اندیشکده راهبردی تبیین: دونالد ترامپ رییس جمهور آمریکا در اولین سفر خارجی خود وارد عربستان سعودی شد. او در این سفر سعی کرد با همکاری برخی حکام منطقه، یک اجماع منطقه ای علیه ایران شکل دهد و به نوعی این کشور را تحت فشار قرار دهد.اما درست یک روز پس از اظهارات تند ترامپ علیه ایران، وزارت خارجه فرانسه اعلام کرد: «پاریس خواستار توسعه گفتگوی سیاسی با ایران است ، با این امید که این مذاکرات منجر به تلاش‌های سازنده‌ای برای حل‌وفصل بحران‌های منطقه‌ای شود » . این مسئله بیش و پیش از هر نتیجه‌ای این نکته را متذکر می‌شود که اجماع جهانی علیه ایران وجود ندارد. نکته‌ی دیگر وزن و جایگاه منطقه‌ای ایران است که کشوری مانند فرانسه را مجاب به ارائه پیشنهاد گفتگو برای حل‌وفصل مسائل منطقه‌ای کرده است. و نکته آخر نقش سازنده جمهوری اسلامی ایران در حل بحران‌های منطقه‌ای است.
|
روابط با ایران همواره از نقاط مورد اختلاف اروپا و ایالات متحده بوده است. اغلب دولت های اروپایی همواره خواستار روابطی عاری از تنش و بر پایه همکاری های سیاسی-اقتصادی با ایران بوده اند. اما ایالات متحده از ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی تحت تاثیر لابی های صهیونیستی، موضعی خصمانه علیه ایران اتخاذ نموده است. این عدم اجماع جهانی در خصوص ایران، بار دیگر در جریان سخنان ضد ایرانی ترامپ در جمع متحدان منطقه ای خود نمایان شد. |
در خصوص علل و دلایل درخواست فرانسه از ایران که به موجب آن، ارائه درخواست توسعه مذاکرات از سوی فرانسه مطرح شده است می توان به چند مورد اشاره کرد:
قدرت ايران در منطقه و نقش سازنده آن در حل و فصل بحران های منطقه:
تحولات چند ماه اخیر در منطقه به ویژه سوریه و عراق و مبارزه با تروریسم روند تحولات سیاسی و امنیتی را به نفع ایران، روسیه و محور مقاومت تغییر و آمریکا و هم‌پیمانانش را در موضع ضعف قرار داده است. فشارهای امریکا و متحدانش بر حامیان دولت قانونی سوریه، باعث شد مواضع محور مقاومت، ایران، سوریه و حزب‌الله با روسیه نزدیک‌تر شود و اتحادی راهبردی همراه با درک منافع و تهدیدهای مشترک میان آنها شکل گیرد[1]. همانگونه که “فیصل المقداد” معاون وزیر امور خارجه سوریه پیروزیهای کشورش علیه گروه‌های تروریستی را مرهون ائتلاف با حزب الله و ایران و روسیه دانست. فیصل المقداد در سخنانی تلویزیونی گفت: “پیروزیهای سوریه در نتیجه ائتلافش در چارچوب مقاومت اعم از حزب الله یا ایران با روسیه باعث ناراحتی کشورهای عرب حوزه خلیج فارس شده است که دیگر راهی جز توسل به اسرائیل و آمریکا برای محافظت از خود نمی یابند[2]. آزادی حلب بزرگترین دستاورد این اتحاد راهبردی بود. این پیروزی ها و موفقیت های میدانی همراه با پیشرفت های دیپلماتیک به ویژه در مذاکرات آستانه، همه و همه حاکی از قدرت و تاثیرگذاری جمهوری اسلامی ایران در تحولات منطقه است. نکته ای که به قطع از چشم سیاستمدران اروپایی پنهان نمانده و شاید از اصلی ترین دلایل ارایه پیشنهاد گفتگو در خصوص مسایل منطقه به ایران از جانب دولتی چون فرانسه باشد.
|
جمهوری اسلامی ایران همواره نقشی موثر و سازنده در یافتن راه حل های مناسب برای مسایل گوناگون منطقه ای و بین المللی داشته است و از این رو، حضور ایران در تمام نشست هایی که برای کمک به حل سیاسی بحران سوریه انجام می شود، ضروری به نظر می رسد. وقتی مذاکرات صلح برای حل بحران سوریه به ابتکار غرب و سازمان ملل متحد و با مشارکت اعراب، امریکا و ترکیه و نیز دولت سوریه برگزار می شد، در آن زمان، هیچکس نقش سازنده ایران در تسهیل رسیدن به این مأمول را باور نکرد و به دلیل خصومت هایی که در این خصوص جریان داشت، حتی از ایران برای شرکت در کنفرانس هم، دعوت نشد؛ اما در نهایت ثابت شد که بدون حضور و مشارکت ایران به عنوان یک بازیگر مهم و قدرتمند بین المللی، حل بحران سوریه، ممکن نیست. |
عدم وجود اجماع جهاني عليه ايران:
همانگونه که پیشتر اشاره شد، نحوه برخورد با ایران همواره از نکات مورد اختلاف دولت های غریی از بدو شکل گیری نظام جمهوری اسلامی ایران بوده است. ایالات متحده همواره خواستار برخورد شدید با ایران بوده، در حالی که اروپایی ها خواستار تعامل بیشتر با این کشور بوده اند.
دونالد ترامپ در حالی به قدرت رسید که شعارهای وی مبتنی بر بیگانه‌ستیزی با نشانه‌هایی از نژادپرستی و واکنش به لاتین‌تبارها و مسلمانان، برای رأی‌دهندگان آمریکایی جذابیت داشت و رأی آنها ترامپ را به صندلی ریاست بر بزرگترین قدرت نظامی جهان نشاند[3]. به نظر می رسد این اختلافات پس از پیروزی “امانویل مکرون” در انتخابات فرانسه تشدید شود. وی در دور نخست انتخابات ریاست جمهوری فرانسه که در ۲۳ آوریل (۳ اردیبهشت) برگزار شد، ۲۳٫۷۵ درصد آراء را به خود اختصاص داد و به همراه رقیب راست افراطی خود «مارین لوپن» با ۲۱٫۵۳ درصد از آراء، به دور دوم انتخابات راه یافت[4] و توانست در دور دوم رقیبش را شکست دهد. مکرون برخلاف رقیبش، مارین لوپن که چهره ای افراطی و موضعی نزدیک به ترامپ داشت، چهره ای مستقل و میانه رو است و در خصوص بسیاری از مسایل داخلی و بین المللی موضعی میانه و دور از تنش را دنبال کرده است . وی سابقه موضع گیری منفی علیه ایران در کارنامه سیاسی خود نداشته است. ماکرون در خصوص موضوع سوریه نیز معتقد است که فرانسه در قبال سوریه نیازمند سیاست متوازن‌تری از جمله گفت‌وگو با بشار اسد است اگر چه وی در آوریل ۲۰۱۷ از سیاست‌های مداخله‌جویانه همچون اقدام نظامی نیز حمایت کرد[4]. به نظر می رسد یکی از دلایل نگاه دولت جدید فرانسه به ایران برای حل تنش های منطقه ای همین دیدگاه میانه مکرون باشد.
این نگاه مکرون به خودی خود در برابر نگاه افراطی ترامپ در مورد مسایل منطقه قرار می گیرد و سبب ساز اختلاف نظر بیشتر بین آنها می شود. مکرون هرچند در روزهای اخیر اعلام کرد که اتحادیه اروپا باید پذیرای تغییراتی باشد، در غیر اینصورت باید با فرگزیت (خروج فرانسه از اتحادیه اروپا) مواجه شود، اما به عنوان یکی از طرفداران اتحادیه اروپا شناخته می شود و بیش از دیگر نامزدهای انتخابات این کشور از اتحادیه اروپا حمایت کرده است[7].
|
بسیاری از کارشناسان بر این باورند که ترامپ تلاش خواهد کرد، سیاستی که اوباما در قبال ایران پیگیری کرد، یعنی فشار و اتحاد جهانی علیه ایران بدون دخالت نظامی،را ادامه دهد با این تفاوت که ترامپ به دلیل کاهش قدرت نرم آمریکا که شاید ناشی از شخصیت ترامپ است، قابلیت ایجاد اجماع جهانی علیه ایران را ندارد. |
تقابل اتحادیه اروپا و آمريكا:
مکرون همواره در سخنرانی های انتخاباتی خود بر موضع واحد اتحادیه اروپا در قبال مسایل بین الملل تاکید داشته است. به طور کلی مکرون خواهان حفظ یکپارچگی اتحادیه اروپا است و هرچند در روزهای اخیر اعلام کرد که اتحادیه اروپا باید پذیرای تغییراتی باشد، در غیر اینصورت باید با فرگزیت (خروج فرانسه از اتحادیه اروپا) مواجه شود، اما به عنوان یکی از طرفداران اتحادیه اروپا شناخته می شود و بیش از دیگر نامزدهای انتخابات این کشور از این اتحادیه حمایت کرده است[4]. اتحادیه اروپا از بدو پیدایش در تلاش بوده است تا در قبال مسایل بین الملل موضعی واحد و مستقل از آمریکا اتخاذ نماید. مواضع تند ترامپ، در زمینه هایی چون سوریه، بحران پناهندگان، ناتو، تحریم های روسیه، فشار بر ایران و تغییرات آب و هوایی و بسیاری موارد دیگر همواره از نقاط اختلاف امریکا و اروپا بوده است که با روی کار آمدن ترامپ این اختلافات تشدید شده است و اروپا را بیش از پیش در معرض انتخاب راهی جدا از مسیر آمریکا قرار داده است. در مورد ناتو، ترامپ چندی پیش این سازمان نظامی را بی‌ارزش خواند که باعث واکنش مقامات اتحادیه اروپا شد. پس از مواضعی که ترامپ درباره برخی مسائل اتخاذ کرد، سران اتحادیه اروپا توافق کرده‌اند در این زمینه متحد باشند[8]. همانگونه که پیشتر اشاره شد، اروپا برخلاف ایالات متحده، همواره به نقش سازنده ایران در حل و فصل مسایل خاورمیانه تاکید داشته است، نکته ای که بار دیگر در درخواست وزارت خارجه فرانسه نمایان شده است. اما هم‌زمانی درخواست فرانسه با سفر ترامپ به عربستان و اظهارات ضد ایرانی وی، می تواند حامل این پیام ها باشد که اتحادیه اروپا و در راس آن فرانسه، خواستار موضعی مستقل از آمریکا در خصوص برخورد با ایران هستند. همچنین در بر دارنده این پیام است که فرانسه بر خلاف آمریکا که در قبال حل بحران های منطقه ای دست به دامن متحدان سعودی خود می شود، به نقش ایران در حل و فصل مسایل منطقه معتقد است. نکته بعدی، پیروزی مکرون در انتخابات فرانسه، با نگاهی میانه به مسایل بین الملل است که شاید به عنوان اولین گام ها در جهت عمل به وعده ای انتخاباتی مبنی بر نگاهی میانه و به دور از افراطی گری رقیب راست خود در انتخابات فرانسه قابل تحلیل باشد.
|
برخی صاحب‌نظران سیاسی و تحلیلگران اعتقاد دارند که ترامپ فرصتی است برای این که اتحادیه اروپا از استقلال بیشتری برخوردار شود و دیگر خود را با تصمیمات آمریکا و انگلیس هماهنگ نکند. نکته‌ای که شاید هم به نفع اروپا باشد و هم دنیا، چراکه ائتلاف این دو، باعث تشکیل یک قطب قوی در جناح غرب شده است که با دخالت‌ها و تصمیمات خود باعث بروز مشکلات زیادی در دیگر نقاط جهان می‌شوند. سران اتحادیه اروپا نگران خلف وعده های آمریکا در دولت ترامپ هستند که نمونه هایی را در قبال اجرای توافق هسته ای با ایران و خروج از توافق آب و هوایی پاریس شاهد بوده اند که باعث ایجاد بی اعتمادی به ترامپ از سوی سران اروپایی و نهایتا تلاش برای اتخاذ مواضع واحد و مستقل در قبال مسایل بین الملل شده است. |
منافع اقتصادي فرانسه در تعامل با ايران
ایران همواره به عنوان کشوری بزرگ و مهم، مورد توجه کشورهای صنعتی به جهت سرمایه گذاری و صدور کالا و خدمات بوده است. امانویل مکرون در سال ۲۰۱۴ در کابینه دوم مانوئل والس به عنوان وزیر اقتصاد، صنعت و امور دیجیتال فرانسه منصوب شد[9]. باتوجه به حضور وی در جریان مذاکرات اقتصادی ایران و فرانسه پس از اجرای برجام، به خوبی می تواند نقشه سیاسی همکاری های مشترک را دنبال کند. [10].
“موریل پنیکاد” مدیرعامل بیزینس فرانس، میزان سرمایه گذاری فرانسه در ایران در پایان سال 2015 را 340 میلیون یورو اعلام کرد و افزود: این رقم اکنون افزایش پیدا کرده است اما رقم دقیق آن در اختیار نیست.به گفته وی، هدف فرانسه در کوتاه مدت افزایش حجم سرمایه گذاری ها در ایران به سطح یک میلیارد و 400میلیون یورو است که رکورد سال 2002 بود.پنیکاد همچنین ارزش مبادلات دوجانبه با ایران را در سال 2016 میلادی 2 میلیارد و 100 میلیون یورو عنوان کرد و افزود: این رقم نسبت به سال پیش از آن 235 درصد افزایش دارد[11]. با این اوصاف می توان نتیجه گرفت که ایران پس از 2014 روابط گسترده ای را با فرانسه ایجاد کرده که می تواند رونق تجاری این کشور را باز گرداند. قرارداد خرید هواپیما ، قرارداد های نفتی و خودروسازی از مهم ترین قرارداد های دو سال اخیر است. بنابراین دور از انتظار نیست که رییس جمهور جدید فرانسه با نگاه اقتصادی پیشنهاد توسعه گفتگوهای سیاسی را بدهد.
|
عمده کشورهای اروپایی علاقه‌مند به برقراری روابط و استفاده از ظرفیت‌های اقتصادی ایران از ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی تاکنون بوده‌اند. هر چند در طول سه دهه گذشته روابط طرفین فراز و نشیب‌های گوناگونی را پشت سر گذاشته است. با آغاز بحث پرونده هسته‌ای ایران، کشورهای اروپایی سعی کردند محوریت خود را در مناسبات میان ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی حفظ نمایند.سرانجام همراهی اروپا با آمریکا پرونده هسته ای ایران را به شورای امنیت ارسال نمود. اما پس از توافق هسته ای، کشورهای اروپایی، از جمله فرانسه، بار دیگر فرصت همکاری با ایران را مغتنم شمرده و خواسستار همکاری های گسترده با این کشور شده اند. |
نتیجه گیری:
پس از سال ها جنگ های طولانی و بی نتیجه، و چندین دوره مذاکرات بی حاصل بدون حضور ایران پیرامون مسایل منطقه ای به خصوص سوریه، امروزه نقش مهم و تاثیرگذار جمهوری اسلامی ایران در حل مناقشات منطقه ای اثبات شده است. این که درست یک روز پس از سخنان ضد ایرانی ترامپ در جمع متحدان منطقه ای خود در ریاض، وزارت خارجه فرانسه خواستار گشودن باب مذاکرات با ایران پیرامون مسایل منطقه ای شده است، خود گواهی بر وزن و اهمیت ایران در حل و فصل مسایل خاورمیانه می باشد. اینک دستگاه دیپلماسی جمهوری اسلامی ایران باید از فرصت مذاکرات، نهایت بهره را برده و بار دیگر به جهان ثابت کند که بدون حضور ایران، عبور از بحران های منطقه ای امکان پذیر نیست.
منابع:
1. “محور مقاومت، قدرت برتر منطقه”، خبرگزاری صدا و سیما، منتشر شده در 12 خرداد96، قابل بازیابی در پیوند زیر:
http://www.iribnews.ir/fa/news/1444827
2-المقدادی: پیروزی های سوریه مرهون محور مقاومت است”،خبرگزاری تسنیم، منتشر شده در 5 خرداد 96، قابل بازیابی در پیوند زیر:
https://www.tasnimnews.com/fa/news/1396/03/05/1419767
3-انتخابات آمریکا و قدرت‌یابی جریان‌های راست در اروپا؛ فاشیسم یا ملی‌گرایی لیبرال؟”،اندیشکده راهبردی تبیین، منتشر شده در: 18 بهمن 95، قابل بازیابی در پیوند زیر:
http://www.tabyincenter.ir/17028
4-«امانوئل ماکرون» رئیس‌جمهور جدید فرانسه کیست؟”، اندیشکده راهبردی تبیین، منتشر شده در: 18 اردیبهشت 96، قابل بازیابی در پیوند زیر:
http://www.tabyincenter.ir/19065/
5- مکرون – لوپن؛ دو فرانسه متضاد در تقابل با یکدیگر”، خبرگزاری جمهوری اسلامی، منتشر شده در: 16 اردیبهشت 96، قابل بازیابی در پیوند زیر:
http://www.irna.ir/fa/News/82517895/
6-پیام تبریک رئیس جمهوری فرانسه به حسن روحانی”،یورو نیوز،منتشر شده در 2 ژوون 2017، قابل بازیابی در پیوند زیر:
http://fa.euronews.com/2017/05/21/macron-congratulations-to-rouhani
7- مکرون – لوپن؛ دو فرانسه متضاد در تقابل با یکدیگر”، خبرگزاری جمهوری اسلامی، منتشر شده در: 16 اردیبهشت 96، قابل بازیابی در پیوند زیر:
http://www.irna.ir/fa/News/82517895/
8- آینده روابط آمریکا و اروپا”، سیاست روز، منتشر شده در: 19 بهمن 95، قابل بازیابی در پیوند زیر:
http://www.siasatrooz.ir/vdceoe8o.jh8vni9bbj.html
9-امانوئل مکرون کیست؟”، دنیای اقتصاد، منتشر شده در: 24 اردیبهشت 96، قابل بازیابی در پیوند زیر::9.
http://donya-e-eqtesad.com/SiteKhan/1207716
10- مکرون در چارچوب روابط اتحادیه اروپا با ایران ایفای نقش خواهد کرد”، خبرگزاری تسنیم، منتشر شده در: 18 اردیبهشت 96، قابل بازیابی در پیوند زیر:
https://www.tasnimnews.com/fa/news/1396/02/18/1401345
11-نگاه متفاوت فرانسه به برجام”، اقتصاد آنلاین، منتشر شده در:30 اسفند 95، قابل بازیابی در پیوند زیر:
