اندیشکده راهبردی تبیین – صبح جمعه 23 تیرماه (14 جولای) سه جوان فلسطینی با انجام عملیات استشهادی در صحن‌های مسجدالاقصی و به هلاکت رساندن دو سرباز صهیونیست، بار دیگر توجه‌ها را به مسجدالاقصی بازگرداندند. اصلی‌ترین واکنش و ابتکار عمل از سوی تل‌آویو رخ داد. رژیم صهیونیستی برای نخستین بار از زمان جنگ شش روزه (که قدس را به مناطق اشغالی خود افزود) درب‌های مسجدالاقصی را به روی مسلمانان بست؛ امری که علی‌رغم انتفاضه‌ها و تنش‌های پیشین، به مدت چند روز، هرگز رخ نداده بود. رژیم صهیونیستی برای بازگشایی مسجد گیت‌های الکترونیکی در درب‌های وردی مسجد را نصب نمود. اقدامی که با واکنشی شدید و وسیع در جهان اسلام همراه شد؛ اما پس از طی شدن حدود دو هفته، گیت‌های الکترونیکی از سوی رژیم صهیونیستی جمع شدند و درهای مسجدالاقصی بار دیگر بر روی مسلمانان باز شد. از آغاز رخدادها و درگیری‌ها در قدس و مسجدالاقصی در 14 جولای تا دو هفته پس از آن یعنی 28 جولای، 15 فلسطینی در اراضی اشغالی فلسطین به شهادت رسیده و حدود 1400 نفر دیگر نیز زخمی شده‌اند.[1]
هفت پیامد ناشی از اقدام فوری کابینه نتانیاهو در بستن درب‌های مسجدالاقصی در دو هفته اخیر
اقدام فوری نتانیاهو و کابینه امنیتی‌اش در قبال عملیات سه جوان فلسطینی در صحن‌های مسجدالاقصی و تحولات دو هفته اخیر، پیامدها و نشانه‌های خوبی را عیان‌تر نمود که مورد توجه برخی رسانه‌های صهیونیستی چون هاآرتص هم قرار گرفت.[2] در ادامه پیامدهای تحولات دو هفته اخیر شهر قدس بررسی می‌شود:
1-واکنش صریح و تند نتانیاهو؛ فرصتی موقت برای فرار از پرونده‌ها و مخالفت منتقدان با رادیکال کردن فضای جامعه
علی‌رغم نبود ثبات سیاسی در رژیم صهیونیستی اما نتانیاهو توانسته از سال 2009 در رأس قدرت بماند. حذف مخالفان و سیر به افراطی‌گرایی در کنار القای فضای امنیتی بر جامعه، مؤلفه‌هایی است که توانسته است نتانیاهو را در این سال‌ها بر منصب قدرت نگه دارد.
[phps] if ( get_post_meta($post->ID, 'stitr2', true) ) : [/phps] [quote align="left"] [phps] echo get_post_meta($post->ID, "stitr2", true);[/phps] [/quote] [phps] endif; [/phps]
طی ماه‌های گذشته نتانیاهو بارها برای پاسخ به پرونده‌های گوناگون فساد که علیه وی مطرح است، مورد بازجویی قرار گرفته است. مشهورترین این پرونده‌ها مربوط به خرید زیردریایی دلفین است؛ اما با به قدرت رسیدن ترامپ به نظر می‌رسد مواضع دولت آمریکا به نتانیاهو نزدیک‌تر گشته و یا آزادی عمل بیشتری در عمل و تداوم برخی رفتارهای حساسیت‌زا در اختیار نتانیاهو قرار گیرد. برخی رفتارها و گفتارهای ترامپ چه در دوران رقابت انتخاباتی و چه در زمان استقرار در کاخ سفید، مخالفین راست‌گرای نتانیاهو و چپ‌گرایان رژیم صهیونیستی را به این جمع‌بندی رسانده است که با گذشت زمان، نتانیاهو با آسودگی و قدرت توان بیشتری سیاست‌های مدنظر خویش از جمله شهرک سازی را در پیش خواهد گرفت و لذا ساقط نمودن دولت وی امری دست‌نیافتنی‌تر از وضعیت کنونی خواهد بود. از این رو مخالفین نتانیاهو در ماه‌های گذشته، فشارها را بر نتانیاهو برای سرنگونی وی افزایش دادند.[3]
حال به نظر می‌رسد تمرکز بر موضوع مسجدالاقصی برای نتانیاهو، تنفسی ولو موقت از حجم فشارها و تهدیدات پیاپی بود؛ اما این اتفاق در صورتی که از سوی نتانیاهو به خوبی مدیریت نشود یک مورد دیگر به لیست بلندبالای منتقدانش برای حمله به وی می‌افزاید.
[phps] if ( get_post_meta($post->ID, 'stitr3', true) ) : [/phps] [quote align="left"] [phps] echo get_post_meta($post->ID, "stitr3", true);[/phps] [/quote] [phps] endif; [/phps]
2-تفسیری عینی از اخبار روابط پنهانی تل‌آویو و برخی کشورهای عربی
روزنامه هاآرتص در گزارشی در خصوص تنش‌های ایجاد شده پس از عملیات شهادت طلبانه در قدس و نصب گیت‌های الکترونیکی، عنوان کرد یکی از پیامدهای مشخص این تحولات، مشخص شدن عمق گفتگوهای نتانیاهو با سران کشورهای عربی است که برخی از آنان رسانه‌ای شده است. در این گزارش به برخی فشارها بر رسانه‌های مصری و سعودی برای عدم پوشش وسیع و تحریک کننده اتفاقات مسجدالاقصی هم اشاره شده است.[4]
اسماعیل هنیه در پیامی که به برخی سران کشورهای اسلامی و عربی صادر نمود، با کنایه، از این سکوت خفت بار کشورهای عربی انتقاد نمود: «مسجدالاقصی وجدان‌ها و جوانمردی شما را صدا می‌زند. نمی‌توان در مقابل تلاش‌های اشغالگر اسرائیلی جهت تحمیل اوضاع جدید در الاقصی سکوت اختیار کرد… دولت‌های عربی و اسلامی اهرم فشارهای دیپلماتیک و قانونی و مردمی و رسانه‌ای بسیاری دارند و چقدر مسجدالاقصی در حال حاضر به اجرایی کردن این اهرم فشارها نیاز دارد.»[5]
3-عدم توان کنترل شهر قدس از سوی تل‌آویو در صورت تحقق طرح دو دولت
یکی از ادعاهای همیشگی صهیونیست‌ها این بوده است که اگر کنترل قدس شریف بر اساس طرح دو دولت اتفاق بیافتد، بسیاری از تنش‌ها حل خواهد شد و رژیم می‌تواند آنانی را که تروریست و یا رادیکال از هر دو طیف مسلمانان و صهیونیست‌ها می‌نامد، کنترل و مدیریت نماید؛ اما اتفاقات اخیر نشان داد رژیم صهیونیستی ضمن آنکه به دنبال تشدید سلطه خود بر این مکان مقدس به منظور تحقق دیگر اهداف خود یعنی یهودی سازی قدس و تقسیم زمانی و مکانی مسجدالاقصی است، در توانایی مدیریت آنچه برای آینده طرح‌های سازش ادعا می‌کند هم ناتوان است. وب‌سایت المانتیور هم در واکنش به شیوه مدیریت نتانیاهو و رفتارهای دیگرش مانند انتقاد از اروپایی‌ها و … نتیجه این تحولات را خطرناک و هشداری برای آینده در صورت تحقق پایتختی رژیم صهیونیستی در قدس غربی می‌داند.[6]
[phps] if ( get_post_meta($post->ID, 'stitr4', true) ) : [/phps] [quote align="left"] [phps] echo get_post_meta($post->ID, "stitr4", true);[/phps] [/quote] [phps] endif; [/phps]
عدم داشتن برنامه و توانایی تل‌آویو در کنترل چالش‌های مسجدالاقصی، موجب اعتراض گیلیبرند سناتور دموکرات آمریکا هم شد. گیلیبرند در جلسه‌ای در شهرداری برانکس نیویورک گفته است: «متأسفانه بنیامین نتانیاهو برنامه‌ای برای صلح ندارد و چشم‌اندازی از صلح هم ندارد.» گیلیبرند همچنین گفت: «در جلسه با بنیامین نتانیاهو، سؤالی که پرسیدیم این بود که چشم‌انداز شما برای صلح چیست و او هیچ چشم‌اندازی نداشت… اگر تو (نتانیاهو) چشم‌اندازی نداری، اگر برنامه‌ای نداری، مسلم است که این (صلح) هرگز به وقوع نمی‌پیوندد؛ بنابراین ما ناچاریم از رهبران جهانی توقع بیشتری داشته باشیم و به نظر من دعوت از دولت اسرائیل به مسؤولیت پذیری و تنظیم برنامه‌ای برای صلح، برای همه‌ی ما ضرورت دارد.»[7]
مجموعه رفتارهای نتانیاهو حول مسئله سازش و مسجدالاقصی بار دیگر مسئله نبود «رهبری» در میان صهیونیست‌ها را مطرح کرد و برخی از رسانه‌ها این موضوع قدیمی را برای نقد نتانیاهو تکرار نمودند. شیمون پرز پیش از مرگ خود در سخنانی در انتقاد از نتانیاهو گفته بود: «راه‌حل در موجود بودن یک بن گوریون برای اداره‌ی اسرائیل خلاصه می‌شود». این اظهارات رئیس‌جمهور سابق رژیم صهیونیستی نشان می‌دهد که رژیم صهیونیستی با یک خلأ راهبردی مواجه است. خلائی که در شرایط بحرانی و تصمیم‌گیری در خصوص شیوه اداره آن مثل غلط یا درست بودن نصب گیت بازرسی و دوربین‌ها خود را عیان‌تر ساخت.
4-مسجدالاقصی، همچنان وحدت بخش جامعه و کشورهای عربی- اسلامی
یکی دیگر از فرصت‌ها و پیامدهای مهم تحولات اخیر، بازیابی و عیان شدن جایگاه مسجدالاقصی در جهان اسلام بود. حضور گسترده مردم برخی کشورهای عربی در جمعه خشم و تداوم اعتراضات همراه با فضای رسانه‌ای ایجاد شده برای حمایت از مسجدالاقصی به خوبی نشان داد که مسئله فلسطین می‌تواند بار دیگر اتحاد مسلمانان را تحقق بخشد.
به‌طور نمونه می‌توان به تماس‌های تلفنی وزیر خارجه ترکیه و مصر با یکدیگر اشاره کرد. این در حالی است که از سال 2013 روابط قاهره و آنکارا پس از به قدرت رسیدن نظامیان در مصر و برکناری محمد مرسی بحرانی شد و مقامات دو کشور تاکنون همواره درگیری لفظی داشته و علیه یکدیگر اتهام‌پراکنی می‌کنند. حال این سؤال را می‌توان پرسید که آیا قدس، دو کشور مصر و ترکیه را آشتی می‌دهد و این تماس تلفنی به بهانه قدس شریف می‌تواند سرآغاز تماس‌های مجدد دو طرف در آینده باشد؟ البته در تحلیل این مساله نباید واقعیت‌های مهم میان دو کشور را نادیده گرفت.
[phps] if ( get_post_meta($post->ID, 'stitr5', true) ) : [/phps] [quote align="left"] [phps] echo get_post_meta($post->ID, "stitr5", true);[/phps] [/quote] [phps] endif; [/phps]
5-فرصت از دست رفته برای جمهوری اسلامی ایران
با آنکه واکنش‌های گوناگونی از سوی کشورها و جریان‌های اسلامی در دو هفته اخیر شاهد بودیم؛ اما عدم رغبت همگانی رسانه‌ای، اجتماعی و سیاسی به تحولات روزهای اخیر مسجدالاقصی در ایران حتی اگر برای برخی غیرمنتظره نبود، اما هشدار برانگیز است. وضعیت کنونی جهان اسلام و سازش کشورهای عربی با تل‌آویو که از آن تعبیر به عادی‌سازی روابط با رژیم صهیونیستی می‌شود، بیش از پیش اهمیت زمان کنونی برای زنده نگه‌داشتن موضوع فلسطین و مقاومت را یادآور می‌شود. در اوج درگیری‌های منطقه‌ای، مسئله مسجدالاقصی یک فرصت سیاسی و دیپلماتیک برای وحدت و نزدیکی با بخشی از کشورهای جهان اسلام بود و تنها نباید به موضع‌گیری کم اثر و تکراری (اگر نگوییم بی‌اثر) سخنگوی وزارت خارجه دولت یازدهم راضی شد. این عملکردِ منفعلانه، قطعاً به ضرر جمهوری اسلامی ایران خواهد بود.
ضمن آنکه عدم حساسیت جامعه انقلابی، نهادهای دولتی و حاکمیتی و همچنین افکار عمومی به حوادث مسجدالاقصی، زنگ خطر شروع فراموشی و خاموشی تدریجی آرمان‌هاست. آرمان‌هایی که متحدان آشکار و پنهان رژیم صهیونیستی در حال سرقت و ایجاد انحراف در آن‌ها هستند.
هرچند در روزهای پایانی منتهی به جمعه پیروزی مسجدالاقصی (28 جولای)، نهادها و شخصیت‌های گوناگون سیاسی و مذهبی بیانیه‌هایی در حمایت از فلسطینیان صادر نمودند، اما این تأخیر، فرصت سوزی‌ای است که به راحتی جبران نخواهد شد.
6-تلاش اردن برای نقش‌آفرینی کاذب در حل تنش و حمایت از مسجدالاقصی
روز یکشنبه 23 جولای در یکی از ساختمان‌های سفارت رژیم صهیونیستی در امان میان شهروندان اردنی و کارکنان سفارت درگیری به وجود آمد که در این درگیری دو شهروند به ضرب گلوله نگهبان سفارت رژیم صهیونیستی کشته شدند. ابتدا اعلام شد در پی حمله یک اردنی به سفارت رژیم صهیونیستی این اتفاق افتاده است، اما بعد رسانه‌های اردنی فاش کردند نگهبان سفارت از روی اشتباه اقدام به تیراندازی و کشتار نموده است. این امر موجب اعتراضات مردم و پارلمان اردن گردید و آن‌ها خواستار بازجویی از سرباز نگهبان صهیونیست‌ها شدند؛ اما اعلام خبر بازگشت کارکنان سفارت رژیم صهیونیستی از جمله سرباز قاتل دو اردنی به تل‌آویو و استقبال نتانیاهو از آنان پس از ورود به سرزمین‌های اشغالی، موجب شد رسانه‌ها از معامله سرباز قاتل در مقابل برچیده شدن گیت‌ها خبر دهند. هرچند الصفدی وزیر خارجه اردن در واکنش به این اخبار تصریح کرد: «معامله یا مذاکره‌ای با اسرائیل در خصوص این مسئله وجود ندارد و این پرونده در دست دادستانی کل است.»[8] اما از سوی دیگر روزنامه صهیونیستی یدیعوت آحرونوت در این خصوص افشا نمود: «کابینه در جلسه روز دوشنبه خود تصمیم گرفته بود تا دوربین‌های نصب شده در ورودی‌های مسجدالاقصی جمع‌آوری شود و این بیانگر آن است که جمع‌آوری گیت‌ها و دوربین‌ها نقشی در مذاکرات بازگشت نگهبان و کادر سفارت اسرائیل در اردن نداشته است… البته مشخص است مسئله برچیدن گیت‌ها به‌عنوان جزئی از توافق بازگرداندن سریع نگهبان اسرائیلی و پایان بحران با اردن مطرح بوده است.[9]»
در این حین برخی رسانه‌های عربی و صهیونیستی تلاش نمودند این اتفاق را یک معامله و دستاورد از سوی اردن برای پایان دادن به تنش مسجدالاقصی عنوان نمایند اما تحولات روزهای گذشته و اعتراف رسانه‌های صهیونیستی نشان داد که معامله اردن با تل‌آویو تنها برای کاهش تنش و اعتراضات در اردن پس از کشته شدن دو اردنی به دست سرباز سفارت تل‌آویو توأم با القای نقش‌آفرینی اردن در برداشته شدن گیت‌های الکترونیکی بوده است.
[phps] if ( get_post_meta($post->ID, 'stitr6', true) ) : [/phps] [quote align="left"] [phps] echo get_post_meta($post->ID, "stitr6", true);[/phps] [/quote] [phps] endif; [/phps]
7-پیروزی کوتاه مدت؛ تهدید همچنان بر سر مسجدالاقصی
هرچند رژیم صهیونیستی روز جمعه 28 جولای از تمامی محدودیت‌های ایجاد شده پس از 14 جولای عقب نشینی کرد، اما سناریوی نصب دوربین‌های هوشمند همچنان مسجدالاقصی را تهدید می‌کند. بر اساس گزارش رسانه‌ها این دوربین‌ها بسیار ویژه و قدرتمند هستند. نمایان شدن اعضا بدن و همچنین تشخیص چهره و ثبت ورود و خروج اشخاص، بخشی از توانایی دوربین‌هایی است که تل‌آویو به دنبال نصب آن تا شش ماه آینده است. حامیان فلسطین و مسجدالاقصی باید همانند دو هفته گذشته بر این تصمیم تل‌آویو ایستادگی نمایند. بالاخص با توجه به آنکه سکوت عجیب برخی از کشورهای عربی، تهدید سلطه رژیم صهیونیستی بر اداره مسجدالاقصی را به واقعیت نزدیک‌تر هم می‌نماید.
منابع:
[1] 15 شهيداً فلسطينياً صنعوا انتصار المسجد الأقصى؛ فلسطين اليوم:
https://paltoday.ps/ar/post/302841
[2] Five Must-read Analyses on the Temple Mount Crisis
read more: http://www.haaretz.com/israel-news/1.802898
[3] محمد محسن فایضی، «تشدید فشارها برای برکناری نتانیاهو؛ دلایل و پیامدها»، اندیشکده راهبردی تبیین، منتشرشده در تاریخ 16 بهمن 1396، قابل بازیابی در پیوند زیر:
http://www.tabyincenter.ir/16916
[4] Analysis This Is Why Arab States Are Conspicuously Silent on Temple Mount Crisis:
read more: http://www.haaretz.com/israel-news/1.802834
[5] «اسماعیل هنیه به رهبران کشورهای عربی و اسلامی پیام فرستاد»، وب‌سایت خبرگزاری ایسنا، منتشرشده در تاریخ 4 مرداد 1396، قابل بازیابی در پیوند زیر:
http://www.isna.ir/news/96050402859
[6] Netanyahu’s dangerous delusion
[7] «سناتور دموکرات نیویورک مدعی شد که نتانیاهو برنامه‌ای برای صلح ندارد»، وب‌سایت فارسی تایمز اسرائیل، منتشرشده در تاریخ چهارم مرداد 1396، قابل بازیابی در پیوند زیر:
[8] «وزیر خارجه اردن: مذاکره‌ای با اسرائیل در خصوص مسئله سفارت در کار نیست»، وب‌سایت خبرگزاری ایسنا، منتشرشده در تاریخ 3 مرداد 1396، قابل بازیابی در پیوند زیر:
http://www.isna.ir/news/96050302164
[9] «طرح نصب دوربین‌های هوشمند قدیمی است/ عملاً وضعیت در مسجدالاقصی بدتر می‌شود»، وب‌سایت خبرگزاری قدسنا، منتشرشده در تاریخ 3 مرداد 1396، قابل بازیابی در پیوند زیر:
