1- كشاورزی در شهرک­های صهیونیستی

زمین به‌عنوان عامل اصلی درگیری میان فلسطین و رژیم صهیونیستی به شمار می­رود. رژیم صهیونیستی، با مصادره سرزمین­های فلسطینی به‌ویژه اراضی کشاورزی و اجرای سیاست­های شهرک­سازی، بر تنها منبع معیشتی فلسطینی­ها سیطره یافته و اقتصاد فلسطینی­ها را فلج نموده است. این رژیم به دنبال این بوده تا تعداد شهرک­نشینان خود را افزایش دهد؛ طبعاً این مسئله نیازمند مصادره اراضی بیشتری بوده تا طی ده سال، مساحتی بیش از سه برابر اراضی کنونی را از دست فلسطینی­ها خارج نماید. کشاورزی، شغل اصلی فلسطینی­ها محسوب می­شود. استیلاء شهرک­نشینان بر این اراضی به­طور مستقیم بر کشاورزی فلسطینی­ها تأثیر منفی گذاشته است. علاوه بر این، زمین­های بسیاری از فلسطینی­ها در کنار شهرک­ها واقع شده­اند و آنان به دلایل و بهانه­های امنیتی، از نزدیک شدن به این زمین­ها محروم گردیده­اند.

اشباع بازارهای فلسطینی از محصولات کشاورزی شهرک­ها، از دیگر روش­هایی است که به‌منظور تضعیف هر چه بیشتر کشاورزی فلسطینی­ها انجام می­پذیرد؛ زیرا با توجه به هزینه­های گران کشاورزی، سود ناشی از فروش محصولات نمی­تواند تامین کننده هزینه­های کشاورزان فلسطینی باشد و در نتیجه آنان با احساس سرخوردگی، زمین­های خود را رها می­کنند. این اراضی به‌تدریج به زمین­های بایر تبدیل شده که به‌راحتی می­توانند توسط شهرک‌نشینان، مصادره و جهت توسعه شهرک­ها مورد استفاده قرار گیرند. کاهش سطح تولید کشاورزی در کرانه باختری در نتیجه مصادره اراضی، عدم توان کشاورزان در پرداخت هزینه­های تولید و ارزان بودن محصولات آنان، موجب گردیده است تا اقتصاد فلسطینی به‌شدت دچار رکود گردیده و تابعی از اقتصاد رژیم صهیونیستی درآید. به همین دلیل فلسطینی­ها به اقتصاد خدماتی و نه اقتصاد مبتنی بر توسعه و تولید روی آورده­اند[1].

احداث دیوار حائل نیز موجب گردید اراضی کشاورزی بسیاری در مناطق شمالی، مرکزی و جنوبی کرانه باختری در اثر ساخت این دیوار از میان برود و در نتیجه ترک مابقی اراضی کشاورزی توسط فلسطینی­ها، زمینه برای مصادره آن توسط شهرک­نشینان آماده شود. دیوار حائل در مراحل اولیه ساخت و ساز موجب از میان رفتن میلیون­ها درخت زیتون گردید که همین امر موجب کاهش چشمگیر تولید روغن زیتون و وارد شدن زیان‌های جبران ناپذیری بر 915 هزار دونم[2] از اراضی کرانه باختری شد که 86% آن را زمین­های کشاورزی تشکیل می­دادند. 70% از ساکنان کرانه باختری که به کشاورزی اشتغال داشتند، فعالیت خود را رها نموده و در نتیجه با رکود جدَی در تولیدات کشاورزی رو به رو می­باشند. دلیل اصلی این است که سه چهارم اراضی کشاورزی در کرانه باختری تحت تصرف طرح­های اسکان صهیونیست­ها قرار گرفته است. تا سال 2012 مساحت زير كشت رژیم صهیونیستی در كرانه باختري، به 2/9 ميليون دونم رسيد، كه حدود 2% يا 61/700 دونم آن در اختیار شهرک‌نشینان بوده است. 50% مساحت اين اراضي در غورالاردن و دشت­هاي شمالي بحرميت قرار گرفته و 2% آن نيز در كرانه باختري واقع است.[3]

جدول شماره 1: مساحت اراضی زیر کشت رژیم صهیونیستی و شهرک­های آن در مناطق اشغالی فلسطین

