«ترزا می» نخست وزیر بریتانیا پنج‌شنبه و جمعه گذشته با سفر به آمریکا، ابتدا در جمع اعضای حزب جمهوری‌خواه آمریکا در فیلادلفیا سخنرانی کرد و سپس با حضور در کاخ سفید «دونالد ترامپ» رئیس جمهور جمهوری‌خواه آمریکا را ملاقات کرد.
می اولین رهبر در میان کشورهای جهان بود که با دونالد ترامپ دیدار داشت. پیش از سفر خانم می، دولت بریتانیا اعلام کرد نخست وزیر در این سفر بر تجدید وبازسازی «روابط ویژه» میان بریتانیا و آمریکا تاکید خواهد کرد.
گفت وگوهای سران دو کشور بر تعمیق روابط اقتصادی و تجاری بعد از برگزیت (خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا) هم تاکید داشت. از دیگر مسایل اصلی گفت‌وگوی طرفین تعمیق همکاری امنیتی و دفاعی میان دو کشور بود که همواره در روابط ویژه بریتانیا و آمریکا از اهمیت ویژه‌ای برخوردار بوده است.
همان طور که چندین دهه قبل، «وینستون چرچیل» نخست وزیر محافظه‌کار بریتانیا در جمع نمایندگان کنگره از لزوم «روابط ویژه» میان لندن و واشنگتن سخن گفته بود، خانم می هم در نشست سالیانه جمهوری‌خواهان آمریکا حاضر شد و بر نیاز تجدید «روابط ویژه» میان بریتانیا و آمریکا سخن گفت.
وی گفت دو کشور دست‌خوش تغییراتی هستند که بعد از برگزیت و بعد از روی کار آمدن رئیس جمهور جدید آمریکا پیش آمده، بنابراین این فرصت برای دو کشور وجود خواهد داشت تا رابطه ویژه را در این عصر جدید، تجدید کنند.
از آن‌جایی که تاکید دولت بریتانیا برای خروج از اتحادیه اروپا کنترل مرزها و جلوگیری از ورود مهاجران است و دونالد ترامپ در همین روزهای اول بعد از تحلیف بر ممنوعیت صدور ویزا و ورود اتباع برخی کشورها تاکید داشت، دولت بریتانیا این را نقطه عطفی برای تجدید «روابط ویژه» با آمریکا در نظر گرفت.
خانم می در حالی بر روابط به اصطلاح ویژه دو کشور تاکید دارد که کمتر از دو سال پیش و در سال 2015 وقتی بریتانیا آماده برگزاری انتخابات سراسری بود و محافظه‌کاران شعار برگزیت می‌دادند، کنگره آمریکا هشدار داده بود در صورت کوتاهی لندن در اجرای تعهداتش در خصوص افزایش هزینه‌های دفاعی و در صورت خروج این کشور از اتحادیه اروپا و ایجاد توازن قدرت جهانی، امکان برخی بازنگری‌ها در روابط ویژه دو کشور وجود خواهد داشت.
کنگره آمریکا در مارس 2015 گزارشی تهیه کرده بود که در آن آمده بود، اهمیت بریتانیا برای آمریکا بستگی به موفقیت‌های اقتصادی‌اش، میزان نفوذ آن در عرصه جهانی دارد و سیاست‌های ریاضت اقتصادی وزیر دارایی انگلیس می‌تواند مانعی در روابط دو کشور شمرده شود.
آغاز رسمی «روابط ویژه»
بعد از جنگ جهانی دوم و در دوره «وینستل چرچیل» نخست وزیر مشهور بریتانیا، مساله روابط ویژه آمریکا-بریتانیا به طور رسمی مطرح شد. در سال 1946 میلادی بود که چرچیل در یک سخنرانی این عبارت را به کار برد، پیش از آن هم پیش از اتمام جنگ جهانی دوم در سال 1944 عبارت رابطه ویژه از سوی چرچیل بیان شده بود. با این وجود در واقع پیشینه این رابطه به پیش از جنگ‌های جهانی و سال‌ها قبل از آن و به قرن نوزده میلادی باز می‌گردد.
بریتانیایی که ادعا می‌کرد خورشید امپراطوری‌اش هرگز غروب نمی‌کند بعد از جنگ جهانی دوم قدرت نظامی، سیاسی و اقتصادی‌اش کاهش چشمگیری داشت و دیگر امپراطوری پیشین نبود از همین رو متمایل شدن به سوی آمریکا که در آن زمان قدرت زیادی در جهان داشت، به سود بریتانیا بود. همین اتفاق هم افتاد و بریتانیا با علم کردن روابط ویژه، خود را در کنار آمریکا قرار داد تا همچنان خود را یکی از ابرقدرت‌ها در جهان حفظ کند.
از سوی دیگر روابط آمریکا با هیچ کشور دیگری عمق و گستردگی رابطه با بریتانیا را نداشته و از چنین سابقه‌ای برخوردار نبوده است. گرچه کانادا بزرگترین شریک تجاری آمریکاست و گرچه مشترکات زیادی میان استرالیا و آمریکا وجود دارد، اما همچنان بریتانیاست که روابط ویژه با آمریکا داشته است.
عبارت «رابطه ویژه» که برای آمریکا و بریتانیا به کار برده می‌شود در واقع همان همکاری و رابطه سیاسی، دیپلماتیک، اقتصادی، نظامی، امنیتی و فرهنگی و تاریخی میان دو کشور است. دو کشور با یکدیگر همکاری‌های اتمی هم داشتند و از سوی دیگر بر اساس این رابطه ویژه بریتانیا و آمریکا تبادلات اطلاعاتی و امنیتی دارند. لندن و واشنگتن طی سال‌های جنگ جهانی اول و دوم، جنگ کره، دوره جنگ سرد و حتی در جنگ‌های خلیج فارس و در دوره کنونی در به اصطلاح جنگ علیه تروریسم روابط ویژه و گسترده‌ای داشته و دارند.
با بررسی تاریخی این روابط ویژه این‌طور به نظر می‌رسد که این رابطه در هر زمانی بستگی زیادی به رابطه فردی نخست وزیر بریتانیا و رئیس جمهور آمریکا دارد. برای مثال رابطه میان وینستون چرچیل و فرانگلین روزولت، همچنین رابطه فردی مارگارت تاچر و رونالد ریگان و یا رابطه تونی بلر و جرج دبلیو بوش نمونه این روابط هستند.
چرچیل پایه‌گذار رسمی این رابطه بود اما بین سال‌های 1981 تا 1989 میلادی که رونالد ریگان رئیس جمهور آمریکا بود، خانم مارگارت تاچر نخست وزیر وقت بریتانیا رابطه شخصی خوبی با وی داشت که همین مساله به پررنگ شدن رابطه ویژه میان دو کشور نسبت به گذشته انجامید.
همچنین در دوره نخست وزیری تونی بلر که رهبر حزب کارگر بریتانیا بود، رابطه ویژه میان لندن و واشنگتن به شکل صمیمانه‌ای برقرار شد که به مشارکت در جنگ عراق انجامید تا در به اصطلاح جنگ علیه تروریسم با هم مشارکت داشته باشند.
گرچه دو کشور اختلافات زیادی با هم داشتند و در زمینه‌های متعدد بویژه در مسایل مربوط به منافع ملی خود با یکدیگر تفاوت رویکرد داشتند اما در مجموع با سودرسانی دوجانبه، توانسته‌اند این رابطه ویژه را حفظ نمایند.
برخی از متفکرین و بعضا برخی از سیاسیون «رابطه ویژه» را مساله کهنه‌ای می‌نامند و به ادامه و تداوم آن باور ندارند و می‌گویند گرچه همچنان دو کشور روابط نزدیک و گسترده‌ای دارند اما این رابطه دیگر ویژه و خاص نیست.
اما این روابط در طول تاریخ آنچنان ویژه بود که بعد از تشکیل اولیه اتحادیه اروپا در دهه پنجاه و شصت میلادی، فرانسه از ورود بریتانیا به این اتحادیه ممانعت می‌کرد و شارل دوگل رئیس جمهور وقت فرانسه بریتانیا را همچون اسب تروجانی می‌نامید که محل نفوذ آمریکا به اروپا خواهد بود.
این مساله در همه‌پرسی سال گذشته بریتانیا برای استقلال از اتحادیه اروپا به شکل دیگری دیده شد چراکه آمریکا از مخالفان جدی خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا بود و باراک اوباما رئیس جمهور وقت آمریکا در سفر به لندن از مردم بریتانیا درخواست کرد رای به ماندن در اتحادیه اروپا بدهند.
اکنون با روی کار آمدن رئیس جمهور تندروی آمریکا که شعار «اول آمریکا» می‌داد، پیش‌بینی‌های زیادی از اتمام رابطه ویژه بریتانیا و آمریکا شده بود.
ویلیام هیگ وزیر خارجه اسبق بریتانیا اخیرا در یادداشتی خاطر نشان کرد اینکه ترزا می نخست وزیر بریتانیا اولین مقام خارجی بود که رئیس جمهور جدید آمریکا را بعد از تحلیف ملاقات کرده است، پیامی در بر دارد و آن صمیمیت روابط میان لندن و واشنگتن است.
از سوی دیگر، مادر دونالد ترامپ بریتانیایی و اهل اسکاتلند بود. مری آن مک‌لئود اهل جزایر لویس در بخش‌های شمال غربی اسکاتلند است که حاصلخیز‌ترین نقطه در شمال غرب بریتانیا است. زمین‌های گلف ترامپ در شمال اسکاتلند واقع شده که وی سالیانه زمانی را در این محل در تعطیلات می‌گذراند.
طی سخنرانی خانم می در جمع نمایندگان جمهوری‌خواه، نخست وزیر بریتانیا بارها مورد تشویق قرار گرفت. بعد از دیدار می و ترامپ هم در کنفرانسی خبری در واشنگتن، ترامپ به روابط ویژه طی سالیان گذشته اشاره کرد و یادآور شد مادرش بریتانیایی است.
ترامپ در این کنفرانس خبری مشترک این‌بار رابطه ویژه را با صفت «ویژه‌ترین» بر زبان آورد و ضمن حمایت از برگزیت، «ویژه‌ترین رابطه» میان بریتانیا و آمریکا را ستود.
از سوی دیگر بعد از فرمان ترامپ برای ممنوعیت ورود اتباع 7 کشور اسلامی از جمله ایران، باعث شد شهروندانی که تابعیت این 7 کشور و کشور دیگری را دارند از ورود به آمریکا منع شوند اما رایزنی‌ها میان دانینگ‌استریت (دولت بریتانیا) و کاخ سفید منجر به لغو این قانون برای شهرندان دوتابعیتی بریتانیا شد. این مساله که بریتانیا اولین کشوریست که از این قائده مستثنی می‌شود، نمونه رابطه ویژه میان دو کشور، این‌بار در دولت دونالد ترامپ است.
به نظر می‌رسد بریتانیا و آمریکا در راستای منافع ملی و در راستای اهداف غرب، در دوره ریاست‌جمهوری یک فرد تندرو روابط ویژه را همچون گذشته ادامه داده و همان‌طور که ترزا می از حکومت مشترک بر جهان با همکاری دو کشور سخن می‌گفت، لندن و واشنگتن همکاری نزدیکی را برای تبعیض و تحکم ادامه دهند.
***
