جریان‌های سیاسی پدیده‌ای بسیار مهم و نقش آفرین در تاریخ و تحولات جوامع به شـمـار می‌آیند. مـراد از جـریـان سـیـاسـی، یک حرکت سیاسی پویا و زنده است که با بـرخـورداری از ایـدئولوژی مشخص و گرایش‌های فکری درونی به مدد رهبران خود بر اقـشـار مـخـتـلف جـامعه تأثیر می‌گذارد و جبهه، جناح، حزب، سازمان یا نهاد و گروه ویـژه خود را بنیان می‌نهد. هدف نهایی جریان‌های سیاسی، کسب قدرت و استقرار نظام سـیـاسـی مـورد نـظـر خـود اسـت کـه آن را از طـریـق راهـبـردهـا و راهکارهای مختلف پی می‌گیرند.
جریان‌شناسی به شناخت یک طیف گسترده فکری، اعتقادی، سیاسی و ایدئولوژیک گفته می‌شود همچنین جریان‌شناسی را شناخت بسترها و چگونگی شکل‌گیری اندیشه‌ای با بررسی مبانی فکری تئوری‌پردازان به همراه بررسی مواضع و عملکرد آنان اطلاق می‌شود. در یک تعریف رساتر و کامل‌تر شاید بتوان گفت که «جریان‌شناسی به شناخت مبانی و خاستگاه فکری، سیاسی-اعتقادی و اندیشه‌ای، افراد، گروه‌ها و احزاب سیاسی خاصی که دارای دیدگاه‌ها، جهت‌گیری‌ها، مواضع و رفتار سیاسی متمایز از دیگران باشد، گفته می‌شود. بنابراین جریان‌شناسی یعنی شناخت یک گفتمان و پارادایم فکری است.»
بدین روی، شناخت صحیح مسائل سیاسی در هر جامعه، وامدار شناخت این جریان ها است. راه یـافـتـن ایـنکه هر جریان، از چه ماهیت فکری برخوردار است و نقاط قوت و ضعف آن چـیـسـت، بـه ویـژه بـرای نـسـلی کـه از تـاریخ رویش، پویش و خیزش جریان ها اطلاع کافی ندارد، بسیار ضروری است. از اینرو جزوه حاضر – که به صورت فایل ضمیمه قابل دریافت و مشاهده است – به بررسی تاریخ سه دهه‌ی جمهوری اسلامی با رویکرد جریان شناسی پرداخته که به همت جمعی از پژوهشگران اندیشکده تبیین تهیه شده است.
