1. در حالی که از صدور فتوای مرجعیت دینی مبنی بر جهاد کفایی و بسیج مردمی برای مقابله با هجوم گسترده داعش به استان های مختلف عراق بیش از دو سال می گذرد اکنون موعد آزادسازی مهمترین منطقه تصرف شده یعنی شهر موصل که سبب اصلی صدور آن فتوا شد بیش از هر زمان دیگری نزدیک به نظر می رسد.
حیدر العبادی نخست وزیر عراق و فرمانده کل نیروهای مسلح این کشور هفته گذشته در پیامی به اهالی موصل که از رادیوی رسمی پخش شد از نزدیکی “پیروزی بزرگ” و “برافراشته شدن پرچم عراق” در موصل خبر داد و آنان را به همکاری با ارتش فراخواند. برخی گزارش های غیررسمی و گمانه زنی ها زمان آغاز عملیات سرنوشت ساز موصل را نیمه های ماه جاری میلادی عنوان می کنند.

2. تصرف و اشغال غافلگیرانه موصل ضربه سهمگینی نه تنها بر امنیت و هویت عراق بلکه بر امنیت و ثبات منطقه ای وارد آورد و تاکنون غالب تحلیلگران و ناظران برجسته مسائل منطقه نتوانسته اند بپذیرند این هجمه بزرگ و پیچیده بدون هماهنگی با بخشی از عناصر و مجموعه های داخلی عراق و اشراف برخی همسایگان آن مقدور بوده باشد اما تمدید و تأیید معنادار حضور نظامیان ترکیه در پایگاه نظامی “بعشیقه” در خاک عراق و در نزدیکی موصل توسط پارلمان این کشور در شنبه هفته گذشته آنهم بدون مجوز و موافقت دولت مرکزی بغداد و در آستانه عملیات موصل موجی از واکنش ها، سوالات و نگرانی ها را از نیات حقیقی آنکارا برانگیخت.

3. اما به نظر می رسد تصریح روز جمعه وزیر خارجه ترکیه در حاشیه یک کنفرانس مطبوعاتی که بیان داشت “حضور شبه نظامیان شیعه در نبرد موصل بر مشکلات خواهد افزود” و اینکه ” نباید اهالی موصل میان دو گروه خطرناک داعش و شبه نظامیان شیعه(الحشد الشعبی) گرفتار و ناگزیر بمانند” مهمترین جهت تحرکات این همسایه شمالی عراق را آشکار ساخت در حالی که علی یلدریم نخست وزیر ترکیه در همین روز در جمع خبرنگاران سعی کرده بود در پاسخ به انتقادات تند حیدر العبادی نخست وزیر عراق، تصمیم شنبه هفته گذشته پارلمان ترکیه مبنی بر تمدید یکساله حضور نظامیان ترک در بعشیقهِ موصل را موجه و مشروع و منطبق با عرف بین الملل جلوه دهد. حضوری که از همان ابتدا بدون مجوز و موافقت دولت عراق صورت پذیرفته بود.

4. گرچه حمله داعش به موصل و تصرف این شهر بزرگ و اشغال مناطق متعددی از استان های نینوا، صلاح الدین و الأنبار عراق غافلگیرانه و هزیمت بار بود اما صدور فتوای جهاد کفایی توسط مرجعیت دینی و دعوت به دفاع از عراق و مقدسات آن و تشکیل بسیج مردمی دست کم به همان میزان شگفت آور و متقابلا امیدآفرین و پیروزی ساز بود به گونه ای که در اندک زمانی حیرانی و درماندگی مسئولان و نیروهای امنیتی و مسلح عراق را تبدیل به عزم و اقدام نمود و روحیه مردمان این کشور را ترمیم و به سلحشوری بدل ساخت و قدرت نهان و سرنوشت ساز نهفته در بلاد رافدین و بین النهرین را در تراز منطقه ای به رخ همگان کشید. بعد از این فتوا بود که عملا پیشروی میدانی تروریست ها در عمق خاک عراق از نفس افتاد و البته تلاش برای کم رنگ ساختن و مهار امواج این فتوای تاریخی آغاز گردید. از تشکیل ائتلاف بین المللی ضد داعش به رهبری امریکا در کمتر از یکماه بعد از صدور فتوا تا آخرین آنها یعنی خطرناک و مشکل ساز توصیف کردن حضور بسیج مردمی عراق(الحشد الشعبی) در آزادسازی خاک کشور خود و منطقه ای که اشغال آن مهمترین دلیل صدور فتوای مرجعیت دینی بوده است.

5. گستردگی هجمه سهمگین و خطیر داعش به عراق که در نوع خود می توان آن را بزرگترین حرکت و حمله تروریستی دهه های اخیر به شمار آورد بدون سازمان دهی و برنامه ریزی های راهبردی توسط طرف های محلی و منطقه ای امکان پذیر نبوده است و طبعا مقابله و دفع آن بدون به میدان آمدن قدرت راهبردی و حقیقی عراق یعنی مرجعیت دینی ممکن نمی بود. بدیهی است صدور چنین فتاوایی توسط مراجع دینی شیعه در طول تاریخ پرشمار نیست و همین مسئله بر اهمیت فوق العاده و تاریخی این فتوا و سرنوشت ساز بودن آن تأکید می کند.

6. واقعیت آن است که فتوای مرجعیت دینی ذخیره بی مانندی برای امنیت، ثبات و حتی آینده اجتماعی و تمدنی عراق ایجاد کرده است و اکنون فتح و آزادسازی موصل به معنای غلبه راهبرد مرجعیت دینی شیعه بر انواع تدابیر منطقه ای و بین المللی مخالف ثبات در عراق و تحکیم یک کانون قدرتمند و بلامنازع دیگر در منطقه خواهد بود که می تواند صلح و ثبات و همزیستی مسالمت آمیز و الهام بخش را برای عراق و بخش های وسیعی از خاورمیانه تأمین نماید و بطور طبیعی بسترساز توسعه و رفاه در عراق شود و الگو و اقتدار کشوری مانند ترکیه اردوغان را با چالش بزرگ و غیرقابل مواجهه ای روبرو سازد.

7.  از این رو صیانت از رهاوردهای فتوای مرجعیت دینی و تأمل و تدارک و برنامه ریزی برای مقابله با انکسار آن و مواجهه با تهدیدات روزافزون پیرامون مسئله موصل ضرورتی فوری است که غفلت از آن می تواند لطمات جبران ناپذیری را متوجه مردم عراق و همزیستی شیعه و سنی در کل منطقه سازد.

***

گروه رصد