اندیشکده راهبردی تبیین – سرلشکر «محمد انور محمود البشری»، یک مسئول اطلاعاتی یمن در صنعا اظهار داشت: عربستان در پی شکست‌های متوالی در جبهه‌های داخلی و خارجی صدها تروریست و مزدور را از سوریه به یمن فرستاده است. وی افزود: تروریست‌ها در اولین نوبت توسط یک هواپیمای ترکیه‌ای به فرودگاه بین‌المللی عدن رسیدند تا با به دست آوردن هر پیروزی میدانی به نفع عربستان در یمن، اعتماد آمریکا به رژیم آل سعود را بازگردانند. البشری به نقل از منابع اطلاعاتی در استان عدن یمن تأکید کرد: قریب به یکصد و پنجاه و هفت تروریست داعش و القاعده که طی روزهای گذشته از حلب سوریه به ترکیه گریختند و با یک هواپیمای ترکیه‌ای به فرودگاه بین‌المللی عدن رسیدند. سناریوهای مختلفی در مورد سرنوشت تروریست‌ها در سوریه قابل طرح است که یکی از این سناریوها انتقال آن‌ها از سوی عربستان و ترکیه به کشورها و مناطق ضعیف و بحرانی منطقه است. لیبی، یمن، لبنان و صحرای سینا در این سناریو گزینه‌های مطلوبی هستند که ترکیه و عربستان بر اساس توافقی پنهان، اولین گروه از تروریست‌های شکست خورده در «حلب» را به یمن منتقل کرده‌اند. قرار است این نیروها تحت عنوان نیروهای مقاومت در چند استان یمن مستقر شوند. از طرفی نیروهای القاعده یمن نیز توانسته‌اند «زنجبار» مرکز استان «أبین» را به کنترل خود درآورند. تأمین امنیت استان أبین و «لحج» به نیروهای سَلفی وابسته به امارات واگذار شده بود که با خروج آن‌ها از این دو استان به دلیل اختلافات مالی، عرصه برای تاخت و تاز و کنشگری گروه‌های تروریست فراخ‌تر شده است. با این مقدمه یادداشت پیش رو در نظر دارد ضمن بررسی بسترهای بیرونی و درونی موجود برای حضور تروریست‌ها در یمن، پیامدهای انتقال جریان‌های افراطی به این کشور را بررسی نماید.
1-بسترهای بیرونی انتقال تروریست‌ها به یمن
مجموعه‌های افراطی از افراد و نیروهایی تشکیل شده‌اند که از کشورهای مختلف مهاجرت کرده و به این مجموعه‌ها پیوسته‌اند. بحرانی شدن کشورها در غرب آسیا مهمترین متغیری است که شکل‌گیری و ادامه‌ی حیات گروه‌های تروریستی را در مقطع کنونی امکان‌پذیر کرده است.
با قدرت گرفتن نیروهای مبارزه با تروریسم و ضعیف شدن و تحت فشار قرار گرفتن تروریست‌ها چند گزینه پیش روی آن‌ها قرار می‌گیرد. بازگشت به کشورهای مبدأ، عفو عمومی از سوی دولت مرکزی و بازگشت آن‌ها به جامعه، پراکنده شدن تروریست‌ها در مناطق کوهستانی و غیر مسکونی، انشعاب از جریان اصلی و تشکیل گروه‌های کوچک پیکارجو و پراکنده شدن در کشورها و مناطق بی‌ثبات، از جمله‌ی این گزینه‌ها هستند. اما محتمل‌ترین گزینه در مورد سرنوشت تروریست‌ها، انتقال آن‌ها به کشورها و مناطق بی ثبات یا کم ثبات است. به طور مثال القاعده پس از پایان حمله شوروی به افغانستان در چنین شرایطی قرار گرفته و وضعیت مذکور را تجربه کرد.
در این مقطع کشورهای مبدأ از پذیرش تروریست‌های القاعده سر باز زدند و آن‌ها به ناچار به سمت کشورهای با دولت‌های ضعیف و دارای اختلافات و شکاف‌های قومی و مذهبی حرکت کردند. از جمله کشورهایی که القاعده شعبه‌ها و شاخه‌هایی در آن‌ها ایجاد کرد، می‌توان به یمن، سودان، سومالی و عراق پس از سقوط صدام اشاره کرد. بنابراین بلاتکلیفی تروریست‌ها در پایان بحران، سرنوشت و آینده‌ی آن‌ها را هم برای خودشان و هم برای دیگران، مبهم و چالش‌زا می‌کند. این گروهها برای غلبه بر این چالش و برای تداوم بخشیدن به حیات و فعالیت خود به سمت کشورهای بی ثبات رهسپار می‌شوند. یمن در شرایط کنونی یکی از کشورهای بی ثبات منطقه است که ظرفیت پذیرش تروریست‌ها را دارد. در بخش دوم یادداشت به بسترهای درونی یمن برای پذیرش ناگزیر تروریست‌ها اشاره می‌شود.
2-بسترهای درونی یمن برای پذیرش تروریست‌ها
برای شکل‌گیری یک بحران دو متغیر لازم است؛ متغیر درونی، متغیر بیرونی، متغیر درونی؛ بسترها و ظرفیت‌های داخلی هستند که استعداد تبدیل شدن به بحران را دارا می‌باشند. اما متغیر بیرونی بر نقش و اثرگذاری عوامل خارجی متمرکز است.
برای انتقال تروریست‌ها به یمن، بسترها و ظرفیت‌های درونی مهیا است. جنگ داخلی، تهاجم خارجی، فقدان دولت مرکزی قدرتمند، دسترسی آسان به سلاح، بافت قبیله‌ای و سنتی کشور، فقر گسترده اقتصادی و فرهنگی در یمن، فقدان همبستگی و یکپارچگی ملی، سابقه ۲۰ ساله‌ی دو دولت در یمن، شکل‌گیری خلأ سیاسی و امنیتی، تقسیم‌بندی و پراکندگی جغرافیای مذهبی(شیعیان در شمال و اهل سنت در جنوب) فقدان ناسیونالیسم کلان و استفاده کشورها و جریان‌های مختلف از گروه‌های تروریستی برای نیل به منافع و اهداف خود، از جمله‌ی این ظرفیت‌ها و بسترهای درونی هستند که امکان انتقال تروریست‌ها از سوریه و عراق به یمن را مهیا می‌کنند.(2)
به یک معنای دیگر حیات جریان‌های تروریستی در فقدان اقتدار مرکزی، تداوم و تناوب بحران در کشورهای منطقه غرب آسیا است. در سایه اقتدار و انسجام کارگزاران حکومتی، گروه‌های تکفیری-تروریستی توانایی عرض اندام ندارند. اما مشتعل شدن آتش جنگ میان نخبگان سیاسی و به وجود آمدن شکاف و خلأ قدرت در این کشورها، تمهیدات لازم برای افزایش تحرکات تروریستی را مهیا می‌سازد.(3) پیشروی مجدد و تسلط القاعده بر زنجبار، مرکز استان أبین در چنین فضا و شرایطی به وقوع پیوسته است. خروج نیروهای وابسته به امارات و خلأ امنیتی شکل گرفته در این منطقه، موجب بازگشت مجدد القاعده به استان أبین شده است. با توجه به آنچه بیان شد می‌توان چنین نتیجه‌گیری کرد که بسترهای بیرونی و درونی لازم برای انتقال تروریست‌ها به یمن مهیا است. عربستان و ترکیه نیز با عنایت و در نظر گرفتن چنین شرایطی به انتقال تروریست‌ها به یمن مبادرت ورزیده‌اند.
3-پیامدهای انتقال تروریست‌ها به یمن
عربستان در هماهنگی با ترکیه تلاش می‌کند تعداد تروریست‌های موجود در یمن را افزایش دهد تا از آن‌ها به عنوان نیروی نظامی جهت مقابله با انصارالله و نیروهای انقلابی استفاده کند. در این میان آنچه برای عربستان حائز اهمیت است انتقال تروریست‌های مدیریت شده و کنترل شده به یمن است. زیرا تروریست‌های مدیریت نشده می‌توانند با توجه به همسایگی یمن در مرزهای عربستان، امنیت حکومت آل سعود را تحت تأثیر قرار دهند. اما با این حال انتقال تروریست‌ها می‌تواند وضعیت سیاسی و میدانی یمن را تحت تأثیر قرار داده و دگرگون کند. در ادامه به بخشی از پیامدهای انتقال تروریست‌ها به یمن و تأثیرات آن بر سیاست و تحولات میدانی یمن اشاره خواهد شد.
[phps] if ( get_post_meta($post->ID, 'stitr2', true) ) : [/phps] [quote align="left"] [phps] echo get_post_meta($post->ID, "stitr2", true);[/phps] [/quote] [phps] endif; [/phps]
1-3-ناامنی و بی ثباتی بیشتر یمن
ورود تروریست‌ها به یمن به هر علتی، می‌تواند با توجه به مسائل گفته شده، ناامنی و بی ثباتی بیشتری در جامعه یمن ایجاد کند. در این وضعیت با عنایت به اختلافات و انشقاقات عرصه سیاسی و نظامی یمن، امکان ادامه‌دار و پیچیده‌تر شدن بحران یمن محتمل است. امکان دارد عربستان که نتوانست بعد از 22 ماه حمله نظامی به یمن به اهداف سیاسی و نظامی اعلامی خود دست پیدا کند به منظور انتقام و به‌جهت آشفته‌تر کردن شرایط یمن، تروریست‌های مدیریت شده را به یمن انتقال دهد.
از طرفی ورود تروریست ها می‌تواند ساختارها و نهادهای سیاسی شکل گرفته مانند «دولت نجات ملی» و «شورای عالی سیاسی» را تحت الشعاع قرار داده و فعالیت آن‌ها را به محاق ببرد. ورود تروریست‌ها به یمن همچنین می‌تواند نیروهای انصارالله و «علی عبدالله صالح» را در نوع مواجهه با تروریست‌ها دچار اختلاف کند که اختلاف در چنین شرایطی به زیان دولت صنعا است.
2-3-استفاده از تروریست‌ها برای سرکوب انصارالله و نیروهای انقلابی
عربستان سعودی می‌تواند با حمایت و تجهیز لجستیکی تروریست‌ها و همپیمانی با این گروهها، جبهه درگیری‌ها را به سمت شمال و مناطق تحت کنترل انصارالله تغییر داده و اهرم فشاری از طریق تروریست‌ها برای انصارالله و مردم یمن ایجاد نماید. عربستان و نیروهای وابسته داخلی به سبب جایگاه و موقعیت تاریخی انصارالله در شمال یمن از غلبه و ورود به این منطقه عاجز و ناتوان هستند. این مسأله را جنگ 22 ماهه و حمله هوایی و زمینی، ثابت کرده است. عربستان می‌تواند با تجهیز و تسلیح تروریست‌ها جبهه خود را تقویت کرده و دستاوردهای میدانی خود در شمال یمن که تاکنون محقق نشده است را محقق نماید.
موضوع دیگر هدایت تروریست‌ها به مرزهای جنوبی عربستان است. رژیم آل سعود بیشترین تهدید را از ناحیه مرزهای جنوبی خود احساس می‌کند. انصارالله توانسته با استفاده از «گزینه راهبردی» حمله و پرتاب موشک به مرزهای جنوبی عربستان امنیت و تمامیت ارضی این کشور را تهدید کند. به عبارتی بیشترین آسیب از این ناحیه متوجه آل سعود شده است. چراکه انصارالله با حمله و پرتاب موشک به مناطق جنوبی عربستان تأسیسات نظامی و اقتصادی کشور مذکور را مورد هدف قرار داده است. لذا به نظر می‌رسد آل سعود با گسیل کردن تروریست‌ها به مرزهای جنوبی خویش بکوشد ابتکار عمل را از انصارالله گرفته و گزینه راهبردی این جنبش را خنثی نماید.
رژیم آل سعود تاکنون برای محافظت از مرزهای جنوبی از نیروهای مختلف و متعددی استفاده کرده است. رژیم مزبور در برخی موارد جنوبی‌های یمن را تجهیز و به مرزهای خود با یمن انتقال داده است و در مواردی تلاش کرده از طریق القاعده از فعالیت‌های انصارالله در جنوب عربستان ممانعت به عمل آورد. بنابراین نیروهای تروریست کنترل شده قادرند برای عربستان و ائتلاف استیجاری منافع فراوانی به همراه داشته باشد. به طوری که اگر این تروریست‌ها در زمین طراحی شده‌‌ی سعودی‌ها به ایفای نقش بپردازند صحنه سیاسی و میدانی یمن دست‌خوش تغییر خواهد شد.
[phps] if ( get_post_meta($post->ID, 'stitr3', true) ) : [/phps] [quote align="left"] [phps] echo get_post_meta($post->ID, "stitr3", true);[/phps] [/quote] [phps] endif; [/phps]
جمع‌بندی
سرلشکر «محمد انور محمود البشری»، یک مسئول اطلاعاتی یمن در صنعا اظهار داشت: عربستان در پی شکست‌های متوالی در جبهه‌های داخلی و خارجی صدها تروریست و مزدور را از سوریه به یمن فرستاده است. وی افزود: تروریست‌ها در اولین نوبت توسط یک هواپیمای ترکیه‌ای به فرودگاه بین‌المللی عدن رسیدند تا با به دست آوردن هر پیروزی میدانی به نفع عربستان در یمن، اعتماد آمریکا به رژیم آل سعود را بازگردانند. قرار است این نیروها تحت عنوان نیروهای مقاومت در چند استان یمن مستقر شوند. از طرفی بسترهای درونی و بیرونی برای حضور تروریست‌ها در یمن مهیا است. بلاتکلیفی تروریست‌ها پس از به سرانجام رسیدن بحران سوریه و عراق به عنوان بستر بیرونی و محیط بی ثبات و آشوبناک یمن به عنوان بستر درونی عرصه را برای کنشگری و انتقال تروریست‌ها به یمن فراهم می‌کند.
با این وجود به نظر می‌رسد عربستان تروریست‌های نزدیک به القاعده را به یمن انتقال دهد چراکه داعش هم پیش‌بینی‌ناپذیر است و هم در یمن به دلیل جایگاه و اقبال سنتی به القاعده، موقعیت و شرایط مطلوبی ندارد. القاعده توانسته به واسطه‌ی حضور تاریخی و با ایجاد پیوندهای سببی، برخی از قبایل موجود در جنوب یمن را با خود هم‌راستا کند. نیروهای بومی داعش در یمن حدود 200 نفر هستند که بیشتر فعالیت‌هایشان به چند انفجار تروریستی ختم شده است. این تروریست‌ها سال گذشته با ارسال نامه‌ای با عنوان«البیعه الیمانیه للخلیفه الاسلامیه» با «ابوبکر البغدادی» بیعت کردند. اما عرصه فعالیت داعشِ بومی در یمن محدود است اما نیروهای نزدیک به القاعده مجال فعالیت بیشتری دارند.
عربستان می‌تواند با استفاده از تروریست‌ها صحنه سیاسی و میدانی یمن را دچار تغییر کند. تروریست‌ها قادرند در سپهر سیاسی، دولت نجات ملی و شورای عالی سیاسی را تحت الشعاع قرار داده و اختلاف انصارالله و علی عبدالله صالح را بیشتر و نمایان‌تر کنند. در عرصه میدانی نیز عربستان می‌تواند با بهره جستن از تروریست‌ها جبهه‌ی خود را تقویت کرده و به سمت شمال یمن حرکت کند. استقرار تروریست‌ها در مرز یمن برای به شکست کشاندن «گزینه راهبردی» انصارالله فرصت دیگری است که می‌تواند در اختیار آل سعود قرار گیرد.
منابع:
1-«توافق محرمانه ریاض-آنکارا و «منصور هادی»/ انتقال 157 تروریست از حلب به عدن»، خبرگزاری فارس، 12 دی 95، بازیابی در پیوند زیر:
http://www.farsnews.com/newstext.php?nn=13951012000319
2-برای مطالعه بیشتر ر.ک: محمد گلی، «موانع پیش روی دولت نجات ملی»، منتشر شده در اندیشکده راهبردی تبیین، 9 دی 95، بازیابی در پیوند زیر:
3-برای مطالعه بیشتر ر.ک: محمد گلی، «نگاه بازیگران مختلف به القاعده یمن»، منتشر شده در اندیشکده راهبردی تبیین، 19 بهمن 94، بازیابی در پیوند زیر:
