1- مهم‌ترین تحولات داخلی

1-1- برگزاری تجمعات در اعتراض به وضع نامطلوب اقتصادی

در سال 95 تجمعاتی در برخی از شهرهای جمهوری آذربایجان در اعتراض به گرانی و بیکاری صورت گرفت. بعدازاین تجمعات الهام علی‌اف، رئیس‌جمهور آذربایجان مسئله اصلاحات در این کشور را مطرح کرد که تا حدودی باعث فروکش حرکت‌های اعتراضی شد. اما همچنان مسئله نارضایتی اقتصادی در عموم جامعه آذربایجان وجود دارد. این مسئله دولت را واداشته است تا تلاش‌هایی را برای استقراض از نهادهای بین‌المللی آغاز کند.

 

2-1- تشدید مقابله دولت باکو با جریان‌های تکفیریِ وهابی

طی سالیان متمادی سیاست دولت آذربایجان بر تقویت جریان سنیِ وهابی برای قرار دادن آن‌ها در مقابل اکثریت شیعیان این کشور –که مخالفین بنیادین حکومت سکولار این کشور محسوب می‌شوند- قرار داشت. با گسترش موج تفکرات افراطیِ تکفیری و زایش گروه‌های تروریستی از دل این تفکر و نیز روند رو به گسترش انجام حملات و فعالیت‌های تروریستی در کشورهای همسایه مانند عراق و ترکیه، در سال 95، دولت جمهوری آذربایجان شروع به مقابله جدی با جریان‌های تکفیری وهابی کرد. در این سال، چندین تن از اتباع آذری که برای اجرای عملیات تروریستی در آذربایجان برنامه‌ریزی می‌کردند توسط مأموران امنیتی کشته و یا بازداشت شدند.[1]

 

3-1- برگزاری رفراندوم جهت افزایش اختیارات رئیس‌جمهور

در سال 95 دولت آذربایجان در جهت افزایش اختیارات رئیس‌جمهور این کشور، اقدام به برگزاری رفراندوم نمود. ازجمله تغییرات پیش‌بینی‌شده؛ تغییر مدت ریاست جمهوری از 5 به 7 سال، لغو شرط سنی برای ثبت‌نام نامزدهای ریاست جمهوری و نیز حذف پست نخست‌وزیری و ایجاد پست معاونت اول ریاست جمهوری بود که الهام علی‌اف توانست موافقت دادگاه قانون اساسی را برای گذاشتن آن‌ها به رأی عمومی، کسب کند. این اصلاحات با مخالفت‌هایی در داخل کشور مواجه شد. مخالفین معتقد بودند علی‌اف درصدد است تا پسر خود را بعد از اتمام دوره ریاست جمهوری بر مسند قدرت نشانده و همسر خود را نیز به‌عنوان معاون اول رئیس‌جمهور قرار دهد. مخالفان در اعتراض به این رفراندوم چندین تجمع برگزار نمودند اما دولت آن‌ها را به همکاری با غرب برای بی‌ثبات کردن آذربایجان متهم کرد. درنهایت رفراندم اصلاحات قانون اساسی به رأی گذاشته و به تائید عمومی رسید.[2]

 

 

4-1- ادامه تهدید و بازداشت فعالان سیاسی، رسانه‌ایی و دینی آذربایجانی

تهدید و بازداشت فعالان سیاسی، رسانه‌ایی و دینی آذربایجانی در سال 95 نیز ادامه داشت. دراین‌بین شیعیان در کانون حملات حکومتی قرار داشتند. برگزاری عزاداری‌های ایام عاشورا و تاسوعای حسینی در خیابان‌ها ممنوع و منحصر به مساجد گردید و دولت از برگزاری روز جهانی قدس در مقابل سفارت رژیم صهیونیستی ممانعت کرد. همچنین برگزاری دادگاه و محاکمه «حاجی طالع باقرزاده» از روحانیون شیعه آذری و همراهان وی که به براندازی حکومت الهام علی‌اف متهم شده‌اند ادامه داشت که هنوز منجر به صدور رأی نشده است.[3]

 

5-1- نارضایتی عمومی در پی برگزاری مسابقات «فرمول یک»

در سال 95 مسابقات اتومبیل‌رانی «فرمول یک» در جمهوری آذربایجان برگزار شد که به دلیل تحمیل هزینه‌های هنگفت بر دولت این کشور با نارضایتی‌های عمومی مواجه گردید. مردم معترض و جریان‌های سیاسی مخالف معتقد بودند اگر توان مالی دولت به‌اندازه‌ای است که می‌تواند چنین مسابقاتی با هزینه‌ی سنگین برگزار کند چرا فکری به حال اقتصاد و معیشت مردم نمی‌کند؟ احزاب مخالف دولت برگزاری چنین مسابقاتی را در جهت تلاش کاذب برای معرفی جمهوری آذربایجان به‌عنوان یک کشور پیشرفته و کسب وجهه برای خاندان علی‌اف‌ها دانستند.[4]

 

[phps] if ( get_post_meta($post->ID, 'stitr2', true) ) : [/phps] [quote align="left"] [phps] echo get_post_meta($post->ID, "stitr2", true);[/phps] [/quote] [phps] endif; [/phps]

 

2- مهم‌ترین تحولات خارجی

1-2- همراهی با دولت ترکیه برای مقابله با جریان فتح‌الله گولن

بعد از کودتای نافرجام علیه ترکیه و اتهام‌هایی که دولت رجب طیب اردوغان علیه «فتح‌الله گولن» مبنی بر دست داشتن در این کودتا مطرح کرد، دولت جمهوری آذربایجان در پاسخ مثبت به درخواست ترکیه برای محدود و اخراج عناصر وابسته به تشکیلات گولن، تعدادی از افراد وابسته را دستگیر و نهادهای مرتبط با این تشکیلات را تعطیل کرد. منتقدان سیاسی حکومت الهام علی‌اف بازداشت عناصر مرتبط با گولن را در آن مقطع را باهدف به حاشیه راندن و سکوت مخالفان در آستانه برگزاری رفراندوم در این کشور ارزیابی کردند.

 

2-2- برگزاری چهارمین کنگره آذری‌های جهان

چهارمین کنگره آذری‌های جهان در 14 و 15 خردادماه 1395 در باکو برگزار شد. در این کنگره پانصد تن از نمایندگان دیاسپورای آذربایجان در ۴۹ کشور جهان و نیز مهمانانی از سیاستمداران،دانشمندان و افراد صاحب نفوذ اجتماعی از کشورهای مختلف شرکت کردند. جمهوری آذربایجان یکی از کشورهایی است که برنامه‌ریزی جدی را برای بهره‌برداری از دیاسپورای آذری در سایر کشورهای جهان انجام داده است. در این کنگره نیز مانند کنگره‌های قبلی مباحثی پیرامون تجزیه مناطق آذری نشین و زیرسوال بردن تمامیت ارضی ایران مطرح شد.

 

3-2- جنگ نظامی جمهوری آذربایجان با ارمنستان

در بهار 1395 جنگ نظامی بین جمهوری آذربایجان و ارمنستان بر سر قره‌باغ آغاز شد. ارتش آذربایجان با اتکا بر تسلیحات خریداری‌شده از رژیم صهیونیستی به موفقیت‌هایی دست‌یافت اما پیشروی آن با مداخله سازمان همکاری و امنیت اروپا به‌ویژه روسیه متوقف شد. بعد از آتش‌بس روسیه طرحی را برای شروع مذاکرات پیشنهاد داد که در آن نیروهای روسی به‌عنوان میانجی و حافظ آتش‌بس ایفای نقش می‌کردند. اما این طرح با مخالفت جمهوری آذربایجان و ارمنستان روبرو شد.[5]

 

[phps] if ( get_post_meta($post->ID, 'stitr3', true) ) : [/phps] [quote align="left"] [phps] echo get_post_meta($post->ID, "stitr3", true);[/phps] [/quote] [phps] endif; [/phps]

 

4-2- سفر نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی به جمهوری آذربایجان

آذرماه 95، بنیامین نتانیاهو نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی باهدف دور کردن آذربایجان از ایران و نزدیک کردن هرچه بیشتر این کشور به رژیم صهیونیستی سفری را به این کشور داشت. طی این سفر موافقت‌نامه‌های متعددی به امضا رسید اما نکته‌ی مهم آن موافقت رژیم صهیونیستی برای در اختیار گذاشتن سامانه گنبد آهنین برای حفاظت از آذربایجان در برابر موشک‌های اسکندر ارمنستان بود. همچنین در این سفر مقرر شد تا جمهوری آذربایجان از نیروهای موساد جهت تأمین امنیت خود استفاده کند.[6]

 

5-2- سفر هیئتی از مجلس ملی آذربایجان به تل‌آویو

در سال 95 و در راستای سیاست نزدیکی جمهوری آذربایجان با رژیم صهیونیستی هیئتی از مجلس ملی این کشور در مراسم دفن شیمون پرز، رئیس رژیم صهیونیستی شرکت کردند که بازتاب بسیاری در رسانه‌های هر دو طرف داشت. اصولاً جمهوری آذربایجان نزدیکی به رژیم صهیونیستی را برای مقابله با ارمنستان لازم و ضروری می‌داند و از طرفی دیگر رژیم صهیونیستی حضور در آذربایجان و داشتن روابط نزدیک با آن را به‌نوعی حضور در حیات خلوت جمهوری اسلامی ایران قلمداد می‌کند. در کل روابط جمهوری آذربایجان و رژیم صهیونیستی در سال 95 رو به رشد بوده است.

 

6-2- ادامه همکاری با آمریکا و تائید رفراندوم قانون اساسی جمهوری آذربایجان توسط این کشور

روابط جمهوری آذربایجان و ایالات‌متحده آمریکا در سال 95 بدون حاشیه و مانند گذشته بر مبنای ملاحظات راهبردی بوده است. آمریکا جمهوری آذربایجان را به‌عنوان کشوری که زمینه‌ی حضور سیاسی، اقتصادی و نظامی این کشور را در منطقه‌ی قفقاز فراهم می‌کند می‌بیند. این ملاحظات باعث شدند تا برخلاف گمانه‌زنی‌های کارشناسان و انتقاداتی که آمریکایی‌ها درزمینه‌هایی مانند حقوق بشر متوجه مقامات جمهوری آذربایجان می‌کنند، نتیجه‌ی رفراندوم قانون اساسی این کشور که اختیارات بی‌سابقه‌ای را در اختیار مقام ریاست جمهوری قرار می‌داد مورد تائید آمریکا قرار گیرد.[7]

 

7-2- سفر الهام علی‌اف، رئیس‌جمهور آذربایجان به ایران

در سال 95 الهام علی‌اف سومین سفر خود را طی سه سال گذشته به ایران انجام داد. بین جمهوری اسلامی ایران و جمهوری آذربایجان بیش از 120سند همکاری در حوزه‌های مختلف سیاسی، اقتصادی، امنیتی، فرهنگی و گردشگری به امضا رسیده و در حال حاضر یک مبنای حقوقی بسیار مناسب برای توسعه روابط فی‌مابین در همه عرصه‌ها فراهم گردیده است. به‌طورکلی 40 سند از اسناد همکاری در حوزه‌های اقتصادی به امضا رسیده و امضای 21 سند دیگر هم در دستور کار قرار دارد.[8]

 

[phps] if ( get_post_meta($post->ID, 'stitr4', true) ) : [/phps] [quote align="left"] [phps] echo get_post_meta($post->ID, "stitr4", true);[/phps] [/quote] [phps] endif; [/phps]

 

8-2- برگزاری نخستین اجلاس سه‌جانبه ایران، روسیه و جمهوری آذربایجان

در فروردین 95 نخستین اجلاس سه‌جانبه ایران، آذربایجان و روسیه که با مشارکت هیئت‌های سه کشور به ریاست وزرای امور خارجه جمهوری اسلامی ایران، فدراسیون روسیه و جمهوری آذربایجان برگزار و طرفین در خصوص زمینه‌های مختلف گسترش روابط و همکاری‌های دو و سه‌جانبه و مسائل منطقه‌ای گفتگو کردند. هرچند این اجلاس نتیجه‌ی عملی و ملموسی را در پی نداشت اما بیانیه پایانی آن می‌تواند نقطه‌ی آغاز خوبی برای توسعه‌ی همکاری‌های بین سه کشور باشد.[9]

 

3- چشم‌انداز سال آینده

درزمینه‌ی سیاست داخلی با توجه به اینکه دولت الهام علی‌اف برنامه جدی برای اصلاحات به‌ویژه درزمینه‌ی اقتصادی ندارد، احتمال می‌رود همچنان نارضایتی عمومی از وضع اقتصاد این کشور وجود داشته باشد. انتصاب «مهربان علی‌وا» همسر ایرانی‌الاصل الهام علی‌اف به سمت معاون اولی رئیس‌جمهور، نشان از عزم جدی علی‌اف برای قبضه‌ی هرچه بیشتر قدرت در دستان خود دارد که می‌تواند موجب شدت گرفتن فعالیت مخالفان آن در داخل و خارج کشور شود. برخورد با فعالیت‌های دینی و فعالان مذهبی یکی از موضوعات بسیار برجسته در عرصه‌ی سیاست داخلی جمهوری آذربایجان است. محاکمه «حاجی طالع باقرزاده» در سال 96 ادامه خواهد یافت و بسته به حکمی که علیه این روحانی شیعه صادر خواهد شد جمعیت اکثریت شیعیان این کشور واکنش نشان خواهند داد که هرگونه برخورد تند و خشن می‌تواند پایه‌های حکومت الهام علی‌اف را متزلزل کند.

در عرصه‌ی سیاست خارجی جمهوری آذربایجان همچنان به‌عنوان کشوری مهم و راهبردی برای غرب باقی خواهد ماند. یک وجه این اهمیت را نقشی که آذربایجان می‌تواند در مقابل روسیه و به نفع غرب بازی کند تشکیل می‌دهد. مسئله قره‌باغ که آذربایجان از آن به‌عنوان سرزمین‌های اشغالی توسط ارمنستان یاد می‌کند همچنان عاملی تعیین‌کننده در روابط خارجی این کشور باقی خواهد ماند. عاملی که آن را بیشتر و بیشتر به رژیم صهیونیستی نزدیک‌تر خواهد کرد.

جمعیت 80 درصدی شیعه جمهوری آذربایجان و قرابت و اشتراکات غیرقابل‌چشم‌پوشی تاریخی، دینی و فرهنگی این کشور با جمهوری اسلامی ایران ازجمله عواملی هستند که دولت این کشور را مجاب می‌کند تا روابط ویژه‌ای را با ایران برقرار کند و همچنان که در طول سه سال اخیر بدون استثنا الهام علی‌اف به تهران سفر داشته است، انتظار می‌رود این روند در سال آتی نیز ادامه داشته باشد.

 

---

پی‌نوشت‌ها:

[1] برای مطالعه بیشتر ر.ک. به:

http://aztpo.com/Azerbaijan/Desc.asp?id=2699&id2=101000&id5=2

http://alwaght.com/fa/News/65177

http://fa.arannews.com/mobile/?m_t=news&Type=News&id=52349

 

[2] برای مطالعه بیشتر ر.ک. به:

http://www.hamshahrionline.ir/details/346699

 

[3] برای مطالعه بیشتر ر.ک. به:

https://www.tasnimnews.com/fa/news/1394/06/30/866026

همچنین:

«چگونه سیاست چند فرهنگ گرایی جمهوری آذربایجان دل صهیونیست‌ها را به دست آورد؟»، منتشرشده در اندیشکده راهبردی تبیین، قابل بازیابی در آدرس زیر:

http://tabyincenter.ir/16923

 

[4] برای مطالعه بیشتر ر.ک. به:

http://www.dana.ir/news/798144.html

 

[5] برای مطالعه بیشتر ر.ک. به:

http://www.farsnews.com/newstext.php?nn=13950114000553

 

[6] جهت مطالعه بیشتر ر.ک. به: گنبد آهنین در جمهوری آذربایجان»، منتشرشده در اندیشکده راهبردی تبیین، قابل بازیابی در آدرس زیر:

http://tabyincenter.ir/15664

همچنین:

عالیشاه آرات بنی فاطمه، چرایی و پیامدهای استقرار گنبد آهنین در جمهوری آذربایجان، منتشرشده در اندیشکده راهبردی تبیین، قابل بازیابی در آدرس زیر:

http://tabyincenter.ir/16445

 

[7] برای مطالعه بیشتر ر.ک. به:

http://www.farsnews.com/newstext.php?nn=13920328000588

 

[8] برای مطالعه بیشتر ر.ک. به: 

 https://www.tasnimnews.com/fa/news/1395/12/15/1346852

 

[9] برای مطالعه بیشتر ر.ک. به:

http://www.yjc.ir/fa/news/5558237