مهدی محمدی کارشناس ارشد مسائل هسته‌ای و سیاسی در گفت‌وگو با خبرنگار سیاسی خبرگزاری تسنیم درباره موضوع برجام و بررسی‌های مراجع رسمی قانونی کشور درباره آن مطالبی را مطرح کرد. متن این گفت‌وگو به‌شرح ذیل است:
* آقای محمدی، فکر می‌کنید روند بررسی برجام اکنون در چه مرحله‌ای قرار دارد؟
ــ این چیزی است که مسئولین باید درباره آن حرف بزنند. من تصور می‌کنم بررسی برجام یک امر بسیار جدی است. کسانی مایل بودند و هنوز هم هستند که بررسی برجام را تبدیل به یک موضوع تشریفاتی بکنند. تلاش‌های زیادی هم در این زمینه انجام شد ولی خوب، ظاهراً موفق نشده‌اند. حتی به‌نظر من اصلی‌ترین هدف صدور قطعنامه شورای امنیت تقریباً بلافاصله پس از توافق هم همین بود. الآن روی جزئیات تمرکز ویژه‌ای شده است. مدتها طول خواهد کشید تا بطون این متن مفصل و پیچیده بر کشور آشکار شود. حتی در مواردی تیم مذاکره کننده هم به نکاتی در توافق پی خواهد برد که تاکنون به آن دقت نکرده بود.
* می‌توانید به نمونه‌هایی اشاره کنید؟
ــ من نمی‌خواهم وارد جزئیات شوم ولی مثلاً تحریم‌ها یک نمونه خوب است. جزئیات اینکه واقعاً در حوزه تحریم‌ها چه اتفاقی افتاده تازه در حال آشکار شدن است. سؤال بزرگ این است: آیا همان تعلیق تحریم هم واقعاً انجام خواهد شد؟ و مهمتر از این، آیا آن هدف اصلی یعنی ایجاد گشایش اقتصادی محقق خواهد شد؟ جواب دادن به این سؤال‌ها به هیچ وجه آسان نیست. نمونه دیگر رژیم دسترسی و بازرسی چندلایه‌ای است که در متن برجام وجود دارد. ما در اینجا حداقل با یک رژیم 5لایه موجه هستیم:
1. اجرای پادمان در ایران که متمرکز بر پیگیری مواد هسته‌ای خواهد بود
2. اجرای پروتکل در ایران که اساساً متمرکز بر تأسیساتی است که به‌عنوان تأسیسات هسته‌ای اظهار نشده است ولی همچنان موضوع اصلی آن ردگیری مواد هسته‌ای است
3. توافق بر سر یک رژیم ویژه دسترسی و بازرسی به‌منظور حل و فصل PMD که در مرز میان برنامه هسته‌ای و برنامه نظامی قرار دارد
4. نظام راستی آزمایی اجرای برجام در ایران که هیچ ضابطه دقیقی برای آن معین نشده است.
5. نظام دسترسی و بازرسی مبتنی بر فهرست NSG.
مثلاً درباره NSG تازه جزئیات در حال آشکار شدن است، اینها چیزهایی نیست که در همان نگاه اول به توافق بتوان دریافت، فقط در یک فرآیند بررسی دقیق است که امکان فهم این جزئیات فراهم می‌شود.
* فکر می‌کنید نهایتاً چه اتفاقی رخ خواهد داد؟
ــ باید صبر کرد و دید. رهبر معظم انقلاب اسلامی به‌صراحت هم احتمال رد داده‌اند و هم احتمال تأیید. من فکر می‌کنم علاوه بر شورای عالی امنیت ملی ضرورت دارد مجلس هم وارد مسئله شود. بدون شک برجام تعهدات بلندمدت و بسیار جدی برای کشور ایجاد می‌کند که مجلس باید درباره آن نظر بدهد. قانونی هم در مجلس وجود دارد که احراز پایبندی یا عدم پایبندی برجام به مفاد آن قانون وظیفه مجلس است. با این حال در بهترین حالت برجام، باید به‌شدت مشروط و مقید شود، اجرای برجام بدون درنظر گرفتن ملاحظات جدی امنیت ملی ایران امکان‌پذیر نخواهد بود. اساساً در فرآیند اجرا ایران به یک استراتژی امنیت ملی جدید نیاز خواهد داشت، مواردی در برجام وجود دارد که در عمل باید مورد تجدید نظر اساسی قرار بگیرد.
* اما گفته شده که این متن تحفظ‌بردار نیست و ایران باید کلّیت آن را رد کند یا بپذیرد.
ــ از حیث حقوقی این درست است ولی از جنبه سیاسی نه. اگر دولت آمریکا خواهان اجرای این توافق است ــ که من فکر می‌کنم هست ــ باید تحفظات ایران را بپذیرد. در مواردی مذاکره مجدد لازم است که هیچ ایرادی ندارد انجام بشود، به‌ویژه در حوزه تحریم‌ها اگر این توافق دارای گپهای اساسی باشد این چیزی نیست که بتوان در مقابل آن تسامح کرد. بالاخره همه این امتیازها داده شده که در زمینه تحریم گشایشی ایجاد شود.
* ارزیابی‌تان از واکنش‌هایی که این روزها در آمریکا به برجام نشان داده می‌شود، چیست؟
ــ به‌نظر من این فضا را نباید زیاده از حد جدی گرفت، حتی اگر کنگره برجام را رد کند، اوباما آرای کافی برای وتوی آن در مجلس نمایندگان را دارد و بنابراین توافق اجرا خواهد شد و باید به اجرای آن فکر کرد، مگر اینکه در ایران تصمیم متفاوتی گرفته شود. حرفهایی هم که این روزها در آمریکا زده می‌شود، چه از جانب دولت و از سوی کنگره، به‌نظر من ارزشش بیشتر از این جهت است که محاسبات آمریکا را برای دوران پساتوافق نشان می‌دهد. ما باید از این جنبه به این مباحثات نگاه کنیم. آمریکایی‌ها دارند به ما می‌گویند درباره آینده چگونه فکر می‌کنند و چه برنامه‌هایی برای آن دارند، خصوصاً در دو حوزه سیاست داخلی ایران و مسائل منطقه‌ای، آمریکایی‌ها یک طراحی ویژه برای دوران پساتوافق دارند که من فکر می‌کنم بخشهایی از آن با برخی در داخل تفاهم شده است، این جنبه از موضوع خیلی مهمتر از تمرکز روی اختلافات کنگره و دولت است.
***
منبع: گفتگو با مهدی محمدی – خبرگزاری تسنیم
