اندیشکده راهبردی تبیین: نظام سلطه یک نظام چندلایه و چند سطحی است که در حوزه‌های مختلف موضوعی برای خود دستور کار تعریف کرده و به‌صورت فعال در جهان کنونی عمل می‌کند. هر کشور یا موجودیت دارای تمایلات سلطه‌گرانه، بسته به توان و ظرفیتی که دارد در داخل این نظام تعریف می‌شود. ایالات‌متحده آمریکا مصداق بارز نظام سلطه است که رهبری نظام را نیز بر عهده دارد. بررسی نظام سلطه مستلزم مطالعه اجزای مختلف آن و حوزه‌های موضوعی که در دستور کار آن قرار دارد است. همچنین ابزارها و اهداف این نظام نیز بیش و پیش از همه باید مورد مطالعه و مداقه قرار گیرد. از این‌ جهت در یادداشت پژوهشی پیش رو تلاش خواهد شد اولاً امکان‌سنجی تولید ادبیات حول موضوع نظام سلطه بررسی‌ شده و ثانیاً چارچوبی برای تولید ادبیات ارائه شود.

 

ویژگی کلی ابزارهای نظام سلطه:

نظام سلطه، یعنی نظامی که بر پایه‌ی رابطه‌ی سلطه‌گر و سلطه‌پذیر بنا شده؛ کشورهای دنیا یا مجموعه‌های بشری دنیا، تقسیم میشوند به سلطه‌گر و سلطه‌پذیر؛ آن اتّفاقی که امروز در دنیا افتاده [این است]؛ یک عدّه‌ای سلطه‌گرند، یک عدّه سلطه‌پذیرند. از لحاظ سیاسی، سلطه‌گری یعنی سرنوشت یک ملت را در دست گرفتن[2].

در اندیشه مقام معظم رهبری نظام سلطه دارای ویژگی های ثابت و متغیری از جمله: بردگی و استثمار ملت ها، تحمیل رویکردها به سایر ملل، پیشرفت های علمی سلطه گران، در کنار عقب ماندگی کشورهای تحت سلطه، تبلیغات و بزرگنمایی، تهدید و ارعاب ملت ها، دفاع از رژیم صهیونیستی، ریاکاری و نفاق و اتکا به بنگاه های بزرگ اقصادی جهان می باشد[3].

ایشان سیاست کلان استکبار را بردگى ملتها و تسلط بر سرنوشت آنها بدون اینکه کمترین اعتنایى به مصالح ملتها و خواسته‌‌ى آنها داشته باشند می دانند. تحمیل کلیشه ها و نگاه مورد نظر خود به مسایل نیز از ویژگی های نظام سلطه می باشد. امروزه نظام سلطه توانسته با پیشرفت های علمی خود، ابزارهای نوینی را برای استیلا بر جهانیان از جمله، ماهواره، شبکه های اجتماعی و رسانه های جمعی ابداع کند. استفاده از این امکانات گسترده سخت افزاری، راه را برای جریان سلطه، به جهت تسلط بر افکار عمومی و تحمیل نگاه مورد نظر خود بر آن ها، هموار نموده است. همچنین تهدید، همواره یکی از مهمترین ابزار نظام سلطه در پیشبرد اهداف خود بوده و هست. در این راستا، این نظام هرگونه ساز مخالف خواست خود را با استفاده از زور و ارعاب از بین می برد.

سلطه گران با تبلیغات گسترده، تلاش کرده اند که دستاوردهای خود را فراتر از آنچه که هست به جهان معرفی کنند و از این طریق اعتبار کسب کنند. آن ها همچنین به دفاع از اسراییل به عنوان یک اصل مهم همواره تاکید داشته اند. نظام سلطه با اتکