ما موجود هستند، از منابع جدید انرژی گرفته تا ابداع یک اقتصاد رو به رشد.
وی ادامه داد: اما هرگز به طور کامل به همه پتانسیلها (توانایی های بالقوه ) خود پی نخواهیم برد، مگر آنکه دو حزب حاکم دارای همان چشم اندازی شوند که ما آن را از شیعیان، سنی ها ، کردها و یا اسرائیلی ها و فلسطینیان مطالبه می کنیم یعنی اینکه نه هیچ کس فاتح باشد و نه هیچ کس مغلوب، همه باهم کار کنیم .
اوباما تایید کرد : سیاست ما ناکارآمد است.
وی افزود: ما باید دسته بندیهای خطرناک موجود در خارومیانه را هشداری برای خود بدانیم . چنانچه گروههای سیاسی مواضعی زیاده خواهانه را مطالبه کنند، جوامع هم شاهد هیچ پیشرفتی نخواهند بود. هر چقدر کشوری دارای تنوع قومیتی و فرقه ای باشد، این کشور کمتر می تواند موضع زیاده خواهانه به خود بگیرد.
اوباما در ادامه صحبتهایش با سرزنش از خیزش ˈجمهوریخواهان راست گرای افراطیˈ آمریکا به خاطر از بین بردن امکان سازش، اعلام کرد که تقسیم بندی ناعادلانه، بالکانیزه کردن (قطعه قطعه کردن ) رسانه های خبری و تزریق خارج از کنترل پول به عالم سیاست و جسارت امروز نظام سیاسی ما ، بیش از هر دشمن خارجی توانایی آمریکا را برای رویارویی با چالشهای بزرگتر کاهش می دهد .
اوباما افزود: سیاستمداران جهان امروز بابت افراط در مواضع زیاده خواهانشان پاداش می گیرند و دیر یا زود همه جذب این پدیده می شوند.
فریدمن در این مصاحبه از اوباما سوال کرد: آیا اگر ˈدین ایکسونˈ وزیر خارجه دورانهای گذشته آمریکا آنطور که خود مدعی شده بود، خالق دستور کار بعد از ˈجنگ جهانی دومˈ بود، آیا در مقام مقایسه اوباما هم می تواند خالق ˈاضمحلال و فروپاشیˈ باشد.
رییس جمهور آمریکا پاسخ داد: نمی توان در مورد همه جهان کلی گویی کرد . در جهان یک مشت نقاطی هستند که خبر سازند . به عنوان نمونه در آسیا، کشوری مانند اندونزی و در آمریکای لاتین کشوری مانند شیلی . در مورد خاورمیانه و بخشهایی از شمال افریقا، آنچه که ما شاهد آنیم ، تکرار همان نظمی است که 100 سال قبل ˈجنگ جهانی اولˈ را بوجود آورد.
فریدمن سوال کرد: اما اگر در سوریه ما ˈشورشیان سکولارˈ را از همان روزهای نخست جنگ مسلح می کردیم و یا در عراق سربازانمان را حفظ می کردیم، اوضاع بهتر از این که امروز هست، نمی شد.
اوباما پاسخ داد: در مورد عراق، واقعیت مساله این است که اگر جناح حاکم شیعه این فرصت طلایی را هدر نمی داد و سنی ها و کردها را هم در قدرت سهیم می ساخت ، دیگر نیازی نبود که ما تعدادی از سربازنمان را در این کشور باقی بگذاریم.
وی افزود: اگر اکثریت شیعه این فرصت را مغتنم می شمرد و با سنی ها و کردها تعاملی موثرتر داشت و علیه حزب ˈبعثˈ در پارلمان قانونگذاری نمی کرد ، دیگر نیازی هم به حضور سربازان خارجی در این کشور نبود . اما به دلیل آنکه در بغداد اراده سیاسی بر این اصول مهم، دیده نشد، نیروهای ما دیر یا زود ناگزیر خواهند بود پایشان به یک تبادل آتش کشیده شود .
رییس جمهوری آمریکا در ادامه به موضوع سوریه هم اشاره ای کرد و اظهار داشت: ضمن احترام به سوریه، تصور اینکه مسلح ساختن شورشیان اوضاع این کشور را متفاوت خواهد کرد، یک خیالپردازی بیش نیست. این ایده که ما فقط بیاییم و سلاحهای سبک و یا حتی سلاحهای پیشرفته به اپوزیسیونی بدهیم که متشکل است از پزشکان سابق ، کشاورزان و داروسازان تا با حکومتی بجنگند که نه فقط مسلح تر از آنها است و از سوی روسیه و ایران هم حمایت می شود، یک توهم است. این نبرد ˈحزب اللهˈ را سخت تر کرد در حالی که این گروه اصلا روی نقشه جنگ سوریه نبود.
اوباما گفت: دولت آمریکا حتی هم اکنون نیز برای امر آموزش و مسلح ساختن یک تعداد مشخص از شورشیان سکولار سوریه هم دچار مشکل است . برای تحقق این امر آنطور که ما امیدوار بودیم، ظرفیت زیادی وجود ندارد.
رییس جمهوری آمریکا در خصوص عراق هم توضیح داد: موضوع قابل تامل در این کشور این است که آنچه که ما در عراق داریم یک اقلیت سنی مذهب مایوس و سرخورده است و در سوریه یک اکثریت مایوس و سرخورد که این جمعیت از بغداد تا دمشق امتداد دارد . مگر آنکه ما بتوانیم به آنها فرمولی عرضه کنیم که به آنها روحیه بدهد، اما ما یقینا در این زمینه مشکل خواهیم داشت .
وی افزود: بدبختانه شیعیان عراق به طور صحیح این مهم را درک نکردند، اما امروز به این حقیقت رسیده است. بدبختانه ما هنوز هم ˈداعش ˈ را داریم که به نظر من داعیه اش در میان سنی های عادی خریدار چندانی ندارد . اما نکته اینجا است که آنها دارند خلاء ها را پر می کنند .
اوباما سپس توضیح داد: مساله ما این نیست که چگونه در میدان کارزار نظامی آنها را دفع کنیم، بلکه سوال این است که ما چگونه با سنی های عراق صحبت کنیم که بطور کل از عرصه اقتصاد جهانی منفصل مانده اند.
فریدمن در این مبحث از رییس جمهوری آمریکا سوال کرد: آیا ایران در این زمینه کمک کننده بوده است.
اوباما پاسخ داد: فکر می کنم آنچه که ایرانی ها انجام دادند این بود که سرانجام متوجه این حقیقت شدند که دیگر تاریخ مصرف زیاده خواهی های شیعیان عراق گذشته است و این رویه محکوم به شکست است. موضوع عراق حامل درسی عبرت آموز برای هر کشوری است. همه صددرصد همه چیز را می خواهند و برنده و فاتح همه غنایم را می خواهد، اما یک چنین دولتی محکوم به شکست است و در هم شکسته خواهد شد.
رییس جمهوری آمریکا سپس شرح داد: تنها کشوری که در این زمینه خوب عمل کرد، ˈتونسˈ بود، چون همه گروهها و جناحهای آن قایل به این اصل بودند که ˈهیچ کس نه غالب باشد نه مغلوبˈ . به همین خاطر هم هیچ نیازی به کمک خارجی در این کشور نبود .
اوباما در مورد جناحهای سیاسی حاکم بر عراق نیز عنوان کرد: نمی توانیم کاری را برای آنها انجام دهیم که خودشان علاقه ای به انجام آن ندارد .
وی افزود: دستگاه نظامی آنقدر توانایی دارد که بر روی همه مشکلات برای یک زمان مشخصی سرپوش بگذارد. اما پیشرفت درازمدت در یک جامعه مستلزم آن است که مردم آن جامعه خودشان تصمیم بگیرند چگونه با هم مسالمت آمیز زندگی کنند و خود تصمیم بگیرند چگونه منافع و مصالحشان را با یکدیگر هماهنگ کنند، چگونه با هم سازش کنند.
وی اضافه کرد: در مورد مبارزه با فساد نیز باید هم مردم و هم رهبرانشان برای تغییر دادن این فرهنگ خود را پاسخگو احساس کنند . ما می توانیم آنها و شرکایشان را در هر گامی که در این زمینه برمی دارند، یاری کنیم، اما خودمان نمی توانیم این کار را برایشان انجام دهیم.
