اندیشکده راهبردی تبیین – پیروزی انقلاب اسلامی در 22 بهمن 1357 منافع بیگانگان و به خصوص آمریکا را در معرض نابودی قرار داد. به همین دلیل استکبار جهانی پس از انقلاب اسلامی تلاش کرد تا با شیوه‌ها، تکنیک‌ها و استراتژی‌های جدید قدرت و نفوذ گذشته خود را بازیابد. تلاش‌های دشمن در برهه‌های زمانی مختلف، متفاوت بوده است. محور همه این تلاش‌ها سعی دشمن در القای ناکارآمدی نظام اسلامی بوده است. ناکارامدی که خود دشمن در ایجاد آن سهم به سزایی داشته است. بنابراین ما شاهد نفاق دشمن در مواجهه با جمهوری اسلامی هستیم. در این اثر ضمن بررسی رفتار و کردار منافقانه دشمن در مواجه با جمهوری اسلامی، هدف این رفتار، راهبردها و مصادیق رفتار و کردار منافقانه مورد مداقه قرار خواهد گرفت.

مفهوم‌شناسی نفاق

 کلمه نفاق در لغت به معنای دو رویی کردن، مکر و ریا به دو صورت آمده است:

1) (مصدر) دو رویی کردن

2) (اسم) دو رویی مقابل و نفاق

نخستين بار قرآن، واژه«نفاق» را با توجه به مناسبت آن با معناي لغوی، در معناي انسانِ دو چهره و دو رو بکار برده است. قبل از نزول قرآن چنين اصطلاحي وجود نداشته است، بنابراين واژة «منافق» در فرهنگ قرآن به معنای کسي است که گفتار او با آنچه که در دل دارد، مخالف است به عبارت ديگر به انسان دو رو، از اين جهت، منافق مي گويند که مکنون قلبي خود را پنهان می­کند، و غير آن را اظهار مي دارد[i]. نفاق اگر چه اصطلاحی اسلامی است اما تنها بحث دینی صرف نیست. طبق تعریف مفهومی، نفاق نوعی دروغ است که بر پایه آن فرد نگرشی خاص را وانمود می‌کند تا نزد دیگران خوب و موجه جلوه کند[ii].  بنابراین نفاق همیشه دروغ آراسته شده به راستی است. نفاق همیشه به عنوان وصفی برای افراد به کار رفته است. اما در دنیای پیچیده ي امروز می‌توان از ساختارهای اجتماعی منافق، فرهنگ منافق، اقتصاد منافق و سیاست منافق سخن گفت[iii]. در عرصه روابط دولت‌ها نیز می‌توان از پدیده نفاق سخن گفت. به این معنا که بین نیات و مقاصد دولت‌ها از یک سو و رویه عملی آن‌ها از سوی دیگر باید هماهنگی وجود داشته باشد. به عبارتی دیگر نفاق تناقضی است در رفتار دولت‌ها که وقتی پا به عرصه عمل می‌گذارد نمایان می‌شود.

نفاق دشمن در مواجه با ایران

از ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی تا کنون شاهد رفتارهای نفاق‌‌انگیز بسیاری از کشورها با جمهوری اسلامی ایران بوده‌ایم که در این مجال کوتاه فرصت بررسی همه آن‌ها وجود ندارد و فقط سعی می‌کنیم به مهم‌ترین موارد اشاره کنیم:

تبدیل شدن سفارت آمریکا به لانه جاسوسی

با وجود آن‌که دولت ایالات متحده سه روز پس از وقوع انقلاب اسلامی دولت جدید ایران را به رسمیت شناخت اما موضع منافقانه‌ای نسبت به انقلاب اسلامی در پیش گرفت. در طول‌ 9 ماه‌ بین‌22 بهمن‌ 1357 تا 13 آبان‌ 1358، انواع‌ و اقسام‌ حركت‌های‌ توطئه‌آمیز درسراسر كشور، علیه‌ انقلاب‌ شكل‌ گرفت‌. كه‌ به‌ گونه‌ای‌ آشكار، دست‌ آمریكایی‌ها در وقوع‌ آ‌ن‌ها دیده‌ می‌شد و عملاً سفارت‌ آمریكا، به‌ صورت‌ یك‌ مركز جاسوسی‌، برای‌ سازماندهی‌ حركت‌های‌ تفرقه‌ افكن‌ و تجزیه‌طلبانه‌، درآمده‌ بود[iv]. 

در همین ایام شاه نیز به بهانه درمان وارد خاک امریکا شد در چنین شرایطی امام خمینی (ره) اقدامات آمریکا را محکوم کردند و فرمان مقابله را به تمامی دانش‌آموزان، دانشگاهیان و طلاب علوم دینی صادر نمودند: «بر دانش‌آموزان، دانشگاهیان و محصلین علوم دینیه است كه با قدرت تمام حملات خود را علیه امریكا و اسراییل گسترش داده و امریكا را وادار به استرداد این شاه مخلوع جنایتكار نمایند و این توطئه بزرگ را بار دیگر شدیداً محكوم كنند.[v]»

حمله نظامی آمریکا به طبس

تسخیر سفارت آمریکا و مساله گروگان‎‌ها فصل جدیدی را در روابط ایران و امریکا به وجود آورد. در حالی‌که سیاستمداران آمریکایی تظاهر به مذاکره و روش‌های مسالمت‌آمیز برای آزادی گروگان‌ها داشتند اما در خفا تدارک حمله نظامی به ایران را می‌چیدند. برژینسکی و هامیلتون جردن در یادداشت‌های خویش متذکر مى‏شوند که در روزهای پیش از آغاز عملیات نجات، مجددا باب مذاکره تازه‏ای را با ایرانى‏ها گشودند تا آن‌ها را اغفال کنند و ایرانى‏ها احتمال ندهند که آمریکا قصد اجرای عملیات نظامی را دارد و همزمان به آمریکایى‏های مقیم ایران از طرق مختلفی توصیه مى‏کردند که ایران را ترک کنند[vi].

جنگ تحمیلی

پیروزی انقلاب اسلامی ایران نه تنها منافع امریکا را به خطر انداخت بلکه بسیاری از رژیم‌های استبدادی و خودکامه در منطقه نیز از برپایی یک حکومت مردمی در حاشیه خلیج فارس به وحشت افتادند. در این میان عراق شرایط ثبات نیافته بعد از انقلاب را فرصتی مناسب  برای نقض قرارداد الجزایر و حمله به ایران ارزیابی کرد. با شروع جنگ آمریکا با انتشار بیانیه‌ای اعلام بی‌طرفی کرد اما این بی طرفی نیز در راستای سیاست نفاق و نیرنگ آمریکا بود و هیچ گاه رنگ واقعیت به خود نگرفت. همچنین در سایه‌ی تشویق آمریکا، سیل کمک‌های مالی دولت‌های عرب به‌‌سوی عراق سرازیر شد. چنانچه به گفته‌ی طارق عزیز، وزیر امور خارجه‌ی عراق، میزان کمک‌های مالی بلاعوض به عراق تا پایان سال 1981 بالغ بر هجده تا بیست میلیارد دلار گردید[vii].

انگلیس، آلمان، ایتالیا، فرانسه  و سایر کشورهای اروپایی نیز اگرچه آغاز جنگ اعلام بی‌طرفی کردند اما به موضع خود وفادار نماندند و حمایت‌های گسترده‌ای از عراق داشتند. برای مثال فرانسه 7/4 میلیارد دلار کمک مالی در اختیار رژیم بغداد قرار داد که دست‌کم هفت میلیارد دلار از مجموع این معاملات به‌صورت وام و اعتبارات بود[viii].  

پرونده هسته‌ای ایران و تحریم‌های تحمیلی

دست‌یابی به انرژی صلح‌آمیز هسته‌ای بدون هیچ گونه تبعیضی حق مسلم هر کشوری از جمله جمهوری اسلامی ایران است. به رغم نبود شواهد محکمی دال بر توسعه سلاح‌های هسته‌ای توسط ایران در گذشته و حال فشارهای بین‌المللی برای چشم‌پوشی ایران از حقوق قانونی‌اش ادامه دارد. شکل بارز این فشارها در شرایط کنونی تحریم است. تحریم‌ها اگر چه ابزاری اقتصادی هستند اما طیف وسیعی از اهداف سیاسی را تعقیب می‌کنند که تنها بخشی از آن‌ها به طور رسمی اعلام می‌گردد و بخش مهمی از آن‌ها اعلام نمی‌گردد. این عدم شفافیت زمینه را برای بروز رفتارهای منافقانه در عرصه روابط دولت‌ها تقویت می‌کند. مطالعات انجام شده اهداف تحریم‌ها را به چهار دسته تغییر رفتار، مجازات، علامت‌دهی و بی‌ثباتی تقسیم‌ می‎‌کند. هدف اعلامی تحریم‌های ایران، تغییر رفتار ایران در پرونده هسته‌ای است اما با کمی تامل عدم خلوص این نیت ثابت می‌شود. تحریم‌های یک‌جانبه ایالات متحده علیه ایران که هم‌سویی اتحادیه اروپا، کانادا، کره جنوبی و ژاپن را به همراه داشته، با هدف فلج کردن اقتصاد ایران اعمال شده است.. این تحریم‌ها با هدف گرفتن نفت و بانک مرکزی ایران در کنار لیست سیاه بلند بالایی از مقامات و شرکت‌ها و موسسات ایرانی، به چالش کشیدن نظام جمهوری اسلامی ایران را در نظر دارد. این تحریم‌ها به دنبال آن است که منابع درآمدی ایران را مسدود نماید و مردم را به حرکت در‌آورد. بی‌ثباتی هدف تحریم و مخاطب آن مردم ایران هستند[ix].

 شانتاژهای تبلیغاتی دشمن بر شرایط اقتصادی کشور موجب شده است که مقام معظم رهبری مدظله العالی در سخنرانی خود در اولین روز سال جاری راز این توطئه را برای ملت ایران بیان کنند؛ به این صورت که ایشان می‌فرمایند: «دشمنان با تبلیغات وسیع خود می‌خواهند این‌جور وانمود بکنند که نظام اسلامی قادر نبوده است و قادر نیست مشکل اقتصادی ملّت ایران را و مشکلات اساسی ملّت ایران را حل کند و گره‌ها را باز کند.»

همان‌طور که گفته شد هدف دشمن از ایجاد این چالش‌ها طرح بحران ناکارآمدی نظام جمهوری اسلامی است. مهم‌ترین حوزه‌هایی که دشمن برای القای ناکارآمدی نظام بر آن‌ها متمرکز شده مساله حقوق بشر و ایران هراسی است. هر چند که می‌توان از زاویه مصادیق رفتار منافقانه دشمن با جمهوری اسلامی نیز به این دو مولفه نگریست. در ادامه به بررسی آن‌ها می‌پردازیم.

حقوق بشر

در مساله حقوق بشر به دو نکته باید توجه کرد:

– دوگانگی رفتار غرب نسبت به حقوق بشر: غرب از حقوق بشر به عنوان ابزاری برای اعمال فشار بر ایران استفاده می‌کند. این در حالی است که ما در بسیاری از موارد شاهد نقض حقوق بشر توسط خود غرب هستیم از جمله در مساله پناهندگان، حمایت امریکا از رژیم اشغال‌گر قدس و در نهایت سکوت مجامع غربی نسبت نقض آشکار حقوق بشر در کشورهای غربی.

–  عدم توجه به شرایط مذهبی، تاریخی و فرهنگی ایران: کشورهای غربی در طرح دغدغه‌های حقوق بشری خود توجهی به شرایط فرهنگی، تاریخی، مذهبی و سنّتی ملّت ایران ندارند. در مقابل، جمهوری اسلامی ایران بر این اعتقاد است که اجرای بسیاری از هنجارهای حقوق بشری؛ بسته به شرایط اجتماعی، فرهنگی و مذهبی از یک جامعه به جامعه‌ای دیگر متفاوت است. برای مثال در جمهوری اسلامی مجازات قصاص نشات گرفته از احکام اسلام است[x].

ایران هراسی

ایران هراس به طور وسیعی در میان کشورهای غرب آسیا و نیز در پهنه جهانی جریان دارد. در همین زمینه ائتلاف‌های زیادی به سرکردگی آمریکا و همراهی اعراب و رژیم صهیونیستی علیه ایران شکل گرفته است. توافق اخیر فروش اسلحه بین واشنگتن و ریاض به بهانه واهی حمایت تهران از تروریسم در راستای همین ائتلاف‌ها است. این در حالی است که ایدئولوژی افراطی القاعده، داعش و بسیاری از دیگر گروه‌های تروریستی برگرفته از وهابیت است. نقش خود آمریکا نیز در شکل‌گیری و حمایت مالی گروه‌های تروریستی غیرقابل انکار است. در مقابل ایران به قربانیان افراط‌گرایی در عراق و سوریه کمک می‌کند. ایران ضمن کمک به حفظ بغداد و دمشق از تصرف داعش، فعالانه از راه حل سیاسی برای بحران های هر دو کشور حمایت کرده است[xi].

راهبرد دشمن در فریب افکار عمومی برای ناکارآمد نشان دادن نظام اسلامی

سیاه‌نمایی ویژگی بارز راهبرد دشمن در فریب افکار عمومی است. بدین نحو که دشمن  تلاش می‌کند با بزرگ‌نمایی و ارائه تصویری سیاه از مشکلات کشور به جامعه ایران چنین القا کند که نظام اسلامی هیچ‌گونه پیشرفتی نداشته و ندارد. در تدوین این راهبرد، دشمن هیچ اشاره‌ای به دست‌آوردها و موفقیت‌های انقلاب اسلامی ندارد بلکه ارائه سیمایی جذاب از رژیم شاهنشاهی سر لوحه کارش قرار دارد. در اجرای این عملیات رسانه‌ها و فضای مجازی نیروهای کمکی دشمن هستند.

جمع‌بندی

تاسیس یک نظام اسلامی و مردمی در منطقه غرب آسیا وحشت و نگرانی بسیاری از دولت‌های دیکتاتور و وابسته منطقه و فرامنطقه را به دنبال داشته است. و از آنجایی که در تاسیس و ادامه این نظام خواست ملت ایران نقش اساسی داشته است؛ دشمن ناگزیر از شناسایی و به رسمیت شناختن این انقلاب بود. اما علی‌رغم این شناسایی ما شاهد کارشکنی و توطئه‌های دشمن در برهه‌های زمانی مختلف برای ایجاد مشکلات در ایران هستیم تا از رهگذر این مشکلات، در عرصه مدیریت و کارامدی نظام اسلامی بحرا‌ن‌سازی کند. دشمن به خوبی دریافته است که برای از پای در آوردن این انقلاب باید بین مردم و نظام فاصله ایجاد کند. اما مقاومت و ایستادگی ملت در برابر مشکلات و لبیک به نظام و رهبری در تمامی شرایط حکایت از شکست جبهه دشمن دارد.

منابع:

.[i] جعفر سبحاني تبریزی، منشور جاويد نخستين تفسير موضوعي به زبان فارسي ، قم: موسسه امام صادق (ع(،  1390، چاپ چهارم، جلد 4، ص 9.

.[ii] مصطفی هادوی‌نژاد، مریم میر خانلو،«پرده‌برداری از نفاق در سازمان با بکارگیری پدیدار نگاری: فهمی از دریافت‌های متکثر»، مدیریت فرهنک سازمانی،1395، دوره 14،شماره1،ص 251.

[iii]. سید مجید ظهیری، «نفاق در ساحت علم انسانی و راه‌کارهای مقابله با آن» پژوهش‌های اجتماعی، اسلامی، 1390، سال هفدهم، شماره ششم (پیاپی92)، ص 75.

[iv]. «چرا سفارت‌ آمریكا تسخیر شد؟»، وبسایت مشرق نیوز، منتشر شده در تاریخ 13 آبان ماه 1395، قابل بازیابی در پیوند زیر:

 http://www.mashreghnews.ir/news/490732

[v]. [امام] روح الله خمینی، «صحیفه نور»، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره)،چاپ دهم، جلد اول،  1378 ، صص 413-41.

[vi]. «اشغال لانه جاسوسی امریکا زمینه‏ها و پیامدها»، مجله حضور ، شماره 8، ص 169

[vii] دلیپ هیرو، طولانی‏ترین جنگ؛ رویارویی نظامی ایران و عراق، ترجمه علیرضا فرشچی، رضا فریدزاده، سعید کافی، چاپ اول، 1390، تهران: مرزوبوم، ص 153.

[viii]. حمید صالحی، «نقش و عملکرد کشورهای اروپایی در طول جنگ عراق علیه ایران»، پژوهشنامه‌ی دفاع مقدس، 1390، سال اول، شماره‌ی 1، ص 121.

.[ix] «روایتی کوتاه از تحریم»، تهران: اندیشکده راهبردی تبیین،1392، ص22.

[x] مجید عباسی، «نقش حقوق بشر در واگرایی سیاسی جمهوری اسلامی ایران و اتحادیه ی اروپا»، پژوهش‌های راهبردی سیاست، 1392، دوره 2، شماره 5، ص 9.

[xi]. « یادداشت ظریف درمورد خریدهای تسلیحاتی خاورمیانه»، وبسایت تابناک، منتشر شده در تاریخ 5 خرداد ماه 1396،  قابل بازیابی در پیوند زیر:

http://www.tabnak.ir/fa/news/697764

مریم فیله کش / کارشناس ارشد علوم سیاسی