اندیشکده راهبردی تبیین – در حالی ترامپ نخستین سفر خارجی خویش را به منطقه غرب آسیا با دو مقصد ریاض و تل‌آویو انتخاب نمود که اکثر رؤسای جمهور آمریکا، مکزیک و کانادا را برای سفر نخست انتخاب می‌کردند و انتخاب غرب آسیا به عنوان مقصد اول، بی‌سابقه است. ترامپ در سرزمین‌های اشغالی و مواضع گوناگونی حول ایران، تروریسم و …ابراز نمود؛ اما آنچه مورد توجه ماست نشانه‌ها و سخنان حول مقاومت لبنان و فلسطین همراه با حاشیه‌های این سفر است. در سفر ترامپ به سرزمین‌های اشغالی سخنان مهم و حائز اهمیتی از سوی طرفین مطرح شد. توجه به برخی از آنان در فهم سیاست خارجی ترامپ در منطقه کمک زیادی خواهد کرد.
نتانیاهو در کنفرانس خبری با ترامپ گفت: «من امروز بسیار خوشحال هستم که به جنابعالی و همسرتان برای حضور در اقامتگاه نخست‌وزیر اسرائیل در اورشلیم (قدس اشغالی) خوش‌آمد بگویم یعنی همان شهری که پایتخت ابدی ملت یهود و پایتخت یکپارچه کشور یهودی است… جناب رئیس‌جمهور، بنده قدردان آن هستم که شما به دیدار دیوار ندبه رفتید و شما اولین رئیس‌جمهور آمریکا در دوران مسئولیتش هستید که این کار را انجام داده‌اید. مردم اسرائیل شما را به این علت تشویق می‌کنند.»
همچنین ترامپ خطاب به نتانیاهو تأکید کرد: «من در سفر به عربستان سعودی، با سران بسیاری از کشورهای اسلامی و عربی ازجمله ملک سلمان دیدار کردم … سران این کشورها نگرانی‌هایی را درباره دولت اسلامی عراق و سوریه، درباره بلندپروازی‌های در حال افزایش ایران و مقابله با آن و درباره معضل ناشی از افراطی‌گری سرایت کرده به بخش های بسیار زیاد جهان اسلام، مطرح کردند… ما آماده هستیم با یکدیگر همکاری کنیم. معتقدم سطح جدید مشارکت امکان‌پذیر است و رخ خواهد داد. این مشارکت سبب تأمین امنیت بیشتر در این منطقه و امنیت بیشتر برای ایالات‌متحده و شکوفایی اقتصادی بیشتر برای جهان خواهد شد. ازجمله این تلاش‌ها، احیای تلاش‌ها برای صلح بین اسرائیلی‌ها و فلسطینی‌ها است. من از نخست‌وزیر (اسرائیل) به علت تعهدشان برای پیگیری روند صلح تشکر می‌کنم»
هدف از این یادداشت درک نقش رژیم صهیونیستی در سیاست منطقه ای دولت جدید آمریکاست. برای فهم بهتر به حاشیه های سفر اخیر ترامپ به سرزمین های اشغالی و همچنین نقش افراد ذی نفوذ در شکل دهی این سیاست خواهیم پرداخت.
[phps] if ( get_post_meta($post->ID, 'stitr2', true) ) : [/phps] [quote align="left"] [phps] echo get_post_meta($post->ID, "stitr2", true);[/phps] [/quote] [phps] endif; [/phps]
- حاشیه‌هایی مهم‌تر از متن
- دیدار از دیوار ندبه
دیوار ندبه در قسمت قدس قدیم یا به تعبیری قدس شرقی، جزو خاک فلسطین بر اساس قطعنامه سازمان ملل و خط 1967 محسوب می‌شود این امر موجب شده بود تا به حال هیچ رئیس‌جمهوری آمریکا از این دیوار دیدار نکند؛ اما ترامپ با حضور همسرش و دختر یهودی‌اش به ادای مراسم دینی در کنار دیوار پرداختند. این اقدام یک پیامی دیگر برای اعلام حمایت از پایتختی قدس شریف برای رژیم صهیونیستی است. اقدام ترامپ این جرئت را به نتانیاهو هم بخشید که در آستانه پنجاهمین سالگرد جنگ شش روزه و اشغال قدس شرقی، جلسه کابینه خود را حفاری‌های دیوار ندبه برگزار کند. این اقدامات با واکنش شدید جریان‌های مقاومت همراه شد.
[phps] if ( get_post_meta($post->ID, 'stitr3', true) ) : [/phps] [quote align="left"] [phps] echo get_post_meta($post->ID, "stitr3", true);[/phps] [/quote] [phps] endif; [/phps]
- پرواز مستقیم از ریاض به تل‌آویو
یکی دیگر از حاشیه‌های حائز توجه سفر ترامپ، ورود مستقیم وی از ریاض به تل‌آویو بود. امری که هرچند غیرمعقول نیست اما برای نخستین بار حداقل به‌طور علنی اتفاق افتاد و مورد توجه رسانه‌های صهیونیستی هم قرار گرفت.
در واکنش به این اتفاق نتانیاهو خطاب به ترامپ در کنفرانس خبری‌ای که در فرودگاه تل‌آویو برگزار شد گفت: «ای رئیس‌جمهور تو با پرواز از ریاض به تل‌آویو آمدی. امیدوارم روزی فرا برسد که نخست‌وزیر اسرائیل هم بتواند مستقیم از تل‌آویو به ریاض برود.[1]» این اقدامات هرچند حاشیه‌ای همگی نشانه‌هایی برای عادی‌سازی روابط میان کشورهای عربی و رژیم صهیونیستی و حساسیت‌زدایی از داشتن روابط در میان جامعه کشورهای عربی است.
- دشمن مشترک، شرکای جدید
به باور برخی تحلیل‌گران انتخاب سعودی و سپس تل‌آویو برای سفر منطقه‌ای از سوی ترامپ، به‌منظور مقدمه‌چینی برای صلح و هم‌پیمانی اعراب و رژیم است. برخی رسانه‌های صهیونیستی هم اعلام کردند که ترامپ حامل پیامی از ملک سلمان به نتانیاهو بوده که در آن تأکید شده است اکنون زمان صلح فرا رسیده است!
این امر در کنفرانس خبری ترامپ-نتانیاهو هم به وضوح دیده می‌شود. نتانیاهو خطاب به ترامپ گفت: «مشتاق همکاری نزدیک با شما هستیم تا صلح را در این منطقه پیش ببریم زیرا شما متوجه شده‌اید که خطرات مشترک، دشمنان سابق را به شرکای هم تبدیل می‌کند؛ و این همان چیزی است که بسیار تازگی دارد و بسیار نویدبخش است. این کار آسان نخواهد بود اما برای اولین بار در طول چندین سال گذشته و برای اولین بار در طول زندگی‌ام، شاهد امید واقعی به تغییر هستم. سران کشورهای عربی که شما دیروز با آن‌ها ملاقات داشتید، می‌توانند به تغییر فضا کمک کنند. آن‌ها می‌توانند به ایجاد شرایط برای صلح واقع بینانه کمک کنند»
[phps] if ( get_post_meta($post->ID, 'stitr4', true) ) : [/phps] [quote align="left"] [phps] echo get_post_meta($post->ID, "stitr4", true);[/phps] [/quote] [phps] endif; [/phps]
- دیدار کوتاه و پرتنش ترامپ و محمود عباس
یکی دیگر از حاشیه‌های حائز توجه سفر ترامپ دیدار وی با محمود عباس بود. شبکه 2 تلویزیون رژیم صهیونیستی از قول یک مسئول آمریکایی فاش کرده است که ترامپ در جریان دیدارش با محمود عباس بر سر وی داد زده و گفته است که «تو در واشنگتن مرا فریب دادی و به من گفتی که طرفدار صلح هستی، اما اسرائیلی‌ها به من توضیح دادند که تو از تحریک (علیه اسرائیل) حمایت می‌کنی.»
این شبکه صهیونیستی خاطر نشان کرده است که ترامپ پس از این دیدار راهی بیت لحم شده است و نشانه های بروز تنش میان طرفین به وضوح به چشم می‌خورد؛ به‌طوری که ترامپ از حمایت مالی تشکیلات خودگردان از خانواده‌های شهدا و مجروحان انتقاد کرده و گفته بود که «در جامعه‌ای که از تروریست‌ها حمایت و به آن‌ها حقوق پرداخت می‌شود، نمی‌توان با تروریسم مبارزه کرد!»[2]
این خواسته پیش از این هم از سوی نماینده ویژه ترامپ مطرح شده بود. جیسون گرینبلات فرستاده ویژه ترامپ به منطقه، در اسفندماه سال 95 دیداری با محمود عباس در رام الله داشت. پایگاه اطلاعاتی صهیونیستی «تیک دبکا»، در گزارشی مدعی شد که نماینده ترامپ به‌منظور حمایت از محمود عباس 9 شرط مطرح کرده است که یکی از این شروط این بوده است که: «تشکیلات خودگردان باید تحویل اموال و دارایی‌ها به نوار غزه را متوقف کند.» شروط مطرح شده از سوی فرستاده ویژه ترامپ در دیدار با محمود عباس که شامل متوقف کردن پرداخت حقوق ماهیانه به خانواده‌های شهدا و اسرای فلسطینی در زندان‌های رژیم صهیونیستی و همچنین عدم پرداخت دارایی‌ها به نوار غزه به این دلیل که این مسئله موجب تأمین هزینه‌های مالی حماس می‌شود و اکنون ۵۲ درصد از بودجه تشکیلات خودگردان در اختیار نوار غزه قرار می‌گیرد؛ همگی نشان دهنده تلاش ترامپ برای تحقق صلحی بزرگ با تن دادن تشکیلات خودگردان به سازشی جدید و تسلیم شدن نوار غزه است.[3]
[phps] if ( get_post_meta($post->ID, 'stitr5', true) ) : [/phps] [quote align="left"] [phps] echo get_post_meta($post->ID, "stitr5", true);[/phps] [/quote] [phps] endif; [/phps]
- سیاست منطقه‌ای ترامپ از دریچه تل‌آویو
اما آنچه در کنار حاشیه‌های سفر باید به آن توجه کرد، تحول زاویه نگرش سیاست خارجی آمریکا در منطقه است. با روی کار آمدن ترامپ و نقش وسیع و پرنفوذ برخی اطرافیان ترامپ مانند داماد وی، ما شاهد آن هستیم که سیاست منطقه‌ای آمریکا در غرب آسیا با گذشته تفاوت مهمی را در حال طی کردن است؛ آن تفاوت هماهنگی بسیار وسیع با تل‌آویو در تنظیم رفتارها و سیاست‌هاست.
افراد ذی‌نفوذ و شکل‌دهنده سیاست منطقه‌ای
شاید بتوان دو عنصر ذی‌نفوذ ترامپ در منطقه و رژیم صهیونیستی را داماد وی و سفیر جدید آمریکا در رژیم صهیونیستی دانست. نگاه این دو نفر تأثیرات فراوانی را بر سیاست منطقه‌ای ترامپ خواهد گذاشت. فریدمن سفیر جدید آمریکا در تل‌آویو که اخیراً استوار نامه خود را تقدیم ریولین رئیس رژیم صهیونیستی کرده است، تاکنون هیچ تجربه‌ای در این سمت نداشته است. ترامپ برای صندلی سفارت‌خانه در رژیم اشغالگر یک یهودی‌ای را معرفی نمود که واکنش‌های گوناگونی به همراه داشت. فریدمن برای گرفتن رأی اعتماد سنا هم کار ساده‌ای نداشت. به‌گونه‌ای که تا قبل از جلسه رأی‌گیری تعداد آرا 50 موافق و 48 مخالف بود که با پیوستن 2 سناتور دموکرات به جمع موافقان، توانست رأی بیاورد. در بین سناتورهای یهودی نیز طرفدار نداشته و از 11 عضو یهودی سنا، فقط 1 نفر به اوی رأی موافق داد.[4]
یکی دیگر از ویژگی‌های مهم فریدمن آن است که از طیف ارتدوکس‌های یهودی معروف به حریدی هاست. ارتدوکس‌های یهودی جزو طیف افراطی و راست‌گرای صهیونیستی هستند که مخالف صلح با فلسطینیان و تشکیل طرح دو دولت هستند. از نکات جالب توجه آن است که دیوید فریدمن سابقه دوستی قدیمی با ترامپ دارد. او مدرک خود در رشته حقوق را از دانشگاه کلمبیا در نیویورک گرفت و در زمانی که ترامپ به خاطر رکود کازینوهایش در شهر «آتلانتیک سی تی» ایالت نیوجرسی، اعلام ورشکستگی کرد، فریدمن وکیل او شد و در دادگاه از او دفاع کرد.[5]
دومین شخص که او هم اتفاقاً یک یهودی حریدی و افراطی است، داماد ترامپ یعنی جرد کوشنر است. وی در بسیاری از جلسات مهم آمریکا در موضوعات منطقه‌ای و مسئله فلسطین حضور داشته و نقش‌آفرینی کرده است. حضور پیاپی وی در جلسات و دیدارها نشان دهنده نقش ویژه وی در شکل‌دهی به سیاست منطقه‌ای ترامپ است.
[phps] if ( get_post_meta($post->ID, 'stitr6', true) ) : [/phps] [quote align="left"] [phps] echo get_post_meta($post->ID, "stitr6", true);[/phps] [/quote] [phps] endif; [/phps]
هوپ هیک یکی از مشاوران اصلی دونالد ترامپ اذعان کرده بود: «ترامپ در برخی مسائل مانند اسرائیل و کشورهای خاورمیانه از کوشنر مشاوره می‌گیرد.» ترامپ پیش از مراسم تحلیف خود گفته بود که «جرد کوشنر می‌تواند به‌عنوان یک واسطه برای برقراری صلح بین اسرائیل و فلسطین کمک کند.»
کوشنر و خانواده‌اش ارتباطات قوی با صهیونیست‌ها دارند. بنیاد کوشنر در سال 2011، مبلغ 25 هزار دلار و در سال 2012 مبلغ 10 هزار دلار به یک سازمان یهودی مستقر در لس‌آنجلس و رئیس آن که خاخام حاضر در مراسم تحلیف ترامپ بود کمک مالی کرده‌اند. این در حالی است که خاخام دیگری به نام «هاسکل لوکستاین» نیز به‌واسطه آشنایی با ایوانکا ترامپ، خواستار حضور در کنوانسیون ملی جمهوری خواهان شده بود. والدین کوشنر در سال ۲۰۱۴ میلادی رقمی در حدود ۲۰ میلیون دلار به دانشگاه داروسازی صهیونیستی در اورشلیم کمک کردند. در همین راستا منابع خبری فاش کرده‌اند که بنیاد «کوشنر» که به‌وسیله خانواده کوشنر اداره می‌شود؛ بیش از 58.000 دلار (بخشی از کمک برنامه‌ریزی‌شده 8.5 میلیون دلاری) به شهرک‌سازی و مدارس مذهبی رژیم صهیونیستی کمک کرده است.[6]
[phps] if ( get_post_meta($post->ID, 'stitr7', true) ) : [/phps] [quote align="left"] [phps] echo get_post_meta($post->ID, "stitr7", true);[/phps] [/quote] [phps] endif; [/phps]
نتیجه‌گیری
سفر ترامپ به منطقه، موضع گیری‌های گوناگون بازیگران منطقه‌ای بالأخص ترامپ و نتانیاهو و همچنین دیگر حاشیه‌ها و دیدارهای ماه‌های اخیر، همگی نشان دهنده یک تحول بسیار مهم در سیاست منطقه‌ای آمریکا در غرب آسیا است. اصلی‌ترین ویژگی این تحول نگریسته شدن به منطقه از دریچه تل‌آویو و بالأخص از زاویه تفکر صهیونیست‌های حریدی یا همان ارتدوکس‌های افراطی است. طیفی که کاملاً به دنبال پیش برد سیاست صهیونیستی خود در منطقه، صلح اعراب و رژیم، عدم تحقق طرح دو دولت و … است.
تلاش برای هم‌پیمانی کشورهای عربی و رژیم صهیونیستی، عادی‌سازی روابط اعراب و صهیونیست‌ها بیش از پیش، القای دشمنی مشترک علیه ایران، اتخاذ سیاست‌های منطقه‌ای با هماهنگی تل‌آویو و همچنین نقش‌آفرینی آمریکا در منطقه به عنوان یک قدرت اصلی و درگیر مستقیم بخشی از سیاست‌هایی است که به نظر می‌رسد در حال دنبال است.
شرایط پیش رو، جمهوری اسلامی ایران را ملزم می‌نماید که برای وضعیت‌های احتمالی، راهکارها و دستورالعمل‌هایی اجرایی را تدبیر نماید تا بتواند سیاست منطقه‌ای آمریکا از دریچه دید تل‌آویو را دچار چالش و محدودیت نماید.
منابع:
[1] «نتانیاهو: امیدوارم روزی نخست‌وزیر اسرائیل با پرواز مستقیم به ریاض برود»، وبسایت خبرگزاری تسنیم، منتشرشده در تاریخ 1 خرداد 1396، قابل بازیابی در پیوند زیر:
[2] «ترامپ سر عباس داد و فریاد زد»، وبسایت مرکز اطلاع‌رسانی فلسطین، منتشرشده در تاریخ 8 خرداد 96، قابل بازیابی در پیوند زیر:
https://farsi.palinfo.com/7525
[3] «نیم‌نگاهی به دیدار ترامپ و محمود عباس در کاخ سفید»، وبسایت اندیشکده راهبردی تبیین، منتشرشده در تاریخ 16 اردیبهشت 96، قابل بازیابی در پیوند زیر:
http://www.tabyincenter.ir/19026
[4] « یک حامی شهرک‌سازی رسماً سفیر آمریکا در تل‌آویو شد»، وبسایت خبرگزاری فارس، منتشر شده در تاریخ 4 فروردین 1396، قابل بازیابی در پیوند زیر:
http://www.farsnews.com/13960104000200
[5] «سفیر جدید آمریکا در تل‌آویو؛ افکار فریدمن و پیامدهای آن»، وبسایت اندیشکده راهبردی تبیین، منتشرشده در تاریخ 30 اردیبهشت 1396، قابل بازیابی در پیوند زیر:
http://www.tabyincenter.ir/19206
[6] «رازهای ایوانکا ترامپ و جرد کوشنر»، وبسایت پایگاه علم و دانش‌پژوهی هادی، منتشرشده در تاریخ 9 اسفند 1395، قابل بازیابی در پیوند زیر:
