1-خلاصه مدیریتی
اندیشکده راهبردی تبیین – طرح تحریمی جدید علیه ایران-روسیه و کره شمالی تحت عنوان «قانون مقابله با دشمنان آمریکا » در کنگره صد و پانزدهم ایالات‌متحده آمریکا در ابتدا توسط «باب کورکر»، سناتور جمهوری‌خواه ایالت تنسی آمریکا و رئیس کمیته روابط خارجی سنا، «باب منندز» سناتور دموکرات ایالت نیوجرسی و رئیس سابق کمیته روابط خارجی سنا، «بن کاردین» سناتور دموکرات مریلند و عضو ارشد کمیته روابط خارجی سنا، «تام کاتن» سناتور جمهوری‌خواه ایالت آرکانزاس و «مارکو روبیو» سناتور جمهوری‌خواه ایالت فلوریدا تهیه و ارائه شد و بعد از اضافه شدن تحریم‌های روسیه و کره شمالی در مجلس نمایندگان به نام «رویس ادوارد» معرفی شد.[1] بخش ایران در طرح ارائه‌شده در دوازده بخش مجزا به طراحی مجموعه‌ای از تحریم‌ها علیه جمهوری اسلامی ایران به‌ویژه سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و نهادهای مرتبط با آن پرداخته است. بخش اول این طرح ضدایرانی به مباحث کلی شامل عنوان و فهرست مطالب اختصاص داده شده و در بخش دوم تعاریف مفاهیم اصلی ارائه شده است. در بخش سوم تحت عنوان «استراتژی منطقه‌ای برای مقابله با تهدیدهای متعارف و غیرمتقارن ایران در خاورمیانه و شمال آفریقا»، چهارچوب کلی راهبرد مقابله‌ای آمریکا با ایران در منطقه غرب آسیا طرح‌ریزی شده است. در بخش چهارم برنامه موشکی ایران مورد توجه قرار گرفته است و طرح تحریم‌هایی ارائه شده است. بخش پنجم با عنوان «اعمال تحریم‌های مربوط به تروریسم و سپاه پاسداران» با مبنی قرار دادن ارتباط بین سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و حمایت از تروریسم، تحریم‌هایی را به این بهانه پیشنهاد کرده است. بخش ششم با موضوع حقوق بشر تحریم‌هایی را علیه افرادی که آمریکا ادعا می‌کند مسئول نقض حقوق بشر هستند در نظر گرفته است. در بخش هفتم اعمال تحریم‌های تسلیحاتی مورد توجه قرار گرفته و در بخش هشتم روی «تداوم مؤثر تحریم‌ها به‌خاطر حمایت ایران از تروریسم» تمرکز شده است. بخش نهم با هدف ایجاد هماهنگی بین آمریکا و اتحادیه اروپا در اعمال تحریم‌ها، مجموعه‌ای از اقدامات را پیش‌بینی کرده است. «گزارش درباره شهروندان آمریکایی زندانی‌شده در ایران» موضوعی است که در بخش دهم طرح به آن پرداخته شده است. در بخش یازدهم اختیاراتی به رئیس‌جمهور آمریکا داده شده است تا بتواند در موارد مرتبط با امنیت ملی این کشور مواردی از قانون را به‌صورت محدود استثنا کند. بخش دوازدهم نیز تحت عنوان «اختیارات معافیت ریاست جمهوری»، اختیار صدور و تجدید معافیت‌های مرتبط با قانون توسط رئیس‌جمهور مشخص شده‌اند.
2-مقدمه
طرح تحریمی آمریکا، موسوم به H.R.3364 بسته‌ی تحریمی است که ظاهراً جدید است، اما در باطن دارای ماهیت ضدایرانی با رویکرد تحریمی است که در رفتار آمریکا در قبال ایران مسبوق به سابقه است. به‌گونه‌ای که می‌توان در محتوای طرح، رگه‌های تحریم‌های پیشین را مشاهده کرد. طرح تحریم ضد ایرانی H.R.3364 نسبت به طرح‌های پیشین که در کنگره آمریکا به نتیجه رسیده‌اند، جامع‌تر بوده و موارد گسترده‌ای از مباحث موشکی، تسلیحاتی و تروریسم را در بر می‌گیرد. زمان بررسی جدی این طرح در مجلسین آمریکا نکته‌ی مهمی است که مربوط به بعد از انتخابات ریاست جمهوری دوازدهم ایران می‌شود که نشان می‌دهد راهبرد آمریکا در قبال ایران تغییری نکرده و همچنان بر مدار «افزایش فشار» قرار دارد. در جای‌جای گزارش به فرامین اجرایی که توسط رئیس‌جمهور ایالات‌متحده آمریکا صادر شده‌اند استناد گردیده است، لذا برای شناخت ابعاد این طرح تحریمی در گزارش پیش رو در مورد موضوع هر کدام از این فرامین توضیح مختصری ارائه خواهد شد.
3-معرفی تهیه‌کنندگان
باب کورکر سناتور ارشد سنا از حزب جمهوری‌خواه آمریکا است که نمایندگی مردم ایالت تِنِسی را از 2007 بر عهده دارد. وی که از سناتورهای معروف ضد ایرانی است بعد از باب منندز و از ژانویه 2015 تا کنون ریاست کمیته مهم امور خارجی مجلس سنا را نیز عهده‌دار است. وی همچنین عضو کمیته امور شهری و بانک‌داری است. وی چند روز قبل از برگزاری انتخابات 96 ایران اعلام کرد بررسی طرح اولیه را به دلیل ترس از تأثیرگذاری بر انتخابات ایران به تعویق می‌اندازیم.[2] وی که از مخالفین برجام در زمان تصویب آن در کنگره بود، قبل از مراسم تحلیف دونالد ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا در اظهار نظری متفاوت گفت پاره کردن برجام در روزهای اولیه ورود رئیس‌جمهور جدید به کاخ سفید اتفاق نمی‌افتد و پاره کردن برجام باعث ایجاد بحران خواهد شد. وی در حین تصویب طرح تحریمی اولیه در سنا گفت: رئیس‌جمهور آمریکا حتی نیاز ندارد که برای خارج شدن از این توافق دست به اقدامی اجرایی بزند. تنها کاری که لازم است انجام دهد این است که آن را نادیده بگیرد و تحریم‌ها را اعمال کند. کورکر در واکنش به تصویب این طرح در کمیته روابط خارجی سنا گفته بود این طرح در صورت تبدیل شدن به قانون، تحریم‌هایی را برای فعالیت‌های موشکی، اقدامات منطقه‌ای و نقض حقوق بشر علیه ایران وضع می‌کند. باب کورکر همچنین گفت ما به توافق هسته‌ای با ایران در تقابل با ایران محدود نمی‌مانیم. این تصویب نشان داد که بالاخره ایران را نسبت به اقدامات غیرهسته‌ای بی‌ثبات کننده‌اش، پاسخگو خواهیم کرد. وی شلیک موشک از سوی ایران را نقض قطعنامه 2231 شورای امنیت می‌داند.
باب منندز سناتور ارشد سنا از حزب دموکرات آمریکا است که نمایندگی مردم ایالت نیوجرسی را از 2006 بر عهده دارد. او از ژانویه 2013 تا 2015 ریاست کمیته مهم امور خارجی مجلس سنا را نیز عهده‌دار بوده است. وی عضو کمیته امور شهری و بانک‌داری و کمیته مالی نیز هست. منندز با اینکه دموکرات است از مخالفین برجام در سنا بود. وی چند ماه قبل گفت: آمریکا نباید مقابل اقدامات منطقه‌ای ایران ساکت بنشیند و به همین علت است که لایحه تشدید تحریم‌های موشکی و تحریم کل سپاه پاسداران در دستور کار قرار گرفته است. وی در اظهارات خود در اجلاس ایپک 2017 به رأی منفی خود به برجام در دوره ریاست‌جمهوری باراک اوباما اشاره کرد و از آن به‌عنوان سند افتخاری برای خود، یاد کرد و گفت: «اگر ایران به سلاح هسته‌ای دست پیدا کند، اسم من روی آن بمب نخواهد بود. آمریکا نمی‌تواند اجازه بدهد که رفتار ثبات‌زدایانه و تهاجمی ایران، مورد اغماض قرار بگیرد».
4-تحلیل کلیات گزارش
بسته تحریمی ارائه‌شده ظاهراً جدید ولی ساختار آن همان ساختار قبلی تحریم‌ها است. محتوای طرح به‌گونه‌ای است که می‌توان زمینه‌ای از تحریم‌های پیشین را مشاهده کرد. بخش‌های مختلف طرح دارای ساختار ثابتی هستند. این طرح به‌گونه‌ای ارائه شده است که دایره شمول افراد و نهادها نسبت به تحریم‌های قبل گسترده‌تر شده‌اند. در این طرح تحریمی به‌صورت برجسته‌ای تلاش شده است تا بین هزینه‌های تحمیل‌شده بر مردم و رفتار منطقه‌ای ایران ارتباط برقرار شود. نکته‌ی دیگری که از کلیات طرح می‌توان برداشت کرد، پیچیدگی تحریم‌های اعمال‌شده است؛ این نکته را می‌توان از ارجاعات مکرر طرح به تحریم‌های سابق دریافت. از مجموعه ارجاعاتی که به قوانین و دستورات اجرایی تحریمی علیه ایران داده شده است می‌توان این‌گونه استنباط کرد که این قوانین تحریمی دارای دو کارکرد عمده می‌باشند:
1-اثر مستقیم قانون علیه ایران؛
2-استفاده‌ای که از قانون برای شکل‌دهی به قوانین بعدی می‌شود.
نکته‌ی دیگر استفاده کنگره آمریکا از مدل تحریمی ایران بر علیه روسیه است. این طرح تحریمی با هدف تحت تأثیر قرار دادن ایران-روسیه و کره شمالی تهیه شده است. مسئله دیگری که جلب‌توجه می‌کند گسترش اختیارات رئیس‌جمهور در چهارچوب این طرح به طرز محسوس است. طرح تحریمی جدید بسیاری از تحریم‌ها را مادام‌العمر کرده است. در این طرح که تور گسترده‌تری برای تحریم افراد و نهادها گسترده شده است، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی برای اولین بار موضوع تحریم قرار گرفته است، درحالی‌که پیش‌ازاین تنها سپاه قدس موضوع تحریم‌های آمریکا بوده است.
هماهنگی با اتحادیه اروپا در راستای اثربخشی بیشتر تحریم‌ها به‌صورت ویژه موردتوجه قرار گرفته است. هرچند به‌صورت غیرمستقیم، ولی جهت کلی گزارش به‌گونه‌ای است که پیام بالا بودن ریسک همکاری با ایران را به سیستم بین‌المللی ارسال می‌کند.
[phps] if ( get_post_meta($post->ID, 'stitr2', true) ) : [/phps] [quote align="left"] [phps] echo get_post_meta($post->ID, "stitr2", true);[/phps] [/quote] [phps] endif; [/phps]
5-تحلیل بخش‌های طرح
طرح ارائه‌شده از دوازده بخش مجزا تشکیل شده و به طراحی مجموعه‌ای از تحریم‌ها علیه جمهوری اسلامی ایران به‌ویژه سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و نهادهای مرتبط با آن پرداخته است. بخش‌های اول و دوم به بیان عنوان و تعارف پرداخته است و بخش‌های سوم تا دوازدهم ساختار اصلی تحریمی را در بر دارند.
بخش سوم
در این بخش عناصر استراتژی آمریکا بیان شده‌اند که شامل موارد زیر می‌شوند:
1-کشورهایی که در هدف «مقابله با ایران» با آمریکا اشتراک نظر دارند باید مورد شناسایی قرار گیرند؛
2-سهم هریک از آن‌ها در مقابله با ایران می‌باید ارزیابی شود؛
3-سازوکار چگونگی افزایش سهم این کشورها در تقابل با ایران باید توسط دولت آمریکا بررسی شود.
در این بخش همچنین ارزیابی از توان نظامی ایران و نیز ارزیابی ارتقاء توانمندی‌های ایران پیش‌بینی‌شده است. طرح مسئله تسلیحات شیمیایی و انتساب آن به جمهوری اسلامی ایران در این طرح، می‌تواند ابعاد حقوقی گسترده‌ای علیه ایران داشته باشد. در این بخش از طرح همچنین ارزیابی فعالیت‌های نامتقارن ایران پیش‌بینی شده است. منظور از فعالیت‌های نامتقارن در درجه اول این است که جمهوری اسلامی ایران بازیگری است که در چهارچوب عمل نمی‌کند و در درجه دوم اشاره به روش ایران است که از ابزارهای متقارن استفاده نمی‌کند.
نکته‌ی مهم دیگری که در بخش سوم مطرح شده بحث حمایت‌های ایران از گروه‌هایی ویژه در عراق، سوریه، لبنان و یمن است. در این رابطه طرح تحریمی دولت آمریکا را ملزم می‌کند تا یک جمع‌بندی از «انواع و مقدار حمایت، از جمله پشتیبانی مالی و تجهیزات» که ایران در اختیار این گروه‌ها قرار می‌دهد ارائه دهد.
بخش سوم با مطرح کردن «دامنه و اهداف عملیات‌های اطلاع‌رسانی ایران» این احتمال را ایجاد می‌کند که آمریکا دست به اقداماتی تقابلی برای محدودیت‌های رسانه‌ای علیه جمهوری اسلامی ایران بزند.
بخش چهارم
تمرکز بخش چهارم روی توانمندی موشکی جمهوری اسلامی ایران قرار داده شده است. در این رابطه تحریم‌هایی به‌منظور مقابله با ظرفیت موشکی ایران پیش‌بینی شده و اینکه چه شخص یا نهادی موضوع تحریم قرار گیرند به تشخیص رئیس‌جمهور ایالات‌متحده آمریکا واگذار شده است. در این بخش تحریم‌ها به‌گونه‌ای طراحی شده‌اند که نشان می‌دهد انتهایی برای کشورها، نهادها و افرادی که موضوع تحریم قرار می‌گیرند وجود ندارد. به‌عبارتی‌دیگر هرکس به ایران کمک کند تحریم می‌شود، بعلاوه هرکس به کمک‌کننده ایران نیز کمک کند تحریم می‌شود.
[phps] if ( get_post_meta($post->ID, 'stitr3', true) ) : [/phps] [quote align="left"] [phps] echo get_post_meta($post->ID, "stitr3", true);[/phps] [/quote] [phps] endif; [/phps]
بخش پنجم
عنوان بخش پنجم «تحمیل تحریم‌های مربوط به تروریسم بر سپاه پاسداران انقلاب اسلامی» است. در این بخش از طرح، به 6 قانون و فرمان اجرایی اشاره و ارجاع شده است تا سپاه پاسداران موضوع تحریم‌های آن‌ها قرار گیرد. در حقیقت با این اقدام مجلسین آمریکا بدون آنکه قرار دادن نام سپاه را در لیست گروههای تروریستی تجویز کند، اعمال تحریم‌های گروههای تروریستی بر سپاه پاسداران را نیز پیش‌بینی کرده است.
زمان اعمال تحریم‌ها نیز 90 روز بعد از تصویب نهایی طرح پیش‌بینی شده و گفته شده است: «… از تاریخی که 90 روز پس از تاریخ تصویب این قانون است، رئیس‌جمهور باید تحریم‌های مندرج در زیربخش (پ) را بر سپاه پاسداران و اشخاص خارجی که مسئول، عامل یا وابسته به سپاه هستند ، تحمیل کند.»
بخش ششم
بخش ششم بر مباحث حقوق بشری متمرکز است. در این بخش وزارت خارجه ایالات‌متحده آمریکا مکلف شده است تا هر سال یک بار فهرست هر شخصی که وزارت خارجه بر اساس نتیجه می گرد مسئول یا دخیل نقض حقوق بشر در داخل ایران است را منتشر کند.
ازجمله موارد مقابله‌ای بلوکه کردن دارایی و اموال افرادی است که آمریکا مدعی دست داشتن آن‌ها در نقض حقوق بشر در داخل ایران می‌شود. در این رابطه به رئیس‌جمهور آمریکا اختیار داده شده است تا حسب قانون اختیارات اقتصادی اضطراری بین‌المللی، همه‌ی تراکنش‌های دارایی‌ها و منافع اشخاصی که در فهرست منتشرشده توسط وزارت امور خارجه باشند را مصادره کند.
بخش هفتم
در این بخش روی اعمال تور تحریمی همه‌جانبه علیه برنامه موشکی و تسلیحاتی ایران اعم از خرید و فروش تسلیحات تمرکز شده است. در این بخش صراحتاً خطاب قانون‌گذاران آمریکایی بجای ایران، دیگر کشورها است با این هدف که اگر با ایران همکاری کنید مورد تحریم قرار خواهید گرفت.
در کنار تحریم‌های پیش‌بینی شده استثنائاتی نیز در نظر گرفته شده است که عملکردی شبیه به چماق-هویج تعبیه شود. در این استثنائات ایران برای صرف‌نظر از سیاست‌های خود تطمیع می‌شود که دیگر موضوع تحریم‌های آمریکا نباشد.
نکته مهم دیگر در این بخش تعریفی است که از دولت حامی تروریسم شده است که بدین گونه تعریف شده است: «دولت حامی تروریسم یعنی کشوری که حکومتش به تشخیص وزارت خارجه تصمیم گرفته است حکومتی باشد که از اقدامات تروریستی بین‌المللی پشتیبانی می‌کند.» این تعریف به‌شدت مبهم است و بیشتر دست دولت آمریکا را در تعمیم آن به هر کشوری که با سیاست‌های آمریکا مخالف باشد باز نگه می‌دارد.
[phps] if ( get_post_meta($post->ID, 'stitr4', true) ) : [/phps] [quote align="left"] [phps] echo get_post_meta($post->ID, "stitr4", true);[/phps] [/quote] [phps] endif; [/phps]
بخش هشتم
تمرکز این بخش روی امکان رفع تحریم‌هایی است که علیه افراد و نهادها اعمال شده‌اند. همچنین سازوکار بازگشت تحریم‌ها در صورت تخطی افراد و نهادها در نظر گرفته شده است.
بخش نهم
ارائه گزارش از طرف دولت آمریکا به کنگره در مورد هماهنگی با اتحادیه اروپا در مورد اعمال تحریم‌های موضوع این طرح، نکته‌ی برجسته‌ای است که در بخش نهم طرح آمده است. در این گزارش می‌باید لیست تحریم‌ها و اقدامات مقابله‌ای که اتحادیه اروپا هم‌راستا با آمریکا انجام داده است گزارش شوند. به‌علاوه از دولت خواسته شده است تا در مورد هرگونه ناهمخوانی احتمالی بین تحریم‌های اعمال‌شده توسط اتحادیه اروپا با تحریم‌های اعمال‌شده توسط آمریکا توضیح داده شود.
بخش دهم
عنوان این بخش «گزارش درباره‌ی شهروندان آمریکایی زندانی‌شده توسط ایران» است. در این رابطه از دولت آمریکا خواسته شده است تا هر 180روز یک بار گزارشی از وضعیت شهروندان آمریکایی زندانی در ایران و تلاش‌هایی که برای آزادسازی آن‌ها انجام شده‌اند، ارائه شود.
بخش یازدهم
در بخش یازدهم استثنائاتی در نظر گرفته شده‌اند تا در مواردی که امنیت ملی آمریکا و همچنین حقوق بشر در مخاطره قرار می‌گیرد مواردی از قانون تعلیق شوند. موارد مربوط به امنیت ملی آمریکا مستقیماً با هدف حفظ منافع ملی این کشور آورده شده‌اند اما موارد مربوط به حقوق بشر و حقوق بشردوستانه مربوط به مردم عادی ایران می‌شود. قانون‌گذاران آمریکایی سعی داشته‌اند برای ترمیم چهره ضد حقوق بشری این کشور پیام‌هایی را به داخل ایران ارسال کرده و به‌اصطلاح دولت ایران را از مردم این کشور جدا کنند.
بخش دوازدهم
آخرین بخش از طرح به اختیارات رئیس‌جمهور آمریکا در مورد اعمال معافیت‌هایی در رابطه با این قانون اختصاص دارد.
[phps] if ( get_post_meta($post->ID, 'stitr5', true) ) : [/phps] [quote align="left"] [phps] echo get_post_meta($post->ID, "stitr5", true);[/phps] [/quote] [phps] endif; [/phps]
6-جمع‌بندی و نتیجه‌گیری
آخرین بسته‌ی تحریمی ایالات متحده علیه جمهوری اسلامی ایران با نام رسمی «قانون مقابله با دشمنان آمریکا» از سوی چند تن از سناتورهای آمریکایی از هر دو حزب دموکرات و جمهوری‌خواه طراحی و پس از اعمال تغییراتی در مجلس نمایندگان، در سنای ایالات متحده به تصویب رسید. تصویب این طرح، تا حد زیادی اثبات‌کننده‌ی این امر است که دو طیف اصلی سیاسی در آمریکا، علی‌رغم اختلافاتی که در مسائل مختلف با یکدیگر دارند، بر سر اصل و چگونگی لزوم مقابله با ایران اختلافی ندارند و عملاً به نوعی اجماع تقریبی بر سر این موضوع دست یافته‌اند. با توجه به حداکثر آرای مثبتی که در هر دو مجلس به این طرح داده شده (98 رأی در سنا و 419 رأی در مجلس نمایندگان)، عملاً امکان وتوی طرح از سوی رئیس جمهور آمریکا -با فرض وجود اراده‌ی آن- منتفی است و طرح را از هم‌اکنون می‌توان اجرایی تلقی کرد.
اصلی‌ترین وجه تمایز این تحریم از تحریم‌های پیشین را می‌توان وارد کردن سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به شمول 6 قانون و فرمان اجرایی پیشین دانست. در واقع، با این کار سپاه پاسداران بدون وارد شدن به لیست گروههای تروریستی به صورت رسمی، عملاً تحت تحریم‌های گروه‌ها و سازمان‌های تروریستی قرار می‌گیرد.
علاوه بر سپاه پاسداران، موضوعات دیگری نیز در این طرح گنجانده شده است که آن را عملاً به یکی از جامع‌ترین بسته‌های تحریمی تبدیل می‌کند که تاکنون علیه جمهوری اسلامی ایران وضع شده است.
***
این مطلب، صرفاً جهت اطلاعِ مخاطبان، نخبگان، اساتید، دانشجویان، تصمیم‌سازان و تصمیم‌گیران ترجمه شده و الزاماً منعکس‌کننده‌ی مواضع و دیدگاه‌های اندیشکده راهبردی تبیین نیست
[1] تارنمای کمیته روابط خارجی مجلس سنای آمریکا؛
https://www.foreign.senate.gov/imo/media/doc/Countering%20Iran’s%20Destabilizing%20Activities%20Act%20of%202017.pdf
[2] New U.S. sanctions bill delayed by concern over Iran election, REUTERS:
http://www.reuters.com/article/us-iran-usa-sanctions-idUSKBN1762OR.
