اندیشکده راهبردی تبیین- سند جامع «دگرگون ساختن جهان ما: دستور کار 2030 برای توسعه‌ی پایدار» در سپتامبر 2015 در مجمع عمومی سازمان ملل متحد به تصویب رسید. این دستور کار شامل 17 هدف اصلی و 169 هدف ویژه است که از آن به نقشه‌ی راه جامعه بین‌المللی درزمینه‌ی توسعه پایدار، برای 15 سال آینده یاد شده است. بیانیه مربوط به هدف چهارم این دستور کار، که درباره‌ی آموزش 2030 است، در ماه می 2015 در مجمع جهانی آموزش، که در اینچئون کره جنوبی برگزار شد، به تصویب رسید. «چارچوب عمل جهانی آموزش 2030» در سی و هشتمین اجلاس عمومی یونسکو در نوامبر 2015 تصویب شد و گروه ملی یونسکو در ایران، در آذرماه 1395 از سند «چارچوب عمل ملی آموزش 2030 جمهوری اسلامی ایران» رونمایی کرد.
با نگاهی به متن اسناد و همچنین نظرات گوناگون کارشناسان و صاحب نظرات، می‌توان مهمترین ابعاد و مسائل پیرامون 2030 را شناسایی و بر مبنای آن‌ها به بررسی و تحلیل این سند پرداخت.
بعد کلی و ماهوی
- آیا اصل پذیرش چنین برنامه‌ای و تعهد نسبت به انجام آن، امری مطلوب برای کشور است؟
- پیشینه‌ی یونسکو در تهیه و اجرای اسناد این‌چنینی چگونه بود است و به چه نحو اهداف فرهنگی را در کشورهای گوناگون پیگیری کرده است؟
- تجربه‌ی اسناد مشابه 2030 که از طرف یونسکو ابلاغ‌شده، در کشورهای مختلف چه آثاری داشته است؟ (آمار خانواده و…)
- آیا می‌توان اسناد سازمان ملل و یونسکو را خنثی و بدون جهت‌گیری و ابتناء بر مبانی و اصول حاکم بر این سازمان در نظر گرفت؟
- آیا الگوهای توسعه‌ی غربی از کارآمدی لازم در مسائل فرهنگی و آموزشی برخوردارند؟ وضعیت انسانی و «توسعه‌ی پایدار» در کشورهای غربی چگونه است؟
- بین 2030 و مسئله‌ی «جهانی‌سازی» و «اجرای پروژه نظم نوین جهانی» چه ارتباطی وجود دارد؟
- آیا ضرورت ندارد برنامه‌ی آموزشی و فرهنگی یک کشور توسط نخبگان و ارگان‌های همان کشور تهیه و تدوین شود؟
- مسائل اصلی و فرعی در خصوص 2030 چه مواردی هستند؟
- آیا با اصلاح یا حذف اشکالات و ایراداتی که به علت مغایر بودن برخی مفاد 2030 با فرهنگ و ارزش‌های ایرانی اسلامی مطرح می‌شود، می‌توان متعهد به انجام باقی موارد سند شد؟
- بین 2030 و طرح‌ها و پروژه‌های دیگری همچون «2050Vision» و «NSSM200» و «نقشه‌ی خانواده 2014» چه ارتباطی وجود دارد و آیا این پروژه‌ها مکمل و در یک پازل قابل‌تعریف‌اند؟
بعد قانونی و حقوقی
- آیا یونسکو وجاهت قانونی ابلاغ چنین سندی را دارد؟
- آیا نحوه‌ی قبول و امضا این سند از سوی دولت و مراکز تصمیم‌گیر، مطابق روال قانونی امضاء اسناد این‌چنینی بوده است؟
- آیا این سند باید به تصویب مجلس شورای اسلامی یا شورای عالی انقلاب فرهنگی می‌رسید؟
- آیا این سند الزام‌آور است؟ در صوت عدم انجام مفاد این سند، چه محدودیت‌ها یا مشکلاتی برای ایران ایجاد می‌شود؟
- آیا مفاد این سند با مواردی از قانون اساسی و یا سایر قوانین و اسناد بالادستی مصوب کشور تداخل و تناقض دارد؟
- به طور مثال آیا این سند در تعارض جدی با اصل ده قانون اساسی است؟(اشاره به تحکیم نهاد خانواده)
- آیا تساوی جنسیتی مدنظر 2030 ازنظر قوانین و مقررات کشور و اسلام مطلوب است؟
- آیا سند 2030 اسناد دیگری را نیز به پیوست دارد؟
- «حق تحفظ» مطرح‌شده در زبان مسئولان به چه معناست و چه حد و حدودی دارد؟
- آیا شورای عالی انقلاب فرهنگی به وظایف قانونی خود در خصوص 2030 عمل کرده است؟
- آیا مصوبه‌ی اخیر شورای عالی انقلاب فرهنگی در خصوص 2030 و عدم مبنا قرار دادن آن در برنامه‌ریزی آموزشی کشور، به منزله‌ی لغو کامل تعهد ایران نسبت به این سند و خروج از معاهده‌ی 2030 است؟
بُعد آموزشی و فرهنگی
- آیا کشور برای برنامه‌ریزی آموزشی و فرهنگی به سند 2030 نیاز دارد؟
- آیا استقلال فرهنگی کشور پذیرش 2030 را ایجاب می‌کند؟
- آیا یونسکو صلاحیت علمی و فرهنگی تدوین سند ملی آموزشی کشور را دارد؟
- مبانی و اصول بنیادین این سند چه گزاره‌هایی هستند و آیا مطابق با مبانی و اصول اسلامی هستند؟
- آیا این سند به لحاظ محتوایی با اسناد بالادستی تعارض دارد؟ آیا تعهد به اجرای این سند موجب عدم اهتمام مضاعف نسبت به اسناد بالادستی آموزشی و فرهنگی‌ای که قبلاً در کشور تهیه شده می‌شود؟
- نسبت 2030 با سند تحول جامع آموزش‌وپرورش (مصوب شورای عالی انقلاب فرهنگی؛ سال 1390)،
- نسبت 2030 با سند نقشه‌ی جامع علمی کشور (مصوب شورای عالی انقلاب فرهنگی؛ سال 1389)
- نسبت 2030 با برنامه‌ی درسی ملی جمهوری اسلامی (مصوب شورای عالی آموزش‌وپرورش؛ سال 1391)
- نسبت 2030 با سند چشم‌انداز 1404
- سند 2030 تا چه اندازه می‌تواند اهداف فرهنگ ایرانی اسلامی را محقق کند و یا زمینه برای تحقق آن را فراهم کند؟
- با فرض اجرای دقیق سند 2030، کودکان پرورش‌یافته از طریق سازوکار این سند، دارای چه نوع تربیتی بود؟
- آیا حذف مواردی از کتب درسی که به جهاد و شهادت اشاره داد، به دلیل این سند و مانند آن بوده است؟
- آیا تعهد به انجام 2030، دست برنامه ریزان آموزشی و مدیران اجرایی مربوطه را نمی‌بندد؟
- چه مواردی از 2030 در اسناد بالادستی آموزشی و فرهنگی کشور آورده شده و نیاز به تعهد به مجموعه‌ای خارجی نیست؟
بعد امنیتی
- آیا دستورالعمل‌های مربوط به نظارت بر روند انجام سند، موجب دست یافتن بیگانگان به اطلاعات محرمانه و تهدید امنیت کشور می‌شود؟
- آیا ممکن است عمل به 2030، زمینه برای افزایش انواع نفوذ را فراهم کند؟
- آیا 2030 زمینه‌ی آسیب پذیری از جاسوسی فرهنگی را تسهیل می‌کند؟
- چه دلیل موجه برای تعهد دادن نسبت 2030 و التزام به گزارش دهی به یونسکو، نظارت این سازمان بر نظام آموزشی کشور و اشراف بر آمار و اطلاعات آموزشی و… وجود دارد؟
بعد سیاسی
- آیا بحث‌های کارشناسی در خصوص فرصت‌ها و تهدیدهای 2030، به‌نوعی تبدیل به کشمکش سیاسی بین دو جریان سیاسی در داخل کشور شده است؟
- آیا بین پذیرش و اجرای 2030 با سایر مذاکرات سیاسی ازجمله مذاکرات منتهی به برجام، ارتباطی وجود دارد؟
- روش برخورد دولت با منتقدین 2030 چگونه بوده است؟
- آیا مقام معظم رهبری به‌عنوان یکی از منتقدین به تعهد غیرعلنی (بی‌سروصدا) ایران به 2030، از تصویب این سند آگاهی داشته‌اند؟ و پیش‌ازاین به نحو عمومی یا خصوصی موضع‌گیری کرده‌اند؟
- تصویب‌نامه مورخ 25 شهریور 95 که رونوشت آن برای رهبری و سایر ارگان‌ها ارسال شده بود چیست؟
موضع‌گیری مسئولین سیاسی در خصوص این سند چه بوده است و آیا تناقضاتی در آن‌ها مشاهده می‌شود؟(سخنگوی دولت/نوبخت؛ رئیس‌جمهور/روحانی؛ مشاور رئیس‌جمهور/نجفی؛ معاون پرورشی آموزش‌وپرورش)
- موضع‌گیری اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی در خصوص 2030 چگونه بوده است؟
- آیا دولت در جریان 2030، دنبال شریک جرم است؟
سیاست خارجی
- آیا تمام کشورهای پیشرفته و غیر پیشرفته نیز نسبت به اجرای 2030 تعهد داده‌اند؟ کدام کشورها تعهد داده و کدام کشورها تعهد نداده‌اند؟
- مواضع حمایتی و انتقادی سایر کشورها در خصوص پذیرش 2030 چگونه بوده است؟
- عدم پذیرش 2030 چه عواقبی در سطح بین‌المللی برای ایران می‌تواند داشته باشد؟
- آیا پذیرش 2030 موجب تقویت وجهه‌ی فرهنگی جمهوری اسلامی در سایر کشورها می‌گردد؟
بُعد متنی
- آیا تعاریف مدنظر 2030 از خانواده، عدالت، و… مطابق فضای مفهومی ایرانی اسلامی است؟
- چه الفاظی در متن سند دارای معنای دوگانه و قابل تفسیر هستند؟
- به عنوان مثال در هدف پنجم سند: کلمه “gender” در “gender Equality” که به معنای برابری زن و مرد تلقی می‌شود، بر مبنای سایر اسناد سازمان ملل به معنی به رسمیت شمردن حقوق #همجنسبازان می‌تواند باشد؟
- به عنوان مثال در هدف چهارم سند، کلمه inclusive یا inclusion که به معنای «واسع و شامل» تلقی می‌شود، بر مبنای سایر اسناد سازمان ملل، کلمه‌ای شامل «همجنسبازان» می‌تواند باشد؟
- به عنوان مثال در هدف دهم سند،
(Target10.2 By 2030): empower and promote the social, economic and political inclusion of all, irrespective of age, sex, disability, race, ethnicity, origin, religion or economic or other status
طبق این قسمت از سند که باید قوانینی تصویب شود که آموزش اقتصادی اجتماعی و سیاسی را برای همه فراهم کنند بدون توجه به نژاد و قومیت و دین و شرایط دیگر، منظور از» شرایط دیگر« چه مواردی می‌تواند باشد و آیا مواردی همچون فِرَق ضاله (بهائیت، شیطان پرسی، و…) یا گرایش‌های انحرافی (همچون همجنسبازی و…) می‌تواند از آن برداشت شود؟
- با توجه به متن 2030 تفاوت «تساوی جنسی» یا «تساوی جنسیتی» چیست؟