قسمت اعظم اراضي كشاورزي در شهرک‌های كرانه باختري، مخصوص كشت سبزيجات و مركبات است. اين محصولات كشاورزي به دليل نوع و كيفيَت بالاي آن، بيشتر به كشورهاي اتحاديه اروپا و ایالات‌متحده آمريكا صادر مي­شود. عمده­ترين منبع درآمد شهرک‌نشین‌ها در مناطق اشغالي، كشاورزي است. برخي از اين محصولات مانند ذرت، سيب زميني و پياز در رژیم صهیونیستی مصرف می­شود و برخي ديگر علاوه بر مصرف داخلي، صادر نيز مي­شود. اين محصولات عبارت‌اند از: خرما، آواكادو، گياهان طبي، دارويي و صنعتی، مركبات مانند پرتقال، ليمو، نارنگي و گريپ فورت، انواع گل از قبيل رز، ميخك، ژيپسوفيل و ديگر گل­هاي تزئيني، انگور اعم از ميوه انگور و محصولات مشتق از آن، صیفی‌جات مانند خربزه،‌ هندوانه، طالبي، خيار، بادمجان، انواع فلفل، گوجه فرنگي و مشتقات آن، گيلاس، آلبالو، انواع توت مانند توت فرنگي و توت سياه.

ميزان تولید محصولات بخش كشاورزي، در مجموع توليد داخلي رژیم صهیونیستی تا سال 2012 به 16/135 ميليون شيکل رسيد. مساحت هر دونم از اراضي كشاورزي شهرك­ها، حدود 5/620 شيکل و مجموع توليدي آن 346 ميليون شیکل است. اگرچه این نسبت تنها 2% از مجموع توليد داخلي رژیم صهیونیستی را به خود اختصاص داده است؛ اما اهميت اقتصادي بخش كشاورزي، در تهيه مواد اوليه كارخانجات صنايع غذايي است كه حدود 40% از توليدات شهرك­هاي صهيونيستي را به خود اختصاص داده است[4].

2- نقش اقتصادی مناطق صنعتی

يكي ديگر از منابع درآمد شهرك­هاي يهودي­نشين در مناطق اشغالي، توليدات صنعتي است كه هم در داخل رژیم صهیونیستی به مصرف مي­رسند و هم صادر مي­شوند. توليدات اين مناطق شامل محصولات پلاستيكي، قطعات فلزي، توليدات نساجي، انواع فرش و زيرانداز، محصولات آرايشي، كالاهاي تزئيني، مواد غذايي و مشروبات الكلي است. از عمده اين مناطق صنعتي مي­توان به پارك صنعتي «آترون» در شمال بيت المقدس، منطقه صنعتي «ميشورآدوميم» در شرق بيت المقدس، پارك صنعتي «بركان» در شمال كرانه باختري و «كاتزارين» در بلندي­هاي جولان اشاره كرد. در شهرک­های رژیم صهیونیستی حدود 21740 واحد صنعتي وجود دارند كه 364400 كارگر در آن مشغول به كار هستند. ارزش افزوده از مجموع توليدات صنعتي، 97 ميليارد شیکل در شهرک‌های صهيونيستي است. تعداد كارگران بخش صنعتي در شهرک‌ها كمتر از 4300 نفر يا 1/2% از مجموع كارگران صنايع در رژیم صهیونیستی است. امَا، تفاوت قابل ملاحظه­اي بين دستمزدها و ارزش افزوده كار هر كارگر، در رژیم و شهرک­های صهيونيستي مشاهده مي­شود؛ به‌گونه‌ای كه 23% تفاوت در دستمزدها و 27% اختلاف نیز بین ارزش افزوده توليد هر كارگر در شهرك­هاي صهيونيستي و كارگران صنايع داخلي رژیم صهیونیستی وجود دارد (به جدول شماره 2 نگاه کنید)[5].

جدول شماره 2: وضعیت کارگران بخش صنعتی در رژیم صهیونیستی و شهرک­ها

تعداد شركت­ها در شهرك­هاي كرانه باختري تا سال 2012 به 1.414 شهرک رسيده كه از اين تعداد، بالغ بر 230 شركت صنعتي ايجاد شده است (به جدول شماره 3 نگاه کنید)[6].

جدول 3: مناطق صنعتی رژیم صهیونیستی در اراضی اشغالی (شهرک­ها)

بين سال‌های 1999 تا 2012، ميزان رشد شركت­هاي صنعتي در شهرك­ها 20% بوده كه بيش از نرخ رشد 14 درصدي صنايع داخلی رژیم صهیونیستی بوده است. همچنين تا سال 2009 در شهرك­هاي صهيونيستي 17 منطقه صنعتي ايجاد شد و تا سال 2011 اين رقم به 20 منطقه رسيد. در ذيل به برخي از مناطق صنعتي مهم در این شهرك­ها و واحدهاي صنعتي موجود در آن مي­پردازيم[7]:

1. منطقه صنعتی بركان: در اراضي استان سلويت و از بزرگ­ترين مناطق صنعتي در كرانه باختري است كه شامل 154 شركت صنعتي، تجاري و خدماتي به نحو زير است: 12 واحد صنعتي توليد مواد غذايي، 4 كارخانه توليد چوب، 3 کارگاه خياطي، 13 كارگاه نساجي،‌ 20 كارخانه توليد مواد معدني، 11 نمايشگاه و فروشگاه فرش، 4 واحد توليد آلومينيم، 14 كارخانه توليد مواد پلاستيكي، 3 كارخانه تولید کولر و برخي ديگر از صنايع تجاري و خدماتي است؛

2. منطقه صنعتی آدوميم: در استان قدس واقع است و شامل 192 كارخانه صنعتي، تجاري و خدماتي است. 17% اين شركت­ها در بخش مواد غذايي، 20% در صنایع چوب و فرش و 20% در کارگاه‌های آهنگري، معادن و تعميرگاه­ها مشغول به فعالیت هستند.

جدول شماره 4: تعداد شرکت و زمینه تولید آن در منطقه صنعتی آدومیم

3. عطاروت: اين منطقه كه در استان قدس قرار گرفته، شامل 209 كارخانه در بخش‌های مختلف صنعتي، تجاري و خدماتي به شرح زير است: 9 شركت ساختمان سازي، 3 كارخانه مواد پاك كننده بهداشتی، 36 كارخانه تولید و بسته بندی مواد غذايي، 25 شرکت تجاري، 15 كارگاه آهنگري، 2 كارخانه لوازم آرايشي، 2 كارخانه نساجي، 4 كارخانه فولاد، 4 كارخانه توليد مواد معدني و برخي ديگر از صنايع خدماتي است؛

حدود 65% از كارخانجات صنعتي در مركز شهرك­هاي صهیونیستی مستقر شده است، امَا در منطقه شمالي كرانه باختري و مشخصاً در منطقه صنعتي بركان، بیش از 15% فعاليت­هاي اقتصادي صنايع، متمركز است. بدين ترتيب 40 درصد از توليدات صنعتي شهرک‌های صهيونيستي در زمينه مواد غذايی، 14% در صنايع کاغذسازی و 10% نیز در توليد مواد ساختماني مشغول به فعالیت می­باشند.

صنايع شن و ماسه نیز حدود 20 تا 30% از مصالح ساخت و ساز در رژیم صهیونیستی را تامين مي­كند. فعاليت كارخانجات مزبور، بدون نظارت سازمان­هاي زيست محيطي و ترتيبات لازم براي رعايت شكل طبيعي زمين، بعد از حفر آن صورت مي­گيرد. همچنين سود حاصل از فعاليت اين واحدها در اختیار خزانه صهیونیستی است. تعداد كارخانه­هاي شن و ماسه در مناطق اشغالي تا سال 2010، به 30 واحد رسيده كه سالانه 12 ميليون تن سنگ، شن و ماسه از آن‌ها استخراج می­شود. 75% مقدار توليدي فوق یعنی حدود 9 ميليون تن نیز به مصرف داخلي، و 3 ميليون تن ديگر در كارهاي ساخت و ساز در داخل شهرك­ها و فعاليت­هاي زيربنایی رژیم صهیونیستی در كرانه باختري مورد استفاده قرار مي­گيرد (به جدول شماره 5 نگاه کنید)[8].

جدول شماره 5: فهرست معادن سنگ شهرک­های صهیونیستی در اراضی فلسطین

3- جمع‌بندی

اقتصاد رژیم صهیونیستی از اواسط دهه 90 ميلادي تاكنون، رشد چشم­گيري داشته است؛ به گونه­اي كه ميانگين رشد سالانه آن در توليد ناخالص داخلي (2009 ـ 1996)، حدود 4% (1/7% براي هر فرد) رسيد. اگرچه سهم صنعت در مجموع توليد داخلي رژیم صهیونیستی از 17% به 14% كاهش و نسبت بخش كشاورزي و تجاري نيز پايين آمد، سهم مشاركتي بخش‌ها در اقتصاد کلی نیز از 21% به 27% افزايش پيدا كرد. در نتيجه طي دو دهه گذشته، اقتصاد رژیم صهیونیستی از اقتصاد صنعتی و كشاورزي سنتي، به اقتصاد پيشرفته و داراي فن‌آوری تبديل گشت. به گونه­اي كه حدود 40% ارزش كالاهاي صادراتي را به خود اختصاص داد.

سید احمد موسوی/ عضو باشگاه نویسندگان افتخاری