پس از کاهش نفود جریان های سلفی تکفیری که در دوره ای توانستند جای پایی برای خود در بزرگ ترین اردوگاه آوارگان فلسطینی در لبنان یعنی اردوگاه عین الحلوه باز کنند، اردوگاه های آوارگان فلسطینی در لبنان گام های بلندی به جلو برداشتند. جریان های سلفی تکفیری همزمان با ادامه درگیری ها در سوریه از حدود شش سال پیش، دستیابی به دو هدف را دنبال می کردند: نخست، ضربه زدن به امنیت لبنان و هدف قرار دادن پایگاه مردمی مقاومت؛ دوم، اعزام افراد مسلح، طغیانگران و انتحاری ها به سوریه.
یک رشته عملیات امنیتی فشرده در لبنان که برخی سران تکفیری ها را هدف قرار داد، با تلاش سیاسی لبنانی ها و فلسطینی ها در سطح سیاسی و مردمی همسو شد ولی شاید نقطه ضعف اصلی این تلاش ها این بود که در چارچوب نگرشی کلی به اوضاع فلسطینی ها و روابط آنها با لبنان صورت نگرفت.
از این رو فلسطینی ها از لبنانی‌ها انتقاد می کنند که نگرش آنها از چارچوب منطق امنیتی فراتر نرفت و در همان حال گروه های فلسطینی از سوگند رئیس جمهور جدید لبنان که در آن از حق بازگشت آوارگان فلسطینی سخن گفت، استقبال کردند.
در این رابطه، فلسطینی ها خواستار نگاهی سیاسی، انسانی، اجتماعی، اقتصادی به آلام خود هستند که معتقدند احداث دیوار در اطراف اردوگاه (عین الحلوه) بر شدت آن افزوده است.
برخی طرف های لبنانی برای متوقف کردن طرح احداث دیوار در اطراف اردوگاه آوارگان فلسطینی مداخله کردند که نبیه بری (به درخواست مستقیم رئیس دفتر سیاسی حماس) و مقامات حزب الله از آن جمله بودند که برای تلطیف فضا بین ارتش لبنان و گروه های فلسطینی تلاش کردند و این تلاش ها با متوقف شدن عملیات ساخت دیوار، به نتیجه رسید.
اکنون تلاش امنیتی گسترده ای در حال صورت گرفتن است که اساس آن را مبادله اطلاعات تشکیل می دهد و یکی از نتایج آن، بازداشت «عماد یاسین» سرکرده گروه داعش در عین الحلوه بود.
از سوی دیگر تلاش های صورت گرفته در رابطه با سلفی ها در اردوگاه عین الحلوه موجب شد برخی از این افراد در دیدگاه ها و سیاست خود در قبال حزب الله بازنگری کنند.
تنش بین سلفی ها و حزب الله در سال های ٢٠١٣ و ٢٠١٤ در سایه اتهامات جدی مربوط به مشارکت حزب الله در جنگ سوریه به اوج خود رسید ولی اکنون به نظر می رسد گفتگویی ثمربخش بین حزب الله و سلفی ها در اردوگاه عین الحلوه مانند بلال بدر و سازمان «جوانان مسلمان» و «جنبش اسلامی مجاهد» و «عصبه الانصار» در جریان است.
این گفتگوها توانست تحولی بزرگ در روابط بین سلفی های تندرو و حزب الله ایجاد کند که تا حد «درک کردن» و سپس «اطمینان یافتن» درباره آنچه حزب الله در سوریه انجام می دهد پیش رفت. به گفته ناظران، دستیابی به چنین پیشرفتی بدون برگزاری جلسات طولانی گفتگو با حزب الله طی سال ها امکان پذیر نبود. مسئله فلسطین موضوع اصلی این گفتگوها را با توجه به تلاش های جدی برای فتنه انگیزی بین سنی‌ها و شیعیان در منطقه، تشکیل می داد.
در زمانی که حزب الله با گروه های سلفی به چنین توافقی دست یافته است، لازم بود اختلافات با برخی گروه های فلسطینی بر سر آنچه در سوریه
می گذرد نیز حل شود و تصمیم به بهبود روابط حزب الله و حماس که دوطرف به آن تمایل دارند در همین چارچوب اتخاذ شد.
پنهان نیست که حماس و حزب الله بر سر شکل روابط با نظام رئیس جمهور سوریه بشار اسد با یکدیگر اختلاف پیدا کردند و این اختلاف با ورود حزب الله به جنگ در خاک سوریه عمیق‌تر شد. ولی ناظران تأکید می کنند بحث و گفتگوی گسترده ای در داخل حماس به ویژه بین شاخه نظامی آن در فلسطین اشغالی که خواستار روابط خوب با حزب الله است و شاخه سیاسی آن در خارج که مخالفتی با این روابط ندارد ولی برای تقویت آن نیز اقدامی نمی کند، درباره رابطه با ایران در جریان است که همچنان از حماس و طبعاً از حزب الله حمایت می کند.
در سرزمین های اشغالی، حماس با چالش دشواری با پایگاه مردمی خود به ویژه در غزه مواجه است ولی رایزنی های زیادی باید در زمینه روابط با تهران و حزب الله با شاخه های «اخوان المسلمین» در کشورهای مختلف اسلامی صورت گیرد که روابطشان با ایران و حزب الله تا حدودی قطع شده است.
نزدیک شدن حزب الله به حماس به موازات نزدیک شدن آن به همه گروه های فلسطینی صورت می گیرد که شعار مقاومت سر می دهند و این موضوع حتی شامل جنبش فتح نیز می شود که بر کنار نگذاشتن گزینه مقاومت تأکید دارد هرچند اکنون گزینه گفتگو را در پیش گرفته است.
از این رو به عقیده ناظران، به ظاهر حزب الله به دنبال برطرف کردن نگرانی فلسطینی ها در لبنان است. برخی فلسطینی ها از شرایط تازه ایجاد شده احساس سرخوردگی می کنند زیرا در آن بهبود روابط با فلسطینی ها با برنامه ای برای پاسخ گفتن به پرسش های مشروع آنان همراه نشده است.
برخی طرف های فلسطینی از حزب الله و دیگر طرف های ذیربط در مسئله فلسطین و روابط بین اردوگاه ها و دولت لبنان می خواهند در این زمینه نقش ایفا کنند و چنین تلاشی را به نفع هر دو طرف می دانند چرا که نگاه صرفاً امنیتی به اردوگاه های فلسطینی ها در لبنان و حرکت به سوی تشدید فشار بر آنها موجب می شود برخی ساکنان اردوگاه ها به جریان های تندرو گرایش پیدا کنند که از این اوضاع برای بی ثبات کردن لبنان و اردوگاه های فلسطینی بهره برداری خواهند کرد.
***
• این مطلب، صرفاً جهت اطلاعِ مخاطبان، نخبگان، اساتید، دانشجویان، تصمیم‌سازان و تصمیم‌گیران بازنشر یافته و الزاماً منعکس‌کننده‌ی مواضع و دیدگاه‌های اندیشکده راهبردی تبیین نیست.
• منبع: اداره کل رسانه‌های خارجی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی
