اندیشکده راهبردی تبیین – امروزه در دنیایی زندگی می‌کنیم که قدرت و توانایی کشورها نقش بسیار تأثیرگذاری در عزت آن‌ها در جامعه بین‌المللی ایفا می‌کند. به‌عبارت‌دیگر اگر کشوری بخواهد حرفی برای گفتن داشته باشد، باید در کنار تمامی پتانسیل‌های بالقوه، برای خود مزیت رقابتی ایجاد کند تا بتواند علاوه بر فائق آمدن بر رقبا، در معادلات جهانی هم به‌حساب آید.
وقتی به مؤلفه‌های قدرت می‌نگریم و یا علل قدرتمندی کشورهای صاحب قدرت را وامی‌کاویم، به عنصری ارزشمند به نام “علم” می‌رسیم. عام و خاص، وطنی و غیروطنی، همه و همه بر تأثیرگذاری علم بر معادلات جهانی صحه می‌گذارند. امام علی (ع) در اهمیت علم می‌فرمایند: “العِلمُ سُلطانٌ، مَن وَجَدَهُ صالَ بِهِ، ومَن لَم يَجِدهُ صيلَ عَلَيه ِ (علم و دانش، سلطنت و قدرت است، هر كه آن را بيابد با آن يورش برد و هر كه آن را از دست بدهد بر او يورش برند.)”.[i] امام خامنه‌ای مدظله‌العالی هم در بخشی از بیانات خود از جنبه‌ای دیگر بر اهمیت آن اشاره می‌کنند. ایشان در بخشی از بیانات خود می‌فرمایند: “در جهان امروز قدرت علمی مبنا و پایه‌ی قدرت اقتصادی و سیاسی است.”[ii] پس طبیعی است که وقتی علم، مؤلفه اصلی قدرت می‌شود، خودبه‌خود به مهم‌ترین ابزار و عامل در تقابل، رقابت و مبارزه نیز تبدیل می‌شود و “تقابل علمی” در عرصه بین‌الملل اهمیتی شگرف می‌یابد.
تقابل علمی با ایران
پويايي نظام علمي، موجبات پويايي و رشد ساير نظام‌های كشور ازجمله نظام اقتصادي، سياسي و فرهنگي می‌شود و پويايي نظام‌ها در یک شبكه تعاملي با يكديگر، جامعه و حكومتي را به نقطه اقتدار، قدرت و عزت منطقه‌ای و بین‌المللی می رساند. از نگاه ديگر، وقتی‌که این پویایی به پیشرفت علمی بیانجامد، قابليت وصول به آرمان‌های والا، ارزش‌های حقيقي و فضائل انساني را پیدا می کند و به‌وسیله آن است كه یک ملت می‌تواند در سطوح منطقه ای و بین المللی اثرگذار باشد. بنابراین علم محوري و تحصيل آن، علاوه بر آنكه یک كشور را به استقلال، عدم وابستگي و نفی سلطه صاحبان قدرت و ثروت می‌رساند، می‌تواند موجب عزت و مایه حيات و طراوت یک جامعه نیز باشد.[iii]
پیشرفت‌های محسوس ایران در عرصه‌های مختلف علمی در سال‌های قبل که همه دنیا و همه آمارهای معتبر بر آن مهر تائید می‌زنند، دشمنان این مرزوبوم را وادار به تقابل علمی با ایران کرده است. کشورهایی که به استعمار عادت کرده‌اند، هیچ‌گاه برنمی‌تابند کشوری که یکی از شعارهای اصلی‌اش “استقلال” بوده و هست، در عین حاکم بودن تحریم‌ها و محدودیت‌های مختلف ایجادشده از جانب آن‌ها، این‌گونه قله‌های علمی را یکی پس از دیگری فتح کند و پرچم اسلام را در بر بام فتوحات خود به اهتزاز دربیاورد و جهانیان، کارآمدیِ نظام اسلامی که به‌وسیله نخبگان مسلمان محقق شده است را به نظاره بنشینند.
[phps] if ( get_post_meta($post->ID, 'stitr2', true) ) : [/phps] [quote align="left"] [phps] echo get_post_meta($post->ID, "stitr2", true);[/phps] [/quote] [phps] endif; [/phps]
یکی از مواردی که همیشه غرب را نگران کرده است، رسیدن ایران به جایگاهی است که بتواند از دیپلماسی علمی در سیاست‌های خود استفاده کند. دیپلماسی علمی به معنای استفاده از علم، فناوری، ظرفیت‌ها و دستاورد‌های آن در تعمیق و گسترش روابط با دیگر کشورها و ملت‌ها است. در دیپلماسی علمی، قدرت علم، راه و روشی برای برقراری ارتباطات جدید، تقویت روابط میان دولت‌ها، به وجود آوردن قدرت نرم برای کشور و تأمین منافع ملی است. دیپلماسی علمی الزاماتی نیز دارد. ازجمله مهم‌ترین الزامات دیپلماسی علمی، حفظ رشد توسعه علمی و فناوری است.[iv]
آمارهای اعلامی از جانب پایگاه‌های مختلف از قبیل SCOPUS,ISI,ISC، رتبه ایران در تولید علم دنیا، پیش‌بینی‌های صورت گرفته در مورد وضعیت رو به رشد علمی ایران، سهم ایرانیها در پیشرفت علمی برخی کشورها، رتبه اول ایران در بین کشورهای اسلامی و مواردی دیگر، همه دست‌به‌دست هم داده‌اند تا کشورهای غربی به مقابله علمی با ایران روی‌آورند تا در کنار تمام اهداف خود ایران را از رسیدن به یک تمدن نوین اسلامی که با سرعت به‌سوی آن درحرکت است بازدارند. به‌تبع این پیشرفت‌های علمی، اخیراً کشورهای غربی شیوه‌های جدیدی از تحریم‌ها، اقدامات و برنامه‌های مقابله‌ای را در قبال ایران اعمال کرده و به اجرا گذاشته‌اند که در ادامه برخی از مصادیق را موردبررسی قرار خواهیم داد.
[phps] if ( get_post_meta($post->ID, 'stitr3', true) ) : [/phps] [quote align="left"] [phps] echo get_post_meta($post->ID, "stitr3", true);[/phps] [/quote] [phps] endif; [/phps]
اخراج و ممانعت از تحصیل دانشجویان ایرانی
همه‌ساله دانشجویان متعددی از ایران برای تحصیل در مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری عازم کشورهای اروپایی می‌شوند. بخش قابل‌توجهی از این دانشجویان باهدف کسب علم و تجربه و انتقال آن به کشور ایران عازم کشورهای خارجی و عمدتاً غربی می‌شوند. خلاقیت، انگیزه و توانمندی ذاتی از یک‌سو و خبرگی، تخصص و توانمندیهای اکتسابی از سوی دیگر که همگی موجب سرعت بخشیدن به پیشرفت و اعتلای ایران اسلامی می‌شود، باعث شده است که سردمداران و دولت‌های غربی به مقابله با حضور دانشجویان ایرانی در دانشگاه های غربی بپردارند. اخراج دانشجویان ایرانی شاغل به تحصیل در کشورهای اروپایی به بهانه‌های واهی یکی از اقداماتی است که این کشورها در پیش گرفته اند.
مهدی قانع و حمیده کفاش دو نمونه از دانشجویان ایرانی هستند که با هدف تقابل علمی با ایران از دانشگاههای اروپا اخراج شده اند؛ مهدی قانع دانشجوی دوره دکتری در دانشگاه NTNU نروژ بود که بر روی ” توربینهای بادی شناور” تحقیق می‌کرد که به بهانه مربوط بودن این پروژه با صنعت نظامی و هسته‌ای ایران، از نروژ اخراج شد. حمیده کفاش هم دیگر دانشجوی ایرانی بود که در نروژ دوره دکتری خود را می‌گذراند ولی درعین‌حال که پروژه تحقیقاتی وی مربوط به محیط‌زیست بود، بازهم به بهانه‌های واهی از نروژ اخراج شد.
[phps] if ( get_post_meta($post->ID, 'stitr4', true) ) : [/phps] [quote align="left"] [phps] echo get_post_meta($post->ID, "stitr4", true);[/phps] [/quote] [phps] endif; [/phps]
در موردی دیگر نیز دولت آلمان از صدور ویزا برای خانم سحر فهیمیان ممانعت به عمل آورد. این در حالی بود که این دانشجوی نخبه ایرانی قصد داشت تحقیقاتی را پیرامون “شناسایی حملات به شبکه تلفن‌های هوشمند و پروتکل‌های امنیتی مربوط به آن‌ها” انجام دهد که به بهانه به خدمت گیری نتایج این تحقیقات در نقض حقوق بشر در ایران، منع شدند.[v]
موارد متعدد دیگری نیز وجود دارد که در رشتههای مختلف ازجمله رشتههای مربوط به پزشکی برای دانشجویان ایرانی مشکل ایجاد کرده‌اند. حال سؤال این است رشته پزشکی و یا دندان‌پزشکی و داروسازی چگونه می‌تواند در خدمت صنعت نظامی برآید؟
طی گفت‌وگو با یکی از دانشجویان ایرانی اخراج شده از بلژیک که برای مدتی در دوره دکتری رشته آی تی در آن کشور مشغول تحصیل بودند و نمی‌خواستند که هویتشان در این یادداشت مشخص شود هم، مشخص گردید که دلیل اصلی اخراج ایشان و تنی چند از دوستان ایشان نیز، فقط بهانه‌جویی برای ممانعت از انتقال علم و دانش کاربردی به ایران بوده است و دلیل دیگری وجود ندارد. ایشان مثالهایی از اخراج دانشجویان ایرانی از انگلیس و دیگر کشورهای اروپایی را هم زدند که هیچ‌گاه رسانه‌ای نشد. این دانشجویان به بهانه‌های مختلفی هم چون، سخنرانی سیاسی، کمک به صنعت هسته‌ای و نظامی ایران، عضویت در بسیج و مواردی این‌چنین از کشورهای اروپایی اخراج شده بودند.
اوایل سال ۲۰۰۸ هم برخی از دانشگاههای هلند، طبق بخشنامه‌های وزارتخانه‌های کشوری، از پذیرش دانشجویان ایرانی به دلیل مسائل مربوط به فناوری هسته‌ای ممانعت به عمل آوردند.
نهایتاً اینکه؛ دلیل اصلی اخراج دانشجویان ایرانی از دانشگاههای اروپایی جلوگیری از بازگشت نخبگان ایرانی متخصص و کارآمد جهت جلوگیری از پیشرفت علمی ایران است. کما اینکه مواردی هم وجود دارد که ایرانی‌هایی که تابعیت کشورهای اروپایی را گرفته‌اند، به‌راحتی در هر رشته‌ای تحصیل می‌کنند ولی با یک تفاوت که آن‌ها دیگر سنگ ایران را به سینه نمی‌زنند.
[phps] if ( get_post_meta($post->ID, 'stitr5', true) ) : [/phps] [quote align="left"] [phps] echo get_post_meta($post->ID, "stitr5", true);[/phps] [/quote] [phps] endif; [/phps]
تحریم دانشمندان
اقدام دیگر غرب در تقابل علمی با ایران اسلامی و جلوگیری از تبدیل‌شدن ایران به مرجع علمی، حداقل در جهان اسلام و غرب آسیا، تحریم دانشمندان و دانشگاههای مطرح ایرانی است. برای مثال سازمان CNRS فرانسه، بزرگ‌ترین سازمان پژوهش علمی اروپا، در سال ۲۰۰۸ تحریم‌هایی علیه تمامی دانشمندان ایرانی در تمام رشته‌ها وضع کرد و یا در موردی دیگر با فشار غرب ۳۵ دانشمند ایرانی از شرکت در اجلاس پروژه SESAME در کشور مصر منع گردیدند. در کنار این اقدامات که تا به امروز نیز ادامه داشته است، چندین نفر از اساتید دانشگاههای مطرح ایران هم چون دانشگاه صنعتی شریف و دانشگاه شهید بهشتی و دانشگاه تهران هنوز هم در تحریم قرار دارند. قطع کردن و یا محدود کردن ارتباطات دانشمندان و اساتید دانشگاههای ایران چه دلیلی می‌تواند داشته باشد جز اینکه آن‌ها با این اقدامات خود قصد دارند جلوی پیشرفت علمی ایران را بگیرند!؟ این اقدامات آن‌ها اگر با دید راهبردی نگریسته شود، ملاحظه می شود که تحرکات غرب در حوزه علم، کاملاً در داخل یک برنامه جامع برای تقابل با ایران و مانند بازی شطرنج است که یک‌طرفش ایران و طرف دیگرش کل جهان غرب است
نتیجه‌گیری
جمهوری اسلامی ایران بعد از انقلاب ۵۷، وارد یک نبرد نامتقارن با غرب شده است. چه بخواهیم و چه نخواهیم انقلاب ۵۷ خمینی کبیر منافع استعمارگران و سوداگران قدرت و ثروت را به خطر انداخت و استمرار این انقلاب تحت رهبری آگاه به زمان و بیدار، هر روز بیشتر از روز قبل با دنیای سردمداران زر و زور و تزویر وارد تقابل راهبردی شده و گریبان آن‌ها را گرفته است. در این ۳۹ سال که از عمر انقلاب گذشته است ذره‌ای از اشتیاق غرب برای به‌زانو درآوردن انقلاب و انقلابیون کم نشده است. در هر حوزه‌ای که پیشرفتی رخ‌داده سریعاً تحریمی اعمال‌شده است؛ هر گامی که به جلو برداشته‌شده، چاله‌ای کنده‌شده است؛ هر جا عقب‌نشینی رخ‌داده، ضربه‌ای سخت واردشده است؛ و این ستیزه تا پیروزی نهایی حق علیه باطل و تحقق وعده الهی ادامه خواهد داشت.
اگر امروز در حوزه هسته‌ای، پزشکی و یا نانو تحریم می‌شویم، یعنی در این حوزه‌ها توانسته‌ایم معادلات حاکم را تغییر دهیم؛ اگر در علوم انسانی تحریم نمی‌شویم، معنایی جز این نمی‌تواند داشته باشد که نتوانسته‌ایم رقیب خوبی برای آن‌ها باشیم؛ شکی نیست که در هر حوزه‌ای و در هر جنبه‌ای از علم پیشرفت محسوسی داشته باشیم، باید منتظر تحریم‌ها هم باشیم. تقابل علمی غرب با ایران به این زودی‌ها تمام نخواهد شد. این تقابل تا جایی ادامه خواهد داشت که ایران یا فکر استقلال را از ذهن خود خارج کند و یا اندیشیدن به یک تمدن اسلامی را کنار بگذارد.
منابع:
[i] شرح نهج البلاغة، ابن ابی الحدید، ج ۲۰، ص ۳۱۹
[ii] دیدار اعضای مجلس خبرگان با رهبر انقلاب 84.12.18
[iii] هادی خان محمدی، طراحي مدل مفهومي نظام علمي جمهوري اسلامي ايران مبتنی بر اندیشه مقام معظم رهبری(مدظله‌العالی)، انديشه مديريت راهبردي، سال چهارم، شماره اول – بهار و تابستان 1389 ، صص 5-40
[iv] دیپلماسی علمی ایران و ضرورت تعمیق روابط با عراق، منتشر شده در اندیشکده راهبردی تبیین، قابل بازیابی در آدرس زیر:
[v] خودداری آلمان از اعطای ویزا به دانشجوی ایرانی، منتشر شده در خبرگزاری صداوسیما، قابل بازیابی در آدرس زیر:
http://www.iribnews.ir/fa/news/1579495
