چالش جمعیتی رژیم صهیونیستی

یکی از چالش‌هایی که رژیم صهیونیستی همواره با آن روبرو بوده است، ناکامی در تکمیل فرآیند دولت- ملت‌سازی برای بقا است. این رژیم مبنای وجودی خود را بر هویتی خاص و پیچیده بنا نموده است، در نگاه اول این هویت خاص می‌تواند نقطه قوتی برای بقا و تشکیل یک جامعه محسوب شود، اما ویژگی‌های خاص این هویت بر مبنای نژاد و عدم کثرت جمعیتی آن، موجب معضل شده است. رژیم صهیونیستی بر مبنای هویت یهودی و نژاد قومیت یهود سعی نموده است با جذب یهودیان جهان به سرزمین‌های اشغالی، دولت وعده داده شده را ایجاد نماید؛ اما با گذشت سال‌ها تکیه بر هویت یهودی- صهیونیستی دچار چالش‌های زیادی شده است[1].

رژیم صهیونیستی برخلاف ديگر الگوهاي مشابه از آغاز اعلام موجوديت خود تاكنون، در بُعد تامين جمعيَت، به علت ايدئولوژي سياسي حاكم بر آن با چالش­های مهمي رو به رو بوده است. بحران جمعيتي رژیم صهیونیستی با آغاز مهاجرت‌هاي معكوس صهيونيست­ها از فلسطين اشغالي به خارج، به‌ویژه پس از جنگ 33 روزه در سال 2006 و جنگ 22 روزه در 2009- 2008 تشديد شد و سیاست‌های این رژیم را در يكسره‌سازي شرايط سياسي و جمعيَتي در كرانه باختري تا حدودي با چالش مواجه كرد. حضور یک‌میلیون و 300 هزار فلسطيني در سرزمين اشغالي 1948 و افزايش خودآگاهي و نقش سياسي آن‌ها به‌ویژه در كنست، عملاً چالش اين دولت را چندجانبه كرد. این رژیم، جمعيَت محدودي در سرزمین‌های اشغالي 1948 دارد و به علت نرخ متفاوت باروري فلسطيني­ها و افزايش سريع جمعيَت آنان، با چالش جمعيَتي در اين منطقه به‌ویژه در مناطق ناصره و ام الفحم مواجه است. رژیم صهیونیستی اگر بخواهد سیاست‌های گسترش شهرك نشيني خود را در كرانه باختري ادامه دهد ناگزير است از جمعيت مناطق اشغالي 1948 بكاهد و به جمعيَت كرانه باختري بيفزايد؛ كه اين چالش بحث و جدل‌هایی را با سياست گسترش شهرك نشيني در كرانه باختري به دنبال داشته است.

ترکیب جمعیتی شهرک­های یهودی‌نشین در کرانه باختری

كرانه باختري رود اردن كه در تقسيمات كشوري رژیم صهیونیستی به‌عنوان منطقه­ي يهودا و سامريه نام‌گذاری شده، شامل چهار شهرك يهودي نشين بزرگ با تشكيلات شهري از جمله شهرداري و شورا است. جمعيت اين منطقه حدود 290.000 هزار يهودي است (به جدول شماره 1 نگاه کنید). طی سال­های 1972 تا 2010 تعداد شهرک نشینان در کرانه باختری 40 برابر افزایش داشته است. تعداد آنان در پایان سال 2009 بالغ بر 518.974 هزار نفر بوده که در 144 شهرک زندگی می­کنند. بیشترین تعداد شهرک نشینان حدود 51% در استان قدس هستند که تعداد آنان نیز 262.493 هزار نفر است[2]

جدول 1: شهرک‌های بزرگ یهودی در کرانه باختری

این در حالی است که تعداد شهرک نشینان در کرانه باختری در دسامبر 2006 بالغ بر 268.379 هزار نفر بوده است. ساخت و ساز واحدهای مسکونی در شهرک­های کرانه باختری در سال 2008 در مقایسه با سال 2007، شصت درصد افزایش یافته است.

 شهرک نشینان با سوء استفاده از جنگ غزه و تحت پوشش آن به توسعه و گسترش شهرک­ها و مناطق اسکان یهودیان پرداخته و با احداث جاده­های کمربندی جدید به‌منظور برقراری ارتباط با این شهرک­ها، سیطره خود را بر مناطق فلسطینی تحکیم نموده­اند. در راستای تسریع و گسترش شهرک­سازی، رژیم صهیونیستی پرونده شهرک­سازی و اسکان را به شورای شهرک­ نشینان در کرانه باختری واگذار کرده است تا با نظارت دولت اقدام نماید. این شوراهای منطقه­ای، مسئول رسیدگی به امور اداری و مشکلات شهرک­ نشین­ها هستند[3] (به جدول شماره 2 نگاه کنید).

جدول 2: شورای شهرک‌های یهودی: موقعیت، تأسیس و ترکیب جمعیتی آن

شهرک سازی در کرانه باختری و افزایش رشد جمعیَت یهودی

تا سال 2010، جمعیت شهرک نشینان کرانه باختری، حدود 518974 بوده که از این تعداد، حدود 38% در شهرک­های یهودی واقع در استان قدس سکونت دارند. بدین نحو، مجموع شهرک­نشینان تقریباً 20% جمعیت فلسطینی کرانه باختری را تشکیل می‌دهد. همچنین از سال 1986 تا 2010 میانگین سالانه رشد جمعیَت شهرک نشینان، بیش از 4.6% بوده است (به جدول شماره 3 نگاه کنید)[4]. حدود 30% از خانواده‌ها در شهرک‌های یهودی به‌استثنای قدس، دارای 4 فرزند با میانگین سنی کم‌تر از 17 سال هستند (به نمودار شماره 1 نگاه کنید).

نمودار 1: توزیع خانواده‌های شهرک نشین بر حسب تعداد فرزندان کم‌تر از 17 سال

حدود 58% جمعیت شهرک نشینان کم‌تر از میانگین سنی 24 سال و افراد بیش از 65 سال آن نیز تا سال 2012، از 3% تجاوز نکرده است[5]؛ بنابراین میانگین سنی 20 سال شهرک نشین­ها، در مقایسه با میانگین سنی 29.3 در رژیم صهیونیستی، نرخ رشد جمعیت جوان این رژیم را افزایش داده و در نتیجه برخی از چالش­های جمعیَتی آن را مرتفع می­سازد.

جدول 3: جمعیت شهرک­های کرانه باختری و میانگین رشد آن

علاوه بر آن، میانگین تعداد فرزندان در شهرک‌های صهیونیستی 4.5 فرزند است که بیش از میانگین تعداد فرزندان صهیونیست­های داخل خط سبز، با معدل کم­تر از 3 فرزند است. بدین نحو، در مقابل هر 100 نفر شهرک نشین با رده سنی کم­تر از 19 سال و بیش از 65 سال، حدود 111 شهرک نشین با رده سنی بین 24 تا 65 سال – 110% – قرار می­گیرند؛ در حالی که در رژیم صهیونیستی، این نسبت 84% می­باشد. اگرچه میانگین رشد جمعیت در این سال­ها بی‌تأثیر از مهاجرت یهودیان به شهرک­های مزبور نیست، امَا شاهد افزایش میزان رشد طبیعی جمعیت نیز بوده­ایم؛ در حالی که میانگین رشد طبیعی جمعیت در داخل خط سبز 1.57% است در شهرک‌های یهودی دو برابر و به میزان 3.5% رسیده که با افزایش تعداد خانوارهای ساکن در کرانه باختری هم‌زمان گشته است. تا سال 2010 میانگین رشد خانوارهای یهودی در شهرک­ها، بیش از 5% و تعداد خانوارها نیز به 64500 واحد رسید (به جدول شماره 4 نگاه کنید)[6].

جدول 4: تعداد خانوارهای صهیونیستی در شهرک­های یهودی

همچنین، تعداد یهودیان شهرک­ها که در خارج از رژیم صهیونیستی متولد شده­اند، به بیش از 16.2% رسیده که حدود 43.7% از این تعداد نیز، طی سال‌های 1990 تا 2001 به اسراییل مهاجرت کرده بودند (به نمودار شماره 2 توجه کنید).[7]

نمودار 2: رشد جمعیت در شهرک­های یهودی نشین (1996 تا 2013)

جمعیت صهیونیست­های شهرک نشین مرتباً در حال افزایش می­باشد. نمودار فوق رشد آن­ها را در حدفاصل 1966 تا 2013 نشان می­دهد.

با افزایش طرح­های شهرک­سازی در کرانه باختری عملاً این منطقه به سه ناحیه جدا از یکدیگر تبدیل شده است؛ بدین نحو که در شمال کرانه شهرهای الخلیل، طولکرم، قلقیلیه و نابلس قرار دارند که مجتمع بزرگ شهرک ارئیل آن را از قسمت مرکزی جدا می­کند. قسمت مرکزی نیز شامل شهرهای رام الله و البیره می­باشد که توسط شهرک معالیه آدومیم از شهرهای جنوب کرانه جدا می­شود. معالیه آدومیم قدس اشغالی را به شهرک­های دره اردن ارتباط داده که بر بسیاری از اراضی کشاورزی این منطقه تسلط دارند. 500 هزار شهرک نشین صهیونیستی در 42% اراضی کرانه باختری سکونت دارند. در مقابل 58% اراضی کرانه باختری در معرض تهدیداتی از قبیل ویرانی منازل، مصادره اراضی و کوچ اجباری به نوار غزه به سر می­برند.

نتیجه‌­گیری

رژيم صهيونيستي برخلاف ديگر الگوهاي مشابه از آغاز اعلام موجوديت خود تاكنون در بعد تامين جمعيت به علت ايدئولوژي سياسي حاكم بر آن با چالش مهمي رو به رو بوده است. تفكر صهيونيستي برخلاف ديگر استعمارهاي اسكاني بر محور مهاجرت قوم يهود استوار است و تنها راه نجات يهوديان را بازگشت به سرزمين موعود مي­داند. چالش رژيم صهيونيستي از آنجا ناشي مي­شود كه اين تفكر در ميان 15 ميليون يهودي جهان فراگير و غالب نشد و تنها یک‌سوم يهوديان جهان به آن التزام عملي پيدا كرده و به سرزمين فلسطين كوچ كردند. مقوله به رسميت شناختن «هويت يهودی» نیز كه در سال‌های اخير به‌عنوان اولويت سياسي رژیم صهیونیستی مطرح مي­گردد، نياز راهبردي و چالش جمعيتي آن را نمايان مي­كند. راهبرد حفظ هويت يهودي ايجاب مي­كند رژیم صهیونیستی از جمعيت یک‌میلیون و 300 هزار نفره فلسطيني مناطق 1948 رها شود. اين رهايي يا به شكل مبادله سرزميني صورت می‌گیرد و يا اين­كه از طريق كوچ اجباري آنان به كرانه باختري، از اين بحران عبور كند كه در چنين صورتي علاوه بر پيامدهاي سياسي داخلي و خارجي، اسرائيل را با بحران دوگانه رو به رو خواهد كرد. به عبارت ديگر رژيم صهيونيستي از يك‌سو جمعيت لازم براي پر كردن شهرهاي فلسطيني مناطق اشغالي 1948 را ندارد و از سوي ديگر افزايش دفعي جمعيت فلسطينيان با فرض كوچ فلسطينيان 1948 به كرانه باختري، سياست شهرك نشيني رژیم در این منطقه را به‌شدت تحت فشار قرار می­دهد. همچنین، رژيم صهيونيستي از يك­سو با چالش جمعيتی رو به رو است كه آرمان­هاي ژئوپلیتیک آن را دچار بحران مي­كند و از سوي ديگر برنامه آن در كرانه باختري كه بر پايه گسترش شهرك­هاي صهيونيستي استوار است، بدون تامين جمعيت قابل‌اجرا و پيگيري نيست. نگرانی‌های جمعیتی و محیطی به‌اضافه چالش‌های قومی- مذهبی ایجاد شده در جامعه صهیونیست، تضادهای نهفته در ایدئولوژی این رژیم را بیشتر از هر زمان دیگری عیان کرده است.

سید احمد موسوی/ عضو باشگاه نویسندگان افتخاری