در کنفرانسی که روز پنج شنبه ۱۳ اسفندماه در ساختمان اندیشکده رند برگزار شد، کالین کال، معاون دستیار رئیس‌جمهور و مشاور امنیت ملی معاون رئیس‌جمهور در سخنرانی آغازین این نشست گفت: توافق هسته ای ایران «قوی‌ترین توافقی است که تا به حال در زمینه منع تکثیر تسلیحات هسته ای» به دست آمده است، اما رفتار ایران در روزهای بعد از اجرایی شدن توافق چندان مناسب نبوده است.
کارشناسان و مقامات برجسته حاضر در این نشست:
– دکتر کالین کال، معاون دستیار اوباما و مشاور امنیت ملی جو بایدن معاون رئیس‌جمهور
– استفان هادلی، مشاور سابق امنیت ملی آمریکا
– اِلن لایپسون، مدیر بازنشسته و عضو برجسته اندیشکده استیمسون و عضو سابق شورای مشاوره اطلاعاتی اوباما
– دالیا داسا کایه، مدیر سیاست عمومی خاورمیانه اندیشکده رند
– علیرضا نادر، تحلیلگر ارشد سیاست بین‌الملل در اندیشکده رند
– حمید بیگلری، عضو هیئت‌مدیره گروه تی.جی.جی.
– رابین رایت، نویسنده نیویورکر و عضو موسسه صلح آمریکا و اندیشکده بین‌المللی ویلسون
– شاهزاده ترکی الفیصل، رئیس سابق سازمان اطلاعات عربستان و مدیر مرکز تحقیقات اسلامی ملک فیصل
– چاک فرایلیش، عضو ارشد دانشکده هاروارد کندی و مشاور سابق امنیت ملی اسرائیل
– کارن الیوت هاوس، مدیر هیئت‌امنای اندیشکده رند
– جیمز دابینز، عضو ارشد و استاد برجسته دیپلماسی و امنیت در مرکز رند
– دیوید ایگناتیوس، ستون‌نویس و سردبیر واشنگتن‌پست و عضو اندیشکده بلفراظهارات کالین کال از اعضای ارشد سابق پیشین اندیشکده امنیت نوین آمریکا موجب آغاز مجموعه‌ای طولانی از بحث‌های گروهی شد که عقاید مختلفی در مورد توافق و شرایط بعد از آن را در برمی‌گرفت، اما همچنین اجماع عمومی بر آن بود که با وجود برخی پیشرفت‌ها، توافق هسته ای نتوانسته رفتار تحریک‌آمیز ایران در منطقه را متوقف کند.
***
• برخی رفتارهای ایران همچنان تحریک‌آمیز است •
دالیا داسا کایه، مدیر سیاست عمومی خاورمیانه اندیشکده رند و دانشمند سیاسی ارشد این مؤسسه آمریکایی موافق بود که آنچه بعد از اجرای تعهدات ایران تحت توافق ۱۶ ژانویه رخ داده «تصویری درهم» است، که در برخی زمینه‌ها پیشرفت داشته اما در حوزه‌های دیگر همچنان با سرکشی همراه بوده است.
کالین کال به آزمایش موشک‌های بالستیک، رفتار تحریک‌آمیز در خلیج‌فارس، دستگیری ملوانان آمریکا، و ادامه حمایت از حکومت رئیس‌جمهور سوریه، بشار اسد و دیگر دشمنان آمریکا از سوی ایران اشاره کرد. او گفت، با این حال ایران سعی کرد هرچه سریع‌تر تعهدات خود تحت توافق هسته ای را عملی کند، ملوانان دستگیرشده و دیگر زندانیان آمریکایی را آزاد کرده و انتخابات اخیرش نشانگر پیروزی میانه‌روهای ایرانی بود.
• توافق هسته ای راه‌های ارتباطی جدیدی بین تهران و واشنگتن ایجاد کرد •
دکتر کالین کال متذکر شد که توافق هسته ای این مزیت قطعی را نیز داشته که خطوط ارتباطی جدیدی بین واشنگتن و تهران ایجاد کرده است. به گفته او، این ارتباط پیشرفت اولیه ایران به سمت اجرای توافق را تسهیل کرده و مانع از آن شد که بازداشت ملوانان به بحرانی طولانی مدت تبدیل شود.
او گفت، «آنچه ما در ماه‌های بعد از دستیابی به توافق دیده‌ایم… آن است که احتمال دارد ایران متوجه شود منافعش بیشتر در تعامل بین‌المللی نهفته است». به هر حال، نباید انتظار داشت که این تشخیص فوراً ایجاد شود. او گفت، «این تغییر قرار نیست خیلی سریع رخ دهد.»
• توافق هسته ای می‌تواند فرصت‌هایی برای تغییر ایجاد کند •
با این حال، چندین نفر از اعضا وجود پویایی جدید در روابط بین آمریکا و ایران را مطرح کردند. داسا کایه گفت: «ما نباید قدرت این توافق به عنوان عامل تغییر را دست‌کم بگیریم. نباید نسبت به دستاوردهای احتمالی و چالش‌های بالقوه مطمئن باشیم. اما حتماً باید به خاطر داشت که ممکن است فرصت‌هایی وجود داشته باشد.»
علیرضا نادر، تحلیلگر ارشد سیاست بین‌الملل در اندیشکده رند گفت که حکومت ایران متوجه نیاز به خطوط ارتباطی با آمریکا شده است هرچند همچنان آمریکا را دشمن خود می‌داند. او گفت، «در حال حاضر» رهبران ایران می‌گویند «بیایید گفتگو کنیم.»
• بهره‌گیری ایران از دیپلماسی به عنوان ابزار سیاست خارجی •
علیرضا نادر در این نشست که مدیریت آن را استیو اینسکیپ، دبیر مورنینگ ادیشن رادیو ملی آمریکا بر عهده داشت، گفت: «ایران جسورتر نشده و میانه‌رو نیز نشده است. تمایلات و سیاست‌های ایران اساساً ثابت مانده‌اند. تنها تغییر آن است که حالا ایران از دیپلماسی به عنوان یک ابزار سیاست خارجی بهره می‌گیرد.» حمید بیگلری، عضو هیئت‌مدیره گروه تی.جی.جی. و رابین رایت، نویسنده نیویورکر و عضو موسسه صلح آمریکا و اندیشکده بین‌المللی ویلسون نیز در این جلسه حضور داشتند.
• عملکرد ایران بعد از پایان دوره توافق مشخص نیست •
شاهزاده ترکی الفیصل، مدیر مرکز تحقیقات و مطالعات اسلامی ملک فیصل، گفت که توافق هسته ای مسیر ایران به سمت تسلیحات هسته ای را برای ۱۰ تا ۱۵ سال آینده مسدود می‌کند، اما تهدید طولانی مدت ناشی از تمایل ایران برای گسترش نفوذش در منطقه و فراتر از آن را کاهش نمی‌دهد. او گفت، «توافق هسته ای در یک چشم به هم زدن به پایان می‌رسد، و بعد چه اتفاقی خواهد افتاد؟»
چاک فرایلیش، عضو ارشد دانشکده هاروارد کندی و مشاور سابق امنیت ملی اسرائیل، موافق بود که توافق هسته ای هیچ تضمین طولانی مدتی ایجاد نمی‌کند. او گفت: «ایران به احتمال زیاد فقط چند سال این توافق را رعایت می‌کند… سپس سؤال آن است که بعد از این ۱۰ تا ۱۵ سال چه (اتفاقی خواهد افتاد). تردید ندارم که ایران تلاشش را تا حد ممکن افزایش می‌دهد.»
• منطقه نگران رفتارهای کلی ایران است •
کارن الیوت هاوس، مدیر هیئت‌امنای اندیشکده رند و نویسنده کتاب «عربستان سعودی: مردم، گذشته، مذهب، مسیرهای اشتباه –و آینده آن»، گفت که در دیدار اخیرش از عربستان سعودی متوجه شده که عموم مردم نه بر توافق هسته ای، بلکه بر رفتار کلی ایران متمرکز هستند. او گفت، «آنها بر رفتار تفرقه‌افکنانه ایران در تمام منطقه متمرکز شده‌اند».
• برجام می‌تواند فرصت تعامل ایران و آمریکا را بیشتر کند •
هاوس افزود که برخی در منطقه معتقدند که توافق، و برداشته شدن تحریم‌های اقتصادی تحمیلی بر ایران، باعث شده ایران به تهدیدی برجسته‌تر تبدیل شود. «مردم در منطقه معتقدند که ایران بسیار جسورتر شده و حالا پول لازم برای انجام اقدامات مختلف را دارند». هاوس، الفیصل و فرایلیش در حین نشستی که توسط «نادیا بیلباسی چارترز»، رئیس دفتر العربیه در واشنگتن مدیریت می‌شد، به گفتگو پرداختند.
• فرصت تعامل تهران-واشنگتن هنوز رخ نداده اما گوش به زنگ بود•
جیمز دابینز، عضو ارشد و استاد برجسته دیپلماسی و امنیت در مرکز رند، گفت که توافق می‌تواند موجب فرصت‌هایی برای تعامل بیشتر بین تهران و واشنگتن شود و «وقتی این فرصت‌ها بروز کند باید فوراً از آنها استفاده کرد». او گفت، «من نمی‌گویم که این فرصت‌ها فوراً در دسترس خواهد بود، بلکه فکر می‌کنم ما باید… ببینیم چه وقت، چطور و چرا ایرانیان می‌خواهد در گفتگویی معنادار شرکت کنند.»
دابینز در حین نشستی به مدیریت «دیوید ایگناتیوس»، ستون‌نویس و سردبیر واشنگتن‌پست صحبت کرد که این نشست شامل استفان هادلی، مشاور سابق امنیت ملی که حالا مدیر دفتر مشاوره رایس هادلی گیتس است، و الن لیاپسون، مدیر بازنشسته و عضو برجسته مرکز استیمسون و نایب‌رئیس سابق شورای اطلاعات ملّی نیز می‌شد.
***