رییس جمهوری آمریکا در مورد کاربرد نیروی نظامی برای حفاظت از جان پناهندگان گریخته از چنگال ˈداعشˈ و نیز موضوع کردستان عراق که ˈجزیره نجابت ˈ عراق لقب گرفته است نیز بیان کرد: در عراق یک نسل کشی در حال اتفاق افتادن است و دولت بغداد از ما خواسته است مداخله کنیم ، ضمن آنکه یک اجماع قوی بین المللی هم برای حفاظت از جان مردم در آنجا وجود دارد و ما هم ظرفیت انجام این کار را داریم. بدین ترتیب ما متعهدیم این کار را انجام دهیم، اما در مورد کردستان سوال این نیست که چگونه داعش را به عقب برانیم بلکه موضوع مهمتر این است که چگونه بهترین ها را جایگزین فضای کنونی عراق سازیم .این دغدغه کلی ذهن من است.
اوباما افزود: من فکر می کنم کردها فرصتی را که نیروهای ما با بذل جانشان به آنها اعطا کردند را دریافت کردند و بهره وافی از آن بردند و بسیار کارآمد و فعال هستند و همانطور که ما دوست داریم، هستند. این کردها مورد تحمل سایر فرقه ها و مذاهب هستند و سزاوار است رفتار آنها الگوی سایر اقلیتها در سایر کشورها باشد. باید این فضا به نحوی گسترده حفظ شود .
وی اضافه کرد: نمی خواهم در عراق به شیوه ای وارد عمل شوم که نیروی هوایی عراق و یا کردها باشم . در عراق ، نه مردم و نه دولت تعهدی که احساس کنند باید خودشان کارهایشان را با هماهنگی باهم انجام دهند و از بعد سیاسی کاری برای مراقبت از خودشان و دفع ˈداعشˈ انجام دهند ، وجود ندارد.
اوباما تصریح کرد: علت اینکه ما به محض یورش داعش به سراسر خاک عراق بلافاصله از حمله هوایی علیه آن استفاده نکردیم، این بود که این اقدام مانع از اعمال فشار بر روی ˈنوری المالکیˈ جهت خروج از صحنه قدرت می شد و باعث ایجاد توهم در میان او و سایر شیعیان می شد و آنها را به این باور می رساند که دیگر نیازی نمی بیند که در قدرت سازش کند و مجبور نیست تصمیم گیری کند و به تامل در باره خطاهای گذشته اش بپردازد . المالکی ممکن بود که تصور کند که آمریکا به او اجازه داده یک بار دیگر به قید کفالت آزاد شود و طبق روال گذشته به کارش ادامه دهد .
اوباما گفت : ما به همه جناحهای عراقی می گوییم که ما شرکای شما خواهیم بود، اما این کار را به خاطر شما انجام نمی دهیم . ما یک مشت سرباز آمریکایی را در پشت میدان به عراق نمی فرستیم تا سرپوشی بر مشکلات شما بگذارند. شما می خواهید به ما نشان بدهید که علاقمند و آماده اید دولتی متحد مبتنی بر سازش بسازید و از آن مراقبت کنید .شما می خواهید نشان دهید علاقمندید یک نیروی امنیتی غیرفرقه گرا و کار آمد بسازید که به یک دولت غیرنظامی پاسخگو باشد . ما هم منافع راهبردی در دفع داعش داریم . ما بر آن نیستیم اجازه دهیم داعش یک ˈخلیفه گریˈ در سوریه و عراق ایجاد کند . ما فقط در صورتی این کار را انجام می دهیم که مطمئن باشیم در حوزه میدانی شریکی داریم که علاقمند به پر کردن خلاء است . پس اگر ما بخواهیم به قبایل سنی مذهب و دولتهای محلی و سرانشان دسترسی پیدا کنیم، آنها هم متقاعد خواهند شد که برای هدفی معین مبارزه کنند . در غیر این صورت ما فقط داعش را برای یک دوره محدود به عقب خواهیم راند، اما همینکه هواپیماهای ما عراق را ترک کنند، داعش دوباره به میدان باز خواهد گشت.
رییس جمهوری آمریکا در فرازی دیگر از این مصاحبه توضیحاتی نیز در مورد اسرائیل مطرح کرد و گفت: واقعا چیزی که اسرائیل در عرض این چند دهه به آن تبدیل شده، حیرت آور است. این کشور که از دل صخره بیرون آمد تا این اندازه غیرقابل باور مرتعش است و غیرقابل باور موفق، ثروتمند و قدرتمند و دارای قوه خلاقیت و ابتکار عمل است و انرژی و داعیه ˈملت یهودˈ است .
اوباما ادامه داد: اسرائیل از حیث قوه نظامی به گونه ای است که من نگرانی از بابت توانایی اش برای حفظ بقاء آن ندارم . اما سوال این است که چگونه باید این حیات تضمین شود. چگونه می توان اسرائیل را با سنت دمکراسی و مدنیت آن حفظ کرد. چگونه می توان یک سرزمین یهودی که بازتاب بهترین اصول ارزشی بانیان آن است را حفظ کرد.
وی اشاره کرد: باید راهی پیدا کرد تا اسرائیل و فلسطینیان در مجاورت هم در صلح و آرامش زندگی کنند. ما باید این واقعیت را بپذیریم که اسرائیل داعیه اش مشروع است. این خاک سرزمین و محله آنها است.
اوباما در مورد جدیتش در اعمال فشار به ˈبنیامین نتانیاهوˈ و ˈمحمود عباسˈ برای پذیرش معاهده ˈزمین در برابر صلح ˈ نیز با اشاره به اینکه ˈباید کار را از این نقطه شروع کرد، گفت: طبق نظرسنجی ها میزان محبوبیت نتانیاهو قدری از محبوبیت من بیشتر است و عامل عمده آن هم جنگ غزه است . اگر نتانیاهو در داخل فشاری بر روی خود احساس نکند، بدیهی است به فکر سازش نخواهد افتاد، از جمله در مورد شهرکسازی. انجام این کار سخت است . در مورد محمود عباس وضعیت فرق می کند. نتانیاهو بسیار قوی است، ولی ˈابو مازنˈ بسیار ضعیف . نمی توان از این دو رهبر انتظار تصمیم گیری جسورانه نظیر آنچه که ˈبگینˈ و یا ˈرابینˈ و ˈسادات ˈ انجام دادند را داشت . این امر نیاز به رهبری در میان فلسطینیان و اسرائیلی ها دارد که به آینده ای ورای فردا نظر بیفکنند و نظری دور اندیشانه داشته باشند.
در بخشی دیگر از این مصاحبه توماس فریدمن در مورد مواضع اوباما در مورد عراق هم می نویسد که عامل اصلی رویکردهای اوباما در مورد عراق آشفتگی است که به دنبال مداخله نظامی ˈناتوˈ در لیبی برای سرنگون ساختن ˈمعمر قذافیˈ اتفاق افتاد و هیچ مشارکت کافی بین المللی برای کمک به نحوه انتقال قدرت و ساختن نهادی حکومتی آن کشور صورت نگرفت.
اکنون در خصوص عراق و سوریه هم سوال قابل طرح برای اوباما این است که آیا شرکایی محلی و یا بین المللی برای مهندسی خود اتکایی در این کشور دارد یا نه.
اوباما خود در این مصاحبه به این نکته ها اشاره کرد و توضیح داد: در مورد ائتلاف تشکیل شده برای سرنگونی قذاقی در لیبی من کاملا نظرم بر این بود که کار ما صحیح است و اگر این کار انجام نمی شد، لیبی به چیزی شبیه به سوریه امروز تبدیل می شد و کشتارهایی بسیار رخ می داد و آشوب و هرج ومرج بیشتر و ویرانی های گسترده تری اتفاق می افتاد، اما ما و شرکای اروپایی مان باید با نیرویی کامل وارد میدان می شدیم و با نیروی تهاجمی تر برای بازسازی جوامعی که تجربه مدنیت ندارند، تلاش می کردیم .
وی افزود: این موضوع برای من درس عبرتی شد و همواره این سوال را در ذهن من مطرح کرد که آیا لازم است مداخله نظامی انجام شود، اگر پاسخ مثبت است ، چه جوابی برای فردای بعد از اقدام نظامی خواهیم داشت.
اوباما در رابطه با ایران مدعی شد احتمال دستیابی به یک توافق نهایی با ایران کمتر از 50 درصد است که تا حدودی به این دلیل است که برخی مقامات از دستیابی به چنین توافقی و تضعیف قدرت خود وحشت دارند. وی افزود:”ممکن است این مانع از رسیدن به یک توافق جامع میان ما شوند.” او در ادامه سخنان خود افزود: “اینکه ایران در نهایت به چنین موقعیتی خواهد رسید یا نه_ باید صبر کرد و دید. اما این به معنی تلاش نکردن طرف‌های آمریکایی نیست.”
