مقدمه
اخیراً قاهره شاهد شروع گفتگوی استراتژیک میان مصر و آمریکا بود. گفتگوی استراتژیک عنوانی است که بر مذاکرات و تبادل‌نظرهای دوره‌ای میان مصر و ایالات‌متحده اطلاق می‌شود و هدف اصلی آن تبادل‌نظر و نزدیک کردن دیدگاه‌ها و یافتن راه‌حل‌های مشترک در مورد مسائل موردعلاقه طرفین بوده است. ابتدای این گفتگوها به اوایل دوران مبارک بازمی‌گردد و اولین دور آن در سال 1988 و با حضور کارشناسانی از مصر و آمریکا برگزار شد. پس از وقفه‌ای طولانی به علت جنگ خلیج‌فارس این گفتگوها به‌طور مداوم میان مصر و آمریکا برقرار بوده است. ریشه برگزاری این گفتگوها را می‌توان به تغییر جهت مصر به سمت غرب از زمان سادات و علاقه آمریکا برای داشتن متحدانی منطقه‌ای برای حمایت از آنچه آمریکا ثبات در منطقه می‌داند جستجو کرد. ازاین‌رو در زمان مبارک مصر به بزرگ‌ترین متحد منطقه‌ای آمریکا تبدیل و ارتش مصر نیز تبدیل به یکی از بزرگ‌ترین دریافت‌کننده‌های کمک‌های نظامی از آمریکا شد. گفتگوهای استراتژیک پس از انقلاب بیست‌وپنج ژانویه مصر و به دلیل نامشخص بودن فضای سیاسی این کشور به حال تعلیق درآمد. تیره شدن روابط مصر و آمریکا پس از سرنگونی مرسی و تعلیق کمک‌های نظامی آمریکا به مصر در پی سرکوب جنبش اخوان‌المسلمین در سال 2013 نیز یکی از عوامل طولانی شدن این تعلیق بوده است اما توانایی نظام جدید مصر در تثبیت خود و گسترش خطر تروریسم در منطقه خصوصاً صحرای سینا و لیبی باعث شد تا ایالات‌متحده در سیاست خود در قبال مصر تجدیدنظر کند به‌طوری که «کای گرانجر» نماینده جمهوری‌خواه کنگره و رئیس کمیسیون کمک‌های خارجی مجلس نمایندگان تصریح کرد که آمریکا باید از ارسال پیام‌های متناقض به مصر خودداری و از استمرار کمک‌های نظامی به مصر حمایت کند.
| در زمان مبارک مصر به بزرگ‌ترین متحد منطقه‌ای آمریکا تبدیل و ارتش مصر نیز تبدیل به یکی از بزرگ‌ترین دریافت‌کننده‌های کمک‌های نظامی از آمریکا شد. |
از طرفی ازسرگیری کمک‌های نظامی آمریکا به مصر نیز باعث گرم شدن روابط میان دو کشور شد. پس از سفر رئیس‌جمهور سیسی به ایالات‌متحده و دیدار او با مقامات آمریکایی در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل بر سر ازسرگیری گفتگوهای استراتژیک میان دو کشور توافق شد و این گفتگوها در تاریخ دوم آگوست و به مدت یک روز در قاهره و با حضور وزرای خارجه دو کشور برگزار و در آن مسائل مورد علاقه طرفین همچون مسائل اقتصادی، بحران سوریه، لیبی، صحرای سینا و توافق هسته‌ای به بحث و بررسی گذاشته شد. حال این سؤال مطرح است که ایالات‌متحده و مصر از این مذاکرات به دنبال چه چیزی بوده‌اند؟
اهداف مصر
مصر به‌عنوان یکی از کشورهای بزرگ دریافت‌کننده کمک‌های نظامی از ایالات‌متحده می‌خواهد با استفاده از موج بی‌سابقه تروریسم در منطقه خود را به‌عنوان پایگاه اساسی مبارزه با تروریسم در منطقه معرفی کرده و علاوه بر توجیه سرکوب گسترده مخالفان، استمرار کمک‌های نظامی به ارتش خود را تضمین کرده، مشروعیت بین‌المللی خود را ارتقا بخشیده و از مبارزه با تروریسم به‌عنوان مدخلی برای ایفای نقش منطقه‌ای خصوصاً در لیبی استفاده کند. هدف دیگر مصر جلب کمک‌های اقتصادی و سرمایه‌گذاری بیشتر برای خروج از بحران اقتصادی است. از همین رو بود که مسائل اقتصادی بخش مهمی از مذاکرات را تشکیل داد و دو دولت بر گسترش همکاری‌های اقتصادی خصوصاً بحث صنایع و لزوم حمایت از مالکیت معنوی تأکید کردند.
اهداف ایالات‌متحده
پس از موافقت‌نامه صلح کمپ دیوید جایگاه مصر در سیاست‌های ایالات‌متحده تغییر کرد و این کشور تبدیل به متحدی مهم در منطقه غرب آسیا و شمال آفریقا شد. از این‌رو دولت آمریکا با علم به نفوذ ارتش در سیاست مصر و با هدف محافظت از صلح میان مصر و رژیم صهیونیستی سرمایه‌گذاری عظیمی را بر روی ارتش مصر انجام داد. تلاش آمریکا برای نزدیکی به اخوان‌المسلمین و سپس مخالفت آمریکا با برکناری مرسی و اصرار ارتش بر انجام این امر روابط مصر و آمریکا را با چالش مواجه کرد. نزدیکی مصر و روسیه که نمود آن در سفر ولادیمیر پوتین به قاهره که در فوریه گذشته رخ داد نشان‌دهنده سردی روابط مصر و آمریکا بود. با وجود نیاز حیاتی ارتش و دولت مصر به کمک‌های نظامی و اقتصادی آمریکا، این کشور به دلیل ترس از ایجاد ناامنی در مرز رژیم صهیونیستی در نتیجه تضعیف ارتش مصر عملاً توانایی قطع این کمک‌ها را ندارد. گسترش تروریسم در منطقه و آمادگی مصر در ایفای نقش در مبارزه با آن خصوصاً در لیبی و توانایی نظامیان بر سیطره بر امور پس از کودتا باعث شد تا ایالات‌متحده در رویکرد خود در قبال مصر تجدیدنظر کند.
| شروع دوباره گفتگوی استراتژیک در این برهه زمانی نشان‌دهنده تغییر سیاست آمریکا در قبال مصر و بازگشت به سیاست قدیمی اولویت دادن امنیت است. سیاست‌های سابق آمریکا در قبال مصر پس از کودتا خطر تضعیف دولت مصر را به دنبال داشت و ممکن بود در درازمدت نفوذ روسیه را در منطقه تقویت کند. |
پس هدف اساسی آمریکایی‌ها از این گفتگوها بازگرداندن مصر به صف متحدان خود و همکاری برای مبارزه با تروریسم بود. از طرفی مذاکرات اتمی میان ایران و شش کشور و مخالفت کشورهای حوزه حاشیه جنوبی خلیج‌فارس خصوصاً عربستان سعودی با توافق باعث شد تا ایالات‌متحده بر نقش مصر در اقناع این کشورها حساب ویژه‌ای باز کند. این کشور همچنین درخواست‌هایی را برای کم کردن سرکوب مطرح کرد.
در مجموع می‌توان گفت شروع دوباره گفتگوی استراتژیک در این برهه زمانی نشان‌دهنده تغییر سیاست آمریکا در قبال مصر و بازگشت به سیاست قدیمی اولویت دادن امنیت است. سیاست‌های سابق آمریکا در قبال مصر پس از کودتا خطر تضعیف دولت مصر را به دنبال داشت و ممکن بود در درازمدت نفوذ روسیه را در منطقه تقویت کند. از طرفی سیاست سابق آمریکا در مخالفت با کودتا باعث رنجش متحدان این کشور در منطقه خلیج‌فارس که نقش زیادی در سرنگونی مرسی داشتند شده بود و ایالات‌متحده علاوه بر اهداف فوق می‌خواهد پس از توافق اتمی و تشدید نارضایتی‌ها در میان متحدان منطقه‌ای خود با نزدیکی به نظام ژنرال سیسی احساس عدم رضایت در میان کشورهای خلیج‌فارس را تقلیل دهد. حال این سؤال مطرح می‌شود که آیا مصر توانایی ایفای نقش موردنظر در منطقه را دارد؟
دولت مصر به دلیل مشکلات اقتصادی و اجتماعی فراوان در سه دهه گذشته تبدیل به دولتی وابسته به کمک‌های خارجی شده است و همین امر باعث شده است که این کشور نتواند نقشی متناسب با موقعیت خود در منطقه ایفا کند. هم‌اکنون نیز دولت و ارتش مصر می‌دانند که بدون کمک‌های خارجی قادر به مواجهه با تهدیدات پیرامونی نخواهند بود. از طرف دیگر فقر اقتصادی باعث کمرنگ‌تر شدن نقش مصر در منطقه به نفع عربستان سعودی شده است و استمرار وضعیت به این شکل باعث می‌شود که مصر نتواند سیاست سازنده‌ای را در موضوعات منطقه‌ای اتخاذ کند و همین باعث شده است این کشور نتواند مواضعی مخالف سیاست‌های عربستان اتخاذ کند. از این‌رو مصر تلاش دارد با جذب دوباره کمک‌های آمریکا و همچنین استفاده از ابزار مبارزه با تروریسم بخشی از نقش منطقه‌ای خود خصوصاً در لیبی را بازیابد.
| گفتگوهای استراتژیک میان مصر و آمریکا در حالی پایان پذیرفت که طرف مصری بزرگ‌ترین برنده این مذاکرات بود. مذاکرات استراتژیک نشان‌دهنده شناسایی کامل نظام مصر از جانب ایالات‌متحده و تأکید بر متانت روابط میان این دو کشور بود. |
نتیجه
گفتگوهای استراتژیک میان مصر و آمریکا در حالی پایان پذیرفت که طرف مصری بزرگ‌ترین برنده این مذاکرات بود. مذاکرات استراتژیک نشان‌دهنده شناسایی کامل نظام مصر از جانب ایالات‌متحده و تأکید بر متانت روابط میان این دو کشور بود. در نتیجه این مذاکرات آمریکا نقش محوری نظام مصر در مبارزه با تروریسم را مورد تأکید قرار داد و قول سرمایه‌گذاری بیشتر در مصر را داد و در مقابل نیز نتوانست مصر را به کم کردن سرکوب متقاعد کند. نظام مصر هم‌اکنون می‌تواند با قدرت بیشتر عملیات مبارزه با تروریسم و سرکوب مخالفان را دنبال کند و با جلب حمایت آمریکا نقش منطقه‌ای محدودی را مستقل از سعودی‌ها ایفا کند.
—————————————-
منابع:
1. http://aswatmasriya.com/analysis/view.aspx?id=639bb263-fbec-49cc-94c3-eeb527f119fc
2. جلسة حوار استراتيجي مصري أمريكي بالقاهرة/ تاريخ النشر:02.08.2015، قناة “RT Arabic” الفضائية.
