✍الهام از رژیم عدم اشاعه هسته‌ای(NPT) برای شکل دادن به رژیم بین‌المللی محیط‌زیست
?ایجاد تعهدات بلندمدت، پیچیده و مبهم برای کشور

#تحلیل_کوتاه
? #تحلیلگر #اندیشکده_راهبردی_تبیین

?توافق‌نامه تغییرات اقلیمی پاریس که اخیراً در مجلس شورای اسلامی تصویب گردیده و برای نهایی شدن در انتظار تأیید شورای نگهبان به سر می‌برد یک نوع رژیم بین‌المللی است که مجموعه‌ای از تعهدات بلندمدت، پیچیده و مبهمی را برای کشور ایجاد می‌کند، این توافق‌نامه را می‌توان زیرمجموعه‌ای از رژیم بین‌المللی محیط‌زیست محسوب کرد که بسیار مشابه رژیم عدم اشاعه هسته‌ای (NPT) است.

↙️همان‌گونه که کشورهای دارای فناوری و بمب هسته‌ای با ایجاد و تکمیل رژیم عدم اشاعه‌ی هسته‌ای (NPT) راه را بر سایر کشورها بسته و دانش اساسی این فناوری را محدود به خود کردند، رژیم بین‌المللی محیط‌زیست نیز با ساختاری مشابه برای تحمیل هزینه‌های گرم شدن کره‌ی زمین ‌بر کشورهای درحال‌توسعه‌ای چون ایران طراحی شده است درحالی‌که کشورهای درحال‌توسعه در مقایسه با کشورهایی مانند آمریکا سهم بسیار اندکی در گرم شدن کره‌ی زمین دارند.

?تحلیل و ارزیابی:

?وجوه تشابه رژیم بین‌المللی محیط‌زیست با رژیم عدم اشاعه‌ی هسته‌ای (NPT) :

1⃣#معاهده_مادر: هر دو رژیم دارای یک معاهده‌ی اصلی و بالادستی هستند که پایه و اساس ساختار آن‌ها را تشکیل می‌دهد. NPT معاهده مادر رژیم عدم اشاعه و UNFCCC معاهده مادر رژیم بین‌المللی محیط‌زیست است.
2⃣#معاهدات_ضمیمه: هم رژیم عدم اشاعه (NPT) و هم رژیم بین‌المللی محیط‌زیست در طول زمان با معاهدات و پروتکل‌های انضمامی ساختار خود را کامل کرده و متناسب با زمان و شرایط جدید «تعهدات جدیدی» را بر کشورها تحمیل کرده‌اند. موافقت‌نامه‌های کیوتو(1997)، کانون(2010) و اخیراً پاریس (2015) در رژیم بین‌المللی محیط‌زیست را می‌توان هم‌ارز پادمان ها و پروتکل الحاقی در رژیم عدم اشاعه (NPT) محسوب کرد.
3⃣#مکانیسم_اجرایی: در هر دو رژیم نهادی برای اجرایی کردن مقررات و نیز نظارت بر اجرای تعهدات توسط کشورها تعیین شده است. در رژیم بین‌المللی محیط‌زیست کمیته ماده 15 موافقت‌نامه پاریس و در رژیم عدم اشاعه (NPT)   شورای حکام آژانس انرژی اتمی این وظیفه را بر عهده دارند.
4⃣#مکانیسم_اطلاع‌رسانی: در سازوکار رژیم عدم اشاعه (NPT)  کشورها قبل از آغاز کوچک‌ترین فعالیت هسته‌ای می‌بایست طی گزارشی آژانس انرژی اتمی را از «تصمیم» خود مطلع کنند! این سازوکار در رژیم بین‌المللی محیط‌زیست در قالب ماده 13 موافقت‌نامه پاریس ذکرشده است. بنا به تجربه هسته ای مکانیسم اطلاع رسانی ظرفیت آن را دارد تا زمینه اشراف اطلاعاتی بیگانگان بر بخش های حساس صنعتی و تکنولوژیک را فراهم کند.

#توافق_پاریس_یا_NPT_جدید؟
#تغییرات_اقلیمی

5⃣#مکانیسم_ارجاع: مهم‌ترین و حساس‌ترین مکانیسم هر دو رژیم مکانیسم ارجاع است. رژیم عدم اشاعه (NPT) پیش‌بینی کرده است که موارد تخلف را به‌صورت مستقیم به شورای امنیت ارجاع دهد. در رژیم بین‌المللی محیط‌زیست نیز سازوکاری مشابه در ماده 14 UNFCCC اما به‌صورت غیرمستقیم در نظر گرفته‌شده است. این ماده می تواند در آینده اهرم فشار سیاسی و فنی بر کشور را در اختیار غرب قرار دهد.
6⃣#مکانیسم_خروج: هر دو رژیم مقررات نسبتاً سخت و پیچیده‌ای را پیش‌بینی کرده‌اند که عملاً خروج از رژیم را بسیار پرهزینه و غیرممکن می کند. مکانیسم خروج در رژیم عدم اشاعه (NPT) ، طی ماده 18 اساسنامه آژانس و در رژیم بین‌المللی محیط‌زیست طی ماده 28 توافق‌نامه پاریس تعیین‌شده است.

***

• کاری از تحلیلگر اندیشکده راهبردی تبیین

• عضویت در کانال اندیشکده راهبردی تبیین:

https://telegram.me/joinchat/BG7BhTvAH-fc1CjjeSCo4g

نعمتی