اندیشکده راهبردی تبیین – از اصلی‌ترین مؤلفه‌هایی که همواره در منطقه غرب آسیا به آن پرداخته می‌شود چرخش نخبگان، دموکراسی و سهم تأثیرگذاری مردم، احساس ملی‌گرایی و شکل‌گیری یک هویت دولت-ملت مشترک شهروندان است. امروزه منطقه در یک بحران سیاسی و امنیتی به سر می‌برد. بسیاری از تحلیل گران این موضوع را ریشه در عدم توجه به جامعه و جامعه شناسی سیاسی-مذهبی طی سال‌های طولانی در دهه‌های پس از جنگ جهانی دوم می‌دانند.
در یادداشت نخست از سلسله یادداشت‌هایی به‌منظور بررسی نظرسنجی موسسات رژیم صهیونیستی، تحت عنوان «میزان رضایت‌مندی از «اسرائیلی» بودن در سرزمین‌های اشغالی» موضوعاتی چون میزان رضایت و احساس افتخار نسبت به «اسرائیلی» بودن در سرزمین‌های اشغالی و هم‌چنین خوش‌بینی به آینده به تفکیک نژادها و گروه‌ها در یادداشت پیشین مورد بررسی قرار گرفت که نتایج جالبی به همراه داشت.
در یادداشت دوم تحت عنوان «دموکراسی و اعتماد به نهادها در رژیم صهیونیستی» از سلسله یادداشت‌هایی به‌منظور بررسی نظرسنجی موسسات رژیم صهیونیستی، به دموکراسی در رژیم، نژادپرستی و عمق باور در میان یهودیان، جایگاه کنست و کابینه و میزان رضایت از آنان و اعتماد ساکنین سرزمین‌های اشغالی به نهادهایی چون رسانه، دیوان عالی قضایی، پلیس، رئیس‌جمهور، کنست، ارتش، دولت، احزاب سیاسی، شهرداری‌ها و بانک‌ها مورد بررسی قرار گرفت.
در این بخش و سومین یادداشت از سلسله یادداشت‌ها به‌منظور بررسی نظرسنجی موسسات رژیم صهیونیستی، به نگاه صهیونیست‌ها به کارآمدی دولت و عملکرد سیاست خارجی تل‌آویو بر اساس نتایج دو نظر سنجی منتشر شده از سوی موسسه دموکراسی اسرائیل «Israel Democracy Institute »[1] و موسسه سیاست خارجی منطقه‌ای اسرائیل «The Israeli Institute for Regional Foreign Policies[2]» پرداخته خواهد شد.
بر اساس گزارش جدید دانشگاه پنسیلوانیا در خصوص برترین اندیشکده‌های جهان، اندیشکده صهیونیستی دموکراسی اسرائیل در رتبه 14 منطقه غرب آسیا قرار دارد و هم‌چنین سومین اندیشکده برتر رژیم صهیونیستی است.[3]
1- میزان رضایت در حوزه‌های گوناگون
در انتخاب میزان رضایت از عملکرد حاکمیت رژیم صهیونیستی (نه فقط دولت) در موضوعات گوناگون مانند نظامی-امنیتی، اقتصادی، اجتماعی، سیاسی- دیپلماسی و نظم عمومی بر اساس نظر سنجی موسسه دموکراسی اسرائیل، جدول زیر استخراج شده است. نمودار 1 پاسخ یهودیان و نمودار شماره 2 پاسخ اعراب اسرائیلی را نشان می‌دهد.
نمودار شماره 1
از نمودار بالا نتایجی قابل استخراج است از جمله:
- امنیت با کسب رأی 75 درصد عالی، (با فاصله بسیار زیادی از دیگر موضوعات) نشان دهنده آن است که هرچند در سال 2016 ما شاهد انتفاضه و کاهش امنیت بوده‌ایم، اما از منظر جامعه ساکنین سرزمین‌های اشغالی این امر ناشی از عدم عملکرد خوب نیروهای امنیتی نیست و شاید بتوان این نتیجه را گرفت که صهیونیست‌ها معتقدند عملکرد خوب ارتش و نیروهای امنیتی، منجر به امنیت سال 2016 با همه چالش‌ها و عملیات‌های شهادت طلبانه شده است.
- اما نتایج نشان می‌دهد حوزه اقتصاد رضایت بخش نبوده و طیف وسیعی یعنی حدود دو سوم جامعه عملکرد رژیم صهیونیستی را در این حوزه متوسط به پایین دانسته‌اند. حدود 40 درصد عملکرد رژیم در حوزه اقتصادی را ضعیف توصیف کرده‌اند، این امر نشان می‌دهد که شاید چالش اصلی نتانیاهو در سال 2017 نه امنیت، بلکه اقتصاد باشد.
- نتایج در حوزه دیپلماسی و سیاسی به‌مراتب از اقتصاد هم نگران کننده‌تر است. 18 درصد خوب، 38 درصد متوسط و 50 درصد ضعیف را برای بیان نظر خود در این حوزه انتخاب نموده‌اند. تشدید فشارهای بین‌المللی بالاخص در پایان دوران اوباما و تشدید اختلاف نتانیاهو و رئیس جمهور پیشین آمریکا را می‌توان از اصلی‌ترین عوامل این نارضایتی دانست. حوزه اجتماعی همانند سیاست خارجی رضایت حداقلی را کسب کرده است.
- یهودیان سرزمین‌های اشغالی در سال 2016 تنها از عملکرد امنیتی-نظامی رژیم صهیونیستی رضایت داشته‌اند که این امر می‌تواند به‌خوبی چرایی تمرکز سیاست‌مداران صهیونیستی بر امنیتی کردن فضای سیاسی رژیم دانست.
نمودار شماره 2
نمودار شماره 2 نشان دهنده آرای اعراب اسرائیلی در خصوص عملکرد رژیم در حوزه‌های گوناگون است. در میان اعراب همانند یهودیان، تنها امنیت و نظامی‌گری است که نمره قابل قبولی را کسب کرده است. اعراب اسرائیلی در اقتصاد، حوزه اجتماعی و حتی دیپلماسی رضایت بیشتری نسبت به یهودیان داشته اما در حوزه امنیتی نارضایتی آنان بسیار بیشتر از یهودیان است.
[phps] if ( get_post_meta($post->ID, 'stitr2', true) ) : [/phps] [quote align="left"] [phps] echo get_post_meta($post->ID, "stitr2", true);[/phps] [/quote] [phps] endif; [/phps]
1-1. احساس تأثیرگذاری در سیاست‌های دولت
یکی از سؤالات پرسیده شده، میزان احساس نفوذ و تأثیرگذاری بر سیاست‌های کلان دولتی است. این سؤال تا حدودی نشان می‌دهد که هر فرد تا چه میزان ضمن آنکه خود را در شکل‌گیری فرایند سیاست و اداره حکومت تأثیرگذار دیده تا چه میزانی احساس رضایت نسبی دارد؛ زیرا سیاست‌ها را همسو با خود می‌داند و سیاست‌های دولت را متأثر از تفکرات، اقدامات، انتخابات و مشارکت خویش برداشت می‌نماید. (نمودار 3)
نمودار شماره 3
آمار ارائه شده نشان می‌دهد که احساس تأثیرگذاری بر سیاست‌های دولت که یکی از مهم‌ترین مؤلفه‌های ایجاد رضایت از سیاست‌های یک سیستم است، در رژیم صهیونیستی آمار بسیار پایینی دارد. بیشترین احساس تأثیرگذاری متعلق به مذهبی‌های سنتی با اختصاص 25 درصد است در حالی که تنها 14 درصد سکولارها این احساس را داشته‌اند.
2. جایگاه و قدرت سیاست خارجی
دیپلماسی عمومی یکی از مهم‌ترین و بحث برانگیزترین موضوعات مطرح شده در سیاست خارجی است. دیپلماسی عمومی، امروزه به‌عنوان روشی نوین و جایگزینی برای دیپلماسی سنتی به کار برده می‌شود. اگر دیپلماسی سنتی به دنبال تأثیرگذاری بر مسئولین رسمی و دیپلمات‌های کشور مقابل به‌منظور دست‌یابی به منافع و افزایش قدرت بود، دیپلماسی عمومی به دنبال تأثیرگذاری بر افکار عمومی و جامعه کشور مقابل است. دیپلماسی عمومی شامل موارد گوناگونی می‌شود که عبارت‌اند از: دیپلماسی علمی، دیپلماسی فرهنگی و گردشگری، دیپلماسی رسانه و….
رژیم صهیونیستی از زمان تأسیس جعلی‌اش با معضل اثبات وجودی و هویتی خویش در میان افکار عمومی روبرو بوده است، لذا دیپلماسی عمومی همواره مورد توجه سیاست‌مداران این رژیم بوده است. «هاسبارا» عبارتی است عبری به معنی اطلاع‌رسانی که از سوی بسیاری از صهیونیست‌ها به‌عنوان دیپلماسی این رژیم در منطقه و جهان استفاده می‌شد. به همین منظور سازمان هاسبارا ایجاد و وظیفه بهبود ذهنیت و چهره رژیم صهیونیستی را بر عهده داشت.
اما پس از گذشت چند دهه به‌منظور پیگیری دقیق‌تر سیاست دیپلماسی عمومی، وزارت «دیپلماسی عمومی و امور یهودیان پراکنده» دو ماه پس از تهاجم نخستِ رژیم صهیونیستی به غزه در سال ۲۰۰۸ (جنگ ۲۲ روزه) تشکیل گردید و «یولی ادلشتاین» از حزب لیکود به‌عنوان وزیر این وزاتخانه در کابینه بنیامین نتانیاهو مشغول به کار شد.[4]
اما با گذشت سال‌ها از تلاش‌های دیپلماسی و سیاست خارجی رژیم صهیونیستی در جهان بالاخص در اروپا و آمریکا همچنان در خصوص موفقیت کابینه‌های تل‌آویو در این حوزه تردیدهای زیادی وجود دارد.
[phps] if ( get_post_meta($post->ID, 'stitr3', true) ) : [/phps] [quote align="left"] [phps] echo get_post_meta($post->ID, "stitr3", true);[/phps] [/quote] [phps] endif; [/phps]
2-1- عدم محبوبیت و پذیرش رژیم صهیونیستی در جهان
با توجه به چالش رژیم صهیونیستی در جهان، یکی از سؤالات نظرسنجی موسسه دموکراسی اسرائیل به‌طور مستقیم به همین موضوع مرتبط است. از پرسش شوندگان سؤال شده است که کدام مورد را دلیل اصلی انتقادات از رژیم در جهان می‌دانند؟(نمودار شماره 4)
نمودار شماره 4
گزینه نخست که بیشتری رأی را با 33 درصد (28 در صد یهودیان و 58 درصد اعراب اسرائیلی) به خود اختصاص داده است، نشان دهنده آن است که دیپلماسی عمومی رژیم صهیونیستی نتوانسته است توجیهی برای رفتارهای خود در کرانه باختری و سرکوب فلسطینیان در جهان ارائه نماید.
حدود 24 درصد از کل ساکنان سرزمین‌های اشغالی (28 درصد یهودیان و تنها یک درصد از اعراب) عامل حملات به رژیم صهیونیستی را در جهان، یهودستیزی معرفی کرده‌اند؛ اما حدود 15 درصد هم سومین گزینه را یعنی کاستی و ضعف در دیپلماسی عمومی که انتقادی مستقیم از سیاست خارجی رژیم صهیونیستی است را عامل اصلی انتقادات از رژیم در جهان می‌دانند.
اما از دیدگاه راست‌گرایان، میانه‌روها و چپ‌های رژیم صهیونیستی، مهم‌ترین عامل در خصوص انتقادات به رژیم در جهان تفاوت زیادی با هم دارد. در حالی که 40 درصد راست‌گرایان یهودستیزی را عامل نخست می‌دانند، 35 درصد میانه‌روها و 65 درصد چپ‌گرایان رفتار و سیاست رژیم با فلسطینیان را عامل اصلی انتقادات انتخاب کرده‌اند. این تفاوت آرا نشان می‌دهد که هنوز بسیاری از صهیونیست‌ها بالاخص راست‌گرایان و مذهبیون، نیازی به دیپلماسی عمومی و بین‌المللی برای رژیم نمی‌بینند یا اینکه راه حل برون رفت از فشارهای جهانی را در تقویت سیاست خارجی یا دیپلماسی عمومی جست و جو نمی‌کنند. (نمودار 5)
نمودار شماره 5
2-2- جایگاه رژیم صهیونیستی در روابط بین‌الملل
یکی از بهترین مراکزی که به‌طور تخصصی در حوزه سیاست خارجی به فعالیت و نظرسنجی می‌پردازد، موسسه سیاست خارجی منطقه‌ای اسرائیل «The Israeli Institute for Regional Foreign Policies[5]» است. در نظرسنجی منتشر شده از سوی این موسسه در ابتدای سال 2017، در پاسخ به این سؤال که از جایگاه رژیم صهیونیستی در جهان چه احساسی دارید، نمودار زیر استخراج شده است.
این نمودار نشان می‌دهد که در سال 2016، 42 درصد جایگاه رژیم را در جهان مناسب نمی‌دانند و در مقابل تنها 10 درصد عالی فرض کرده‌اند. در سال 2015 این رقم وضعیت بسیار بدتری داشته به‌گونه‌ای که 60 صهیونیست‌ها احساسشان این بوده است که وضعیت جایگاه آنان در جهان اصلاً خوب نیست.
نمودار شماره 6
2-3- احساس قدرت منطقه‌ای بودن
در پاسخ به این سؤال که «آیا احساس می‌کنید اسرائیل یک قدرت منطقه‌ای است؟» 57 درصد اعراب اسرائیلی و 68 درصد یهودیان نظر مساعدی داشته‌اند. این رقم با توجه به وضعیت منطقه‌ای دیگر بازیگران در سال 2016 چندان تعجب برانگیز به نظر نمی نرسد، بلکه نشان از آن دارد که حداقل 35 درصد از کل ساکنان سرزمین‌های اشغالی، با تردید به قدرت دولت‌شان در منطقه می‌نگرند!
نمودار شماره 7
3. رضایت از عملکرد و اهداف سیاست خارجی
3-1. عملکرد وزارت خارجه رژیم صهیونیستی
وب‌سایت موسسه سیاست خارجی منطقه‌ای اسرائیل بر اساس یک نظرسنجی، سیاست خارجی دولت رژیم صهیونیستی از دیدگاه ساکنین سرزمین‌های اشغالی را مورد بررسی قرار داده است. نمودار زیر نتایج کلی نظر سنجی و مقایسه آن با سال‌های قبل را مشاهده می‌نمایید.
نمودار شماره 8
در این نمودار نمرات استخراج بر اساس مجموعه سؤالات نظرسنجی‌های انجام شده می‌باشد که نمره 1 رأی حداقلی و نمره 10 به معنی نمره عالی است. در سال 2016 جایگاه رژیم در جهان نمره 5.01، عملکرد سیاست خارجی دولت نمره 4.55، تحقق مأموریت‌های وزارت خارجه نمره 4.31 و وضعیت کنونی روابط رژیم و آمریکا نمره 5.56 را کسب نموده‌اند.
نمره‌ها نشان می‌دهد در اکثر حوزه‌های سیاست خارجی نمره متوسط به پایین از سوی مخاطبان داده شده است و پایین‌ترین نمرات هم مربوط به عملکرد سیاست خارجی و مأموریت‌های وزارت خارجه دولت نتانیاهوست. در کل این نمرات نشان می‌دهد هرچند در مقایسه با سال 2015 وضعیت کمی بهبود یافته است، اما در مقایسه با سال 2014 تقریباً ثابت بوده و چندان هم رضایت بخش نبوده است.
3-2. موفقیت وزارت خارجه در تدوین و اجرای مأموریت‌های خویش
در پاسخ به این سؤال که وزارت خارجه رژیم صهیونیستی در تدوین و اجرای مأموریت‌های خویش تا چه میزان موفق بوده است، نتایج زیر به دست آمده است. (نمودار 7)
نمودار شماره 9
بر اساس نمودار بالا در سال 2016، عملکرد وزارت خارجه در اجرای مأموریت‌هایش چندان رضایت بخش نبوده است. 52 درصد نامطلوب، 18 درصد متوسط، 22 درصد مطلوب و 8 درصد عالی را انتخاب نموده‌اند. حداقل نیمی از صهیونیست‌ها عملکرد وزارت خارجه در اجرای مأموریت و وظایفش پایین‌تر از حد متوسط می‌دانند که نمره پایینی است.
3-3. امنیتی بودن سیاست خارجی
«نقش دستگاه‌های امنیتی در تصمیم‌گیری سیاست خارجی را چه میزان می‌دانید» یکی از سؤالات جالب موسسه سیاست خارجی منطقه‌ای اسرائیل از مخاطبین خود است. این سؤال به‌خوبی نشان می‌دهد که ساکنان سرزمین‌های اشغالی، توقعی که از سیاست خارجی دارند، بسیار نگاهی امنیتی محور است؛ زیرا همگان می‌دانند که بسیاری از تصمیمات و رفتارهای وزارت خارجه رژیم، رنگ و بوی امنیتی دارد.(نمودار 10)
نمودار شماره 10
اما از آنجا که 33 درصد نقش نیروهای امنیتی را کم و 44 مناسب عنوان کرده‌اند، می‌توان این برداشت را داشت که حداقل 77 درصد صهیونیست‌ها انتظار رفتارهای امنیتی از وزارت خارجه دارند و یا از افزایش رویکرد امنیتی آن حمایت می‌کنند.
3-4. واضح نبودن اهداف سیاست خارجی رژیم صهیونیستی
60 درصد صهیونیست‌ها در پاسخ به این سؤال که «آیا سیاست خارجی اسرائیل ملموس و واضح است؟» جواب منفی داده و تنها یک‌چهارم جواب مثبت داده‌اند. این موضوع نشان می‌دهد که یکی از دلایل عدم رضایت از عملکرد سیاست خارجی تل‌آویو، ناشی از عدم تبیین و ملموس نبودن اهداف سیاست خارجی برای جامعه است. (نمودار 11)
نمودار شماره 11
3-5. اولویت سیاست خارجی چه موضوعی یا بازیگرانی باید باشد؟
«اولویت سیاست خارجی را چه می دانید؟» یکی از سؤالاتی که می‌تواند نگاه ساکنان سرزمین‌های اشغالی را به جهت گیری و اهداف سیاست خارجی رژیم کمک فراوانی نماید. به هر کدام از پاسخ دهندگان اجازه داده شده است تا دو گزینه از میان جدول زیر انتخاب نمایند. لذا جمع ستون‌ها بیش از 100 درصد است. (نمودار 12)
نمودار شماره 12
بر اساس آرای ارائه شده گزینه‌های «رابطه با آمریکا» با 37 درصد، «پیگیری روند صلح اعراب و اسرائیل» با 31 درصد و «رابطه با کشورهای میانه‌رو عربی چون عربستان، مصر و اردن» با 31 درصد، سه اولویت نخست انتخابی پرسش شدگان در پاسخ به اولویت نخست سیاست خارجی است.
شاید بتوان نکته حائز اهمیت جدول بالا را رأی به لزوم عادی سازی روابط میان اعراب و رژیم صهیونیستی از سوی یهودیان دانست. تقریباً یک‌سوم از جامعه یهودی سرزمین‌های اشغالی، اولویت مهم و اصلی سیاست خارجی رژیم صهیونیستی را عاد سازی روابط با کشورهای عربی منطقه می‌دانند. این در حالی است که مقابله با برنامه هسته‌ای ایران، تنها اولویت 12 درصد پرسش شوندگان است.
[phps] if ( get_post_meta($post->ID, 'stitr4', true) ) : [/phps] [quote align="left"] [phps] echo get_post_meta($post->ID, "stitr4", true);[/phps] [/quote] [phps] endif; [/phps]
جمع‌بندی
بررسی نظر سنجی موسسه دموکراسی اسرائیل و هم‌چنین موسسه سیاست خارجی منطقه‌ای اسرائیل در خصوص نگاه صهیونیست‌ها به کارآمدی دولت و عملکرد سیاست خارجی تل‌آویو نتایج جالبی به همراه داشت که عبارت‌اند از:
- حدود 40 درصد عملکرد رژیم در حوزه اقتصادی را ضعیف توصیف کرده‌اند، این امر نشان می‌دهد که شاید چالش اصلی نتانیاهو در سال 2017 نه امنیت، بلکه اقتصاد باشد.
- یهودیان سرزمین‌های اشغالی در سال 2016 تنها از عملکرد امنیتی-نظامی رژیم صهیونیستی رضایت داشته‌اند که این امر می‌تواند به‌خوبی چرایی تمرکز سیاست‌مداران صهیونیستی بر امنیتی کردن فضای سیاسی رژیم دانست.
- حدود 24 درصد از کل ساکنان سرزمین‌های اشغالی (28 درصد یهودیان و تنها یک درصد از اعراب) عامل حملات به رژیم صهیونیستی را در جهان، یهودستیزی معرفی کرده‌اند.
- 42 درصد جایگاه رژیم صهیونیستی در جهان را مناسب نمی‌دانند و در مقابل تنها 10 درصد عالی می‌دانند.
- در پاسخ به این سؤال که «آیا احساس می‌کنید اسرائیل یک قدرت منطقه‌ای است؟»، 57 درصد اعراب اسرائیلی و 68 درصد یهودیان نظر مساعدی داشته‌اند.
- در سال 2016، عملکرد وزارت خارجه رژیم صهیونیستی در اجرای مأموریت‌هایش چندان رضایت بخش نبوده است. 52 درصد نامطلوب، 18 درصد متوسط، 22 درصد مطلوب و 8 درصد عالی را انتخاب نموده‌اند.
- بر اساس آرای ارائه شده گزینه‌های «رابطه با آمریکا» با 37 درصد، «پیگیری روند صلح اعراب و اسرائیل» با 31 درصد و «رابطه با کشورهای میانه‌رو عربی چون عربستان، مصر و اردن» با 31 درصد، سه اولویت نخست انتخابی پرسش شدگان در پاسخ به اولویت نخست سیاست خارجی است.
منابع:
[1] https://en.idi.org.il/
[2] http://www.mitvim.org.il/
[3] «گزارش کامل رتبه‌بندی برترین اندیشکده‌های جهان در سال 2016»، اندیشکده راهبردی تبیین. منتشر شده در تاریخ 10 بهمن 1395، قابل بازیابی در پیوند زیر:
[4] محمد محسن فایضی، «دیپلماسی علمی رژیم صهیونیستی؛ ابزار و اهداف»، اندیشکده راهبردی تبیین، منتشر شده در تاریخ 6 شهریور 1395، قابل بازیابی در پیوند زیر:
[5] http://www.mitvim.org.il/
