1- خلاصه مدیریتی
گزارش دکتر اندرو اگزوم، افسر سابق ارتش آمریکا، دستیار وزیر دفاع این کشور در حوزه غرب آسیا و کارشناس مرکز CNAS در برابر کمیتهی امور خارجی مجلس نمایندگان آمریکا تا حدودی از هستهی فکری جمهوری خواهان فاصله دارد. در این گزارش به مسائلی مانند نقش جانبی وزارت دفاع در حضور برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) و اینکه این نهاد «همواره مسئول تأمین مکانیسمهای اجبار برای سیاست ایالاتمتحده بوده است» پرداختهشده است. ارائهدهنده همچنین با توصیف سیاست دولت اوباما در قبال ایران، به تشریح چرایی رویکرد دولت سابق آمریکا میپردازد. تسلیحات متعارف جمهوری اسلامی ایران، تأثیری که این تسلیحات بر کشورهای منطقه میگذارد و الزامات حمایتی آمریکا از این کشورها در مقابل ایران مهمترین موضوعات نظامی هستند که در گزارش به آنها پرداختهشده است. دستیار وزیر دفاع آمریکا حمایت ایران ازآنچه «شبهنظامیان شیعه» در لبنان، عراق، سوریه و یمن میخواند را «جنگ نامتقارن» نام گذاشته و اقدام به توصیههایی برای روش برخورد آمریکا با این جنگ نامتقارن میکند. تحولات عراق یکی دیگر از موضوعاتی است که کارشناس مرکز CNAS در جلسه استماع کمیته روابط خارجی مجلس نمایندگان آمریکا مطرح کرده و دولت آمریکا را از درگیری با ایران در این کشور، منع میکند. یمن و آبراه باب المندب بهصورت برجسته در فراز پایانی ارائه اندرو اگزوم موردتوجه قرارگرفته است و به اعتراف خود از موضع بنیادگرایانهای بر حفظ زیادهخواهیهای آمریکا در این منطقه تحت هر شرایطی تأکید کرده است.
2- مقدمه
«هشدار به ایران» عنوان جلسهای است که کمیتهی امور خارجی مجلس نمایندگان آمریکا با حضور کارشناسان مختلف از اندیشکدهها و نهادهای حکومتی آمریکا با تمرکز بر جمهوری اسلامی ایران برگزار کرده است. در این جلسه که شامل چهار ارائه با حضور«دکتر اندرو اگزوم» دستیار وزیر دفاع آمریکا در حوزه غرب آسیا و کارشناس مرکز CNAS ، «کاترین باوئر» کارشناس اندیشکده واشینگتن، «اسکات مادل» مدیر گروه رپیدن و مشاور ارشد اندیشکده CSIS و «دیوید آلبرایت» فیزیکدان و مؤسس اندیشکده ISIS میشود. در این چهار جلسه آینده سیاست ایالاتمتحده آمریکا در قبال جمهوری اسلامی ایران ذیل موضوعات؛ «تقویت جنگ رسانهای و نرم علیه ایران»، «بازسازی نظام تحریمها علیه ایران»، «تشریح موقعیت نظامی ایران و راههای مقابله با آن» و «موضوع توانمندی و ظرفیت هستهای ایران» تشریح گردیده است. هرچند نمیتوان این گزارشها را جزو اسناد مصوب و لازمالاجرای آمریکا در قبال ایران تلقی کرد، اما بدون تردید محتوای آنها بیانگر چهارچوب سیاست ایالاتمتحده در برابر ایران و نشاندهنده نوع دید کنگره در مورد ایران و توانمندیهای آن است. ازاینرو اندیشکده راهبردی تبیین اقدام به تهیه گزارش مشروح و تحلیلی نشست فوق به روش «تحلیل گروه متمرکز» نموده است که قسمت سوم آن شامل اظهارات اندرو اگزوم، دستیار وزیر دفاع این کشور در حوزه غرب آسیا و کارشناس مرکز CNAS میشود.
3- معرفی اندرو اگزوم
اندرو اگزوم افسر سابق ارتش آمریکا است که از 2015 تا 2016 بهعنوان دستیار معاون وزیر دفاع آمریکا در امور غرب آسیا مشغول به فعالیت بوده است. وی همچنین یکی از اعضای مرکز امنیت آمریکای جدید CNAS است. بعلاوه اگزوم در بازبینی راهبرد آمریکا در افغانستان توسط ژنرال «استنلی مک کریستال» مشارکت داشته است. اندرو اگزوم از نویسندگان ثابت مجله آتلانتیک (وابسته به نئوکان های آمریکا) است. اگزوم در میان سالهای 2000 تا 2004 در عراق، افغانستان و کویت بهعنوان نیروی نظامی مشغول به فعالیت بوده است. در سال 2010 در کنار «دیوید پترائوس» رئیس سابق سیا یک پرونده ارزیابی را به سرانجام رسانده است. در سال 2008 تا 2009 بهعنوان کارشناس مصر و سوریه در کنار تیم ارزیابی سنتکام (فرماندهی نظامی آمریکا در غرب آسیا) بوده و با اندیشکده کارنگی و شورای روابط خارجی (وابسته به وزارت خارجه آمریکا) نیز همکاری داشته است.
4- خلاصهای از گزارش اصلی
نقش وزارت دفاع آمریکا در تحمیل سیاستهای این کشور بر سایرین از نکات اصلی و مهمی است که در ارائه اندرو اگزوم در برابر کمیتهی روابط خارجی مجلس نمایندگان آمریکا به آن اشارهشده است. برجام و موضع دولت اوباما و ترامپ درباره آن دومین موضوع برجستهیِ پرداختهشده در گزارش محسوب میشود. توان و ظرفیت نظامی ایران و همچنین حمایت از جبهه مقاومت در منطقه بهصورت خاص مورد تجزیهوتحلیل قرارگرفتهاند و در این رابطه توصیههایی به دولت آمریکا ارائهشده است. تحولات عراق و یمن بهعنوان دو کشوری که برای آمریکا مهم محسوب میشود مورد تجزیهوتحلیل قرارگرفته و پیشنهادهایی به دولت آمریکا مخصوصاً در مورد عدم ورود به درگیری با ایران در عراق ارائهشده است.
5- تحلیل کلیات گزارش
گزارشی که اندرو اگزوم در برابر کمیتهی روابط خارجی مجلس نمایندگان آمریکا ارائه داده است نسبت به سه مورد دیگر از صراحت لهجه بیشتری برخوردار است و بعد منطقهای در آن برجستگی بیشتری دارد. فضای تحلیل نظامی بر کلیت گزارش حاکم است و خط سنتی تقابل روسیه و آمریکا در آن دیده میشود، بهویژه آنجا که از روس بنیان بودن سلاحهای متعارف ایران صحبت کرده و میگوید: « … پس در هرگونه تلاش جدی برای مقابله با این تقویت قابلیتهای ایران، باید روسیه را در نظر گرفت.» درمجموع، گزارش با مروری بسیار کوتاه بر روندهای گذشته سیاست خارجی و نظامی آمریکا و با تشریح شرایط فعلی منطقهی غرب آسیا به ارائه پیشنهادها و توصیههایی مینماید. نقطهی اوج این توصیهها مربوط به تحولات عراق میشود که ارائهدهنده با استناد به تجربه خود در عراق به توان ایران در «هولناک کردن» این کشور برای نیروهای آمریکایی اشارهکرده و دولت ترامپ را از هرگونه درگیری با ایران در عراق بر حذر میکند.
6- تحلیل بخشهای گزارش
1-6- نقش وزارت دفاع آمریکا در اجرای سیاست خارجی این کشور
مشاور دستیار وزارت دفاع آمریکا در ارائه خود مقابل اعضای کمیتهی روابط خارجی مجلس نمایندگان آمریکا ضمن بیان اینکه وزارت دفاع نقشی در توافق هستهای ایران بازی نکرد، بهصراحت وظیفهی اصلی این نهاد را «تأمینکننده مکانیسم اجبار برای سیاست ایالاتمتحده» دانسته و آمادگی وزارت دفاع را برای برخورد با ایران در صورت تخطی ازآنچه در برجام آمده است اعلام میکند. اندرو اگزوم در بیان مطلوبیت برجام برای آمریکا میگوید: «توافق هستهای یک توافق بسیار خوب بود، چون بدون آنکه محدودیتی بر ما تحمیل کند، ایران را محدود کرد.»
2-6- تقابل با توان ایران در تسلیحات متعارف و فعالیتهای نامتقارن
کارشناس مرکز CNAS با اشاره به تقویت جدی توان تسلیحات متعارف توسط جمهوری اسلامی ایران، لزوم برخورد با این توان را به دلیل نگرانی کشورهایی که شرکای منطقهای آمریکا خواندهشدهاند میداند. اندرو اگزوم با روس بنیان خواندن تسلیحات متعارف ایران تلویحاً تلاش برای جدا کردن ایران و روسیه را تجویز میکند.
مشاور وزیر دفاع آمریکا حمایت ایران از جبهه مقاومت منطقه را «فعالیتهای نامتقارن» نامیده و از وجود موشکهای کروز ضد کشتی در یمن ابراز نگرانی میکند. وی دلیل این نگرانی را تهدید آبراه بابالمندب توسط موشکهای ضد کشتی معرفی میکند. راجع به رویکرد دولت ترامپ در سوریه، اگزوم بهصورت صریح سازش آمریکا با روسیه در سوریه را موجب تقویت موضع ایران و حزبالله میداند و درنهایت چون این سازش احتمال دارد امنیت رژیم صهیونیستی را به خطر اندازد، آن را مطلوب نمیداند.
3-6- توصیه به عدم مقابله با ایران در عراق
در مورد سیاستهای نظامی دولت آمریکا در عراق، اندرو اگزوم حضور تعداد مشخصی از نیروهای آمریکایی در قالب مربی و نیروهای ویژه را به بهانه حفظ ثبات عراق ضروری میداند. مشاور وزیر دفاع آمریکا با انتقاد از نظرات رئیسجمهور این کشور (از جمله نظر ترامپ مبنی بر افزایش نفوذ ایران علی رغم تحمیل هزینه بسیار سنگین بر آمریکا در نتیجه جنگ عراق) در مورد عراق آنها را ازلحاظ استراتژیک «بینتیجه» معرفی میکند. نکتهی مهمی که اگزوم در قالب توصیه بیان کرده و در تائید آن به سابقهی حضور خود در عراق و تجربه عملی استناد می کند عبارت است از؛ توانمندی ایران در هولناک کردن شرایط برای نیروهای آمریکایی در عراق. به همین دلیل مؤکداً به دولت آمریکا توصیه میکند که بجای تقابل با ایران در عراق، بر مبارزه علیه داعش متمرکز باشد.
4-6- یمن و بابالمندب
مشاور وزیر دفاع آمریکا ضمن برشمردن اهمیت بابالمندب، برخورد با هرگونه عاملی که حضور آمریکا در این ناحیه را به خطر اندازد، لازم و ضروری میداند و صراحتاً میگوید: «اگر چند حوثی به خاطر شلیک چند موشک کروز ضد کشتی به بابالمندب بمیرند اصلاً غصهدار نمیشوم» که نوعی تشویق درگیری با نیروهای انقلابی یمن محسوب میشود. کارشناس مرکز CNAS علاوه بر برخورد نظامی، رویکرد دیپلماسیمحورانهای را نیز پیشنهاد کرده و میگوید: «قبل از آنکه دولت دستبهکار جنگ در یمن شود، ابتدا باید نوعی دیپلماسی چند طرفه راه بیندازد». هدف آن نیز مجاب کردن کشورهایی مانند هند، کره و چین نسبت به این مساله است که تسلط انقلابیون یمن بر بابالمندب باعث به خطر افتادن عبور کشتی های این کشورها می شود. این دیپلماسی برای اجماع سازی علیه نیروهای انقلابی یمن و تهدید نشان دادن آنها است تا در مواقعی که آمریکا اقدامی نظامی علیه آنها انجام میدهد پشتوانه بینالمللی نیز داشته باشد.
7- جمعبندی و نتیجهگیری
درمجموع گزارش اندرو اگزوم، افسر سابق ارتش آمریکا، دستیار وزیر دفاع این کشور در حوزه غرب آسیا و کارشناس مرکز CNAS در برابر کمیتهی امور خارجی مجلس نمایندگان آمریکا حاکی از این نکته است که نهتنها آمریکا در مواجهه با تحولات جاری منطقهی غرب آسیا، منفعلانه عمل میکند بلکه در فهم مسائل این منطقه نیز عاجز و دچار اختلافات عمیقی است. اشاره به تناقضهای تیم امنیت ملی ترامپ، ناکارآمدی موجود در فرایند تصمیمگیری امنیت ملی و طرحهای استراتژیک دولت ازجمله نشانههای عجز آمریکا در منطقهی غرب آسیا است که او به آن اشاره کرده است.
