اندیشکده راهبردی تبیین – از اصلی‌ترین مؤلفه‌هایی که همواره در منطقه غرب آسیا به آن پرداخته می‌شود چرخش نخبگان، دموکراسی و سهم تأثیرگذاری مردم، احساس ملی‌گرایی و شکل‌گیری یک هویت دولت-ملت مشترک شهروندان است. امروزه منطقه در یک بحران سیاسی و امنیتی به سر می‌برد. بسیاری از تحلیل گران این موضوع را ریشه در عدم توجه به جامعه و جامعه شناسی سیاسی-مذهبی طی سال‌های طولانی در دهه‌های پس از جنگ جهانی دوم می‌دانند.
در یادداشت نخست تحت عنوان «میزان رضایت مندی از «اسرائیلی» بودن در سرزمین های اشغالی» به بررسی نتایج نظرسنجی منتشر شده از سوی موسسه دموکراسی اسرائیل «Israel Democracy Institute »[1] حول موضوعاتی چون پرداخته شد. میزان رضایت و احساس افتخار نسبت به «اسرائیلی» بودن در سرزمین‌های اشغالی و هم‌چنین خوش‌بینی به آینده به تفکیک نژادها و گروه‌ها در یادداشت پیشین مورد بررسی قرار گرفت که نتایج جالبی به همراه داشت.
بر اساس گزارش جدید دانشگاه پنسیلوانیا در خصوص برترین اندیشکده‌های جهان، این اندیشکده صهیونیستی در رتبه 14 منطقه غرب آسیا قرار دارد و هم‌چنین سومین اندیشکده برتر رژیم صهیونیستی است.[2] در این یادداشت با ادامه بررسی گزارش موسسه دموکراسی اسرائیل، موضوعاتی چون شاخص دموکراسی، میزان رضایت و اعتماد به نهادها و سازمان‌های رژیم مورد بررسی قرار خواهد گرفت.
در بخش دوم سلسله یادداشت‌های بررسی نظرسنجی های موسسات رژیم صهیونیستی به دیدگاه و برداشت ساکنان سرزمین‌های اشغالی از میزان رعایت دموکراسی و هم‌چنین میزان اعتماد جامعه به نهادهای گوناگون پرداخته خواهد شد.
1- دموکراسی و احساس اجرای آن
موسسه دموکراسی اسرائیل در گزارشی که از نهادهای بین‌المللی استخراج نموده است، جایگاه رژیم صهیونیستی را در موضوع دموکراسی و آزادی در سال 2016 را بر اساس رتبه‌بندی با سال 2015 مقایسه نموده است. (جدول 1)
جدول شماره 1
در جدول 1 دموکراسی و آزادی سیاسی در 5 معیار مورد سنجش قرار گرفته است. معیار نخست، حقوق سیاسی و آزادی مدنی است که رژیم صهیونیستی در هر دو سال 2015 و 2016 در رتبه 71 تا 75 قرار گرفته است. دومین معیار، آزادی رسانه‌هاست که این رژیم در سال 2016 نسبت به گذشته جایگاهش تنزل داشته و به رتبه 67 رسیده است. قرار گرفتن رژیم در این رتبه از آزادی بیان نشان دهنده آن است که برخلاف ادعاهای مسئولین این رژیم، رسانه‌ها حتی در درون سرزمین‌های اشغالی آزادی بیان ندارند.
سومین معیار مربوط به مشارکت سیاسی است. تل‌آویو در رتبه‌بندی جهانی رتبه نزدیک به 100 را به خود اختصاص داده است که نشان می‌دهد علی‌رغم ماهیت سیاسی-امنیتی ویژه، اما مشارکت سیاسی جامعه در آن اصلاً وضعیت مطلوبی ندارد. معیار چهارم مربوط به آزادی‌های مدنی است که بهترین عملکرد رژیم صهیونیستی را می‌توان متعلق به این حوزه دانست که در سال 2016 با بهبود سه رتبه به جایگاه 43-46 رسیده است و آخرین معیار مورد سنجش، آزادی بیان و پاسخگویی مسئولین است. در این معیار رتبه 66 برای این رژیم در نظر گرفته شده است که نسبت به سال گذشته تغییری نداشته است.
در مجموع می‌توان گفت، رتبه رژیم صهیونیستی در معیارهای پنج‌گانه «حقوق سیاسی و آزادی مدنی»، «آزادی رسانه‌ها»، «مشارکت سیاسی»، «آزادی‌های مدنی» و «آزادی بیان و پاسخگویی مسئولین» بر اساس آمار اعلام‌شده از سوی نهادهای بین‌المللی و موسسه دموکراسی اسرائیل، چندان مطلوب به نظر نمی‌رسد.
[phps] if ( get_post_meta($post->ID, 'stitr2', true) ) : [/phps] [quote align="left"] [phps] echo get_post_meta($post->ID, "stitr2", true);[/phps] [/quote] [phps] endif; [/phps]
2- تبعیض نژادی و باور به آزادی در سرزمین‌های اشغالی
یکی از مهم‌ترین مؤلفه‌های دموکراسی، اعمال قانون و آزادی یکسان میان تمام نژاد، هویت و مناطق یک دولت است. رژیم صهیونیستی به دلیل ماهیت نژادپرستی هویتی‌اش همواره در تیررس اتهام عدم رعایت دموکراسی در قبال نژادها و هویت‌های گوناگون بوده است. این امر موجب شده است که نظر سنجی موسسه دموکراسی اسرائیل، بخش مجزایی را به این موضوع اختصاص دهد. به‌طور مثال از شهروندان اعراب اسرائیلی پرسیده شده است که آیا شهروندان عرب در مقایسه با شهروندان یهودی در تبعیض قرار دارند؟ پاسخ‌ها نشان می‌دهد که تصور تبعیض در میان شهروندان عرب اسرائیلی بسیار فراگیر و در حال گسترش است.(جدول 2)
جدول شماره 2
نژادپرستی در پاسخ یهودیان به سؤالی که از آنان پرسیده شده است «آیا حقوق یهودیان و غیر یهودیان باید برابر باشد»، به‌خوبی نمایان است. جدول زیر درصد مخالفان بیشتر بودن حقوق یهودیان نسبت به غیر یهودیان است. به عبارتی در سال 2016 حداقل 30 درصد از یهودیان صراحتاً معتقدند که حقوق یهودیان در جامعه رژیم صهیونیستی، باید بیش از غیر یهودیان باشد.
جدول شماره 3
هم‌چنین جدول 4 میزان پذیرش اعراب از سوی یهودیان به‌عنوان همسر، دوست، همسایه، همکار، شهروند و در نهایت در نقش یک توریست را در جامعه نشان داده است. پاسخ گروه‌های گوناگون حریدی‌ها، صهیونیست‌های سنتی، سنتی‌های غیرمذهبی و سکولارها نشان می‌دهد که همچنان حجم وسیعی از شهروندان سرزمین‌های اشغالی رویکرد نژادپرستانه‌ای دارند.
جدول شماره 4
یکی دیگر از سؤال‌هایی که نشان دهنده میزان باور به دموکراسی و آزادی در جامعه است، جدول شماره 5 است. در این جدول از پرسش شوندگان سوال شده است که نظرشان در خصوص این گزاره چیست «در مبارزه با تروریسم، اخلاق هیچ جایگاهی ندارد». نتایج نشان می‌دهد که حداقل 60 درصد یهودیان با این گزاره موافق بوده‌اند. این جدول به‌خوبی نشان می‌دهد که بخش زیادی از جامعه صهیونیستی از اقدامات ارتش و نهادهای امنیتی در برخوردهای خشن و غیرانسانی با فلسطینیان حمایت می‌نمایند.
جدول شماره 5
هم‌چنین در پاسخ به لزوم دادن اختیار و قدرت کامل به ارتش، سازمان امنیت داخل (شین بت) و پلیس در برخورد با موارد مشکوک از دیگر سؤالات حائز اهمیت این نظر سنجی است. (جدول 6) نیمی از یهودیان با این اختیار موافق بودند؛ اما تنها حدود یک چهارم اعراب اسرائیلی نظر مساعدی داشته‌اند. نمونه عینی این اتفاق در سال‌های اخیر در کرانه باختری و شهرک‌های صهیونیستی بسیار دیده می‌شود. پلیس یا نیروهای امنیتی رژیم پس از مشکوک شدن به یک فرد که به نظر می‌رسد قصد عملیات شهادت طلبانه دارد، فوراً او را مورد اصابت گلوله قرار می‌دهند. اعراب ساکن در سرزمین های اشغالی قربانی نخست این قانون و اختیارند.
جدول شماره 6
3- کنست و احزاب، دو پایه دموکراسی در رژیم صهیونیستی
کنست را می‌توان یک نهاد محوری در نظام حاکمیتی رژیم صهیونیستی دانست. اصلی‌ترین کار ویژه کنست به انتخاب نخست‌وزیر و دولت بر می‌گردد. هر لیست یا ائتلافی از لیست‌هایی که بتوانند اکثریت را تشکیل دهند، می‌توانند نخست‌وزیر را انتخاب نمایند. تنها در سال‌های ۱۹۹۶ و ۱۹۹۹ با تغییر قانون به ترتیب نتانیاهو و ایهود باراک با رأی مستقیم از سوی واجدین شرایط انتخاب شدند و پس از آن باری دیگر قانون به حالت نخست خود بازگشت. کنست و احزاب از آنجایی که نخستین مرجع رجوع به آرای مردم و نقش آفرینی آنان در تعیین سیاست‌های حکومتی هستند، می‌توان میزان رضایت عمومی از این دو نهاد را عاملی بسیار حیاتی در سنجش دموکراسی در رژیم صهیونیستی دانست.[3]
[phps] if ( get_post_meta($post->ID, 'stitr3', true) ) : [/phps] [quote align="left"] [phps] echo get_post_meta($post->ID, "stitr3", true);[/phps] [/quote] [phps] endif; [/phps]
1-3- رضایت از احزاب
از آنجایی که انتخابات در رژیم صهیونیستی تک حوزه‌ای و یک لیستی است (هر فرد به یک لیست در سراسر رژیم رای می‌دهد) لذا اینکه احزاب تا چه میزان توانسته‌اند تفکرات و خواسته‌های جامعه را نمایندگی نمایند، به نظر می‌رسد اصلی‌ترین و بنیادین‌ترین موضوع در تعیین وجود دموکراسی ساختاری در رژیم صهیونیستی باشد. پاسخ سوال شوندگان به این عبارت که «آیا اکنون حزبی وجود دارد که نشان دهنده دیدگاه‌های شما باشند؟» نتایج جالبی به همراه داشته است. (جدول 7)
جدول شماره 7
45 درصد یهودیان و 63 درصد از اعراب ساکن در سرزمین های اشغالی معتقدند لزوماً حزبی که تفکر و خواسته آنان را نمایندگی کند وجود ندارد و از آنجایی که رأی به لیست احزاب مرجع نخست رجوع به آرای مردمی در ساختار سیاسی رژیم صهیونیستی است، می‌توان ایرادی اساسی به فرآیند دموکراسی در اسرائیل وارد نمود.
2-3- رضایت از سیستم انتخاباتی کنست
ضمن آنکه پرسش شوندگان در خصوص آنکه آیا سیستم انتخاباتی کنونی کنست در کار ویژه اصلی خویش یعنی تشکیل دولتی با عملکردی مناسب، موفق بوده است یا خیر، حمایت قاطعی از خود نشان نمی‌دهند. 12.3 درصد گزینه مطمئن و 31.6 درصد گزینه فکر می‌کنند را در خصوص توانایی ساختار کنونی انتخاباتی در تشکیل دولتی کارآمد را انتخاب کرده‌اند. دیگر رأی‌دهندگان یعنی حدود 55 درصد، با تردید و نگرش منفی به ساختار انتخاباتی می‌نگرند که رقم بسیار بالایی است.(جدول 8)
جدول شماره 8
3-3- رضایت از کنست
هم‌چنین نتایج نظر سنجی طی دهه اخیر نشان می‌دهد که اعتماد به کنست اصلاً وضعیت مساعدی ندارد. در سال 2016، نزدیک به 72 درصد گزینه‌های عدم رضایت شدید و عدم رضایت را برای کنست انتخاب نموده‌اند. ضمن آنکه رضایت شدید تنها 4 درصد جامعه آماری را به خود اختصاص داده است، میزانی که بدترین رقم از سال 2013 تاکنون است. (جدول 9)
جدول شماره 9
4- اعتماد به کابینه و نخست‌وزیر
پس از تشکیل کنست با انتخابات سراسری، حزب یا ائتلاف پیروز در کنست کابینه را تشکل می‌دهد. میزان اعتماد به کابینه و نخست وزیر، نقش بسیار پررنگی در اعتماد جامعه به حاکمیت دارد.
هوشمندی نتانیاهو موجب شده است وی از سال ۲۰۰۹ تاکنون علی‌رغم به پایان نرسیدن زمان ۴ ساله دولت‌ها، تمامی رقیبان را در کسب نخست‌وزیری یا ریاست حزب لیکود شکست دهد. نشریه فارین افرز در این خصوص می‌نویسد: «یکی از دلایلی که نتانیاهو کسب قدرت کرده و توانسته بعد از بن‌گورین طولانی‌ترین دوره نخست‌وزیری را داشته باشد آن است که وی سیاست‌های خود را به افکار عمومی نزدیک می‌کند. برای مثال در سال ۲۰۰۹ وی خود را متمایل به میانه‌روها نشان داد و دلیل آن این بود که او نگران سیاست‌های اوباما بود و قصد داشت حضور خود را در قدرت ادامه بدهد؛ اما در سال‌های اخیر افکار عمومی اسرائیل به سمت راست‌گرایان تغییر جهت داده و نتانیاهو نیز به دیدگاه‌های قبلی خود بازگشته و به این ترتیب وی می‌تواند با آزادی عمل بیشتری اقدامات خود را پیگیری کند. از سال ۲۰۰۹ تاکنون یعنی از زمان بازگشت نتانیاهو به قدرت، وی تمامی نامزدهای احتمالی تصدی پست نخست‌وزیری را شکست داده و نظرسنجی‌ها نیز چنین موضوعی را تائید می‌کنند.»[4]
[phps] if ( get_post_meta($post->ID, 'stitr4', true) ) : [/phps] [quote align="left"] [phps] echo get_post_meta($post->ID, "stitr4", true);[/phps] [/quote] [phps] endif; [/phps]
اما آنچه روی دیگر قدرت نتانیاهو را نشان می دهد، میزان رضایت مردم از وی و کابینه‌های او است. جدول 10 میزان رضایت از دولت را نشان می‌دهد. بر اساس این جدول میزان نارضایتی شدید از کابینه‌های نتانیاهو (2009 تاکنون) بین 30 تا بیست درصد در سال‌های گوناگون متغیر بوده است؛ اما حامیان جدی وی در سال 2016 به 6 درصد رسیده است که پایین‌ترین حد در سکان‌داری 7 ساله نتانیاهو است.
جدول شماره 10
5- اعتماد به نهادهای حکومتی رژیم صهیونیستی
یکی از اصلی‌ترین مؤلفه‌هایی که نشان دهنده میزان کارآمدی و مشروعیت یک حاکمیت در میان جامعه است، میزان اعتماد جامعه به نهادهاست. بر اساس نتایج نظر سنجی، 10 نهاد و موسسه در رژیم صهیونیستی مورد پرسش قرار گرفته‌اند. بر اساس جدول زیر به ترتیب رسانه، دیوان عالی قضایی، پلیس، رئیس‌جمهور، کنست، ارتش، دولت، احزاب سیاسی، شهرداری‌ها و بانک‌ها مورد سنجش قرار گرفته‌اند. (جدول 11)
جدول شماره 11
بر اساس جدول بالا بیشترین بی‌اعتمادی به ترتیب متعلق به احزاب، رسانه‌ها، دولت و کنست می‌باشد؛ اما ارتش این رژیم علی‌رغم شکست‌های گوناگونش در دهه گذشته، همچنان بیشترین اعتماد و کارآمدی را در اذهان عمومی رژیم صهیونیستی دارد. نزدیک به 48 درصد پرسش شوندگان با انتخاب گزینه بسیار زیاد، اعتماد خود را به ارتش نشان داده‌اند.
این در حالی است که پس از ارتش، رئیس‌جمهوری و آن‌هم با تنها با 26 درصد آرا اعتماد کامل را کسب کرده است. وقتی بر اساس نظرسنجی اعتماد کامل در خصوص رسانه‌ها تنها 3 درصد، پلیس تنها 8 درصد و احزاب تنها یک درصد بوده است، نقش ارتش و اعتماد جامعه به آن بیش از پیش در رژیم صهیونیستی مشخص می‌شود؛ اما آنچه موجب می‌شود درک بهتری از کارآمدی در رژیم صهیونیستی داشته باشیم، مقایسه میزان اعتماد به نهادها طی دهه اخیر است. (جدول 12)
جدول شماره 12
از جدول بالا گزاره‌های جالبی قابل استخراج است. در سال 2008(جنگ 22 روزه) ارتش با 78 درصد پایین‌ترین میزان اعتماد عمومی را داشته است.
هم‌چنین احزاب همواره به‌عنوان پایه رجوع آرای مردمی، کمترین آرا را به خود اختصاص داده‌اند و در سال‌های اخیر به کمترین میزان اعتماد در نزد ساکنان سرزمین‌های اشغالی از 2003 تاکنون رسیده‌اند.
اعتماد به پلیس در سال‌های 2005 تا 2009 وضعیت بدی داشته است اما در سال 2013 با رسیدن میزان اعتماد به 62 درصد تا حدودی پلیس رژیم صهیونیستی از این چالش عبور نمود؛ اما باری دیگر با آغاز انتفاضه سوم این اعتماد، به 40 درصد کاهش یافته است.
ضمن آنکه رسانه‌های صهیونیستی با کسب اعتماد تنها 26 درصد در پایین‌ترین سطح اعتماد از 2003 به این سو رسیده‌اند. این در حالی است که در سال 2011 حدود 50 درصد به رسانه‌ها اعتماد داشتند.
بر اساس نمودار نقطه عطف بی‌اعتمادی و کاهش کارآمدی کل سیستم سیاسی رژیم سال 2008 است که تقریباً تمام نهادها و مؤسسات در پایین‌ترین اعتماد طی سال‌های 2003 تا 2016 قرار دارند.
کاهش شدید اعتماد به رئیس رژیم صهیونیستی در سال 2008 مربوط به موشه کاتساو است. وی در ماه‌های پایانی ریاست به فساد جنسی و مالی فراوانی متهم شد.
نتیجه‌گیری
بررسی نظر سنجی موسسه دموکراسی اسرائیل در خصوص دموکراسی و اعتماد به نهادهای حاکمیت نتایج جالبی به همراه داشت که عبارت‌اند از:
• رژیم صهیونیستی در رتبه‌بندی میزان آزادی رسانه‌ها در سال 2016 نسبت به گذشته جایگاهش تنزل داشته و به رتبه 67 در جهان رسیده است. قرار گرفتن رژیم در این رتبه از آزادی بیان نشان دهنده آن است که برخلاف ادعاهای مسئولین این رژیم، رسانه‌ها حتی در درون سرزمین‌های اشغالی آزادی بیان ندارند.
• در سال 2016 حداقل 30 درصد یهودیان صراحتاً معتقدند که حقوق یهودیان در جامعه رژیم صهیونیستی بیش از غیر یهودیان باید باشد.
• میزان نارضایتی شدید از کابینه‌های نتانیاهو (2009 تاکنون) بین 30 تا 20 درصد در سال‌های گوناگون متغیر بوده؛ اما حامیان جدی وی در سال 2016 به 6 درصد رسیده است که پایین‌ترین حد برای سکان‌داری 7 ساله نتانیاهو است.
• 45 درصد یهودیان و 63 درصد از اعراب ساکن سرزمین های اشغالی معتقدند لزوماً حزبی که تفکر و خواسته آنان را نمایندگی کند وجود ندارد.
• بیشترین بی‌اعتمادی به ترتیب متعلق به احزاب، رسانه‌ها، دولت و کنست می‌باشد؛ اما ارتش این رژیم علی‌رغم شکست‌های گوناگونش در دهه گذشته، همچنان بیشتری اعتماد و کارآمدی را در اذهان عمومی رژیم صهیونیستی دارد.
• نقطه عطف بی‌اعتمادی و کاهش کارآمدی کل سیستم سیاسی رژیم سال 2008 است که تقریباً تمام نهادها و مؤسسات در پایین‌ترین اعتماد عمومی طی سال‌های 2003 تا 2016 قرار دارند.
منابع:
[1] https://en.idi.org.il/
[2] «گزارش کامل رتبه‌بندی برترین اندیشکده‌های جهان در سال 2016»، اندیشکده راهبردی تبیین. منتشر شده در تاریخ 10 بهمن 1395، قابل بازیابی در پیوند زیر:
[3] برای مطالعه بیشتر ر.ک: محمد محسن فایضی، «محمد محسن فایضی»، اندیشکده راهبردی تبیین، منتشر شده در تاریخ 11 بهمن 1394، قابل بازیابی در پیوند زیر:
[4] محمد محسن فایضی، «تشدید فشارها برای برکناری نتانیاهو؛ دلایل و پیامدها»، اندیشکده راهبردی تبیین، منتشر شده در تاریخ 16 بهمن 1395، قابل بازیابی در پیوند زیر:
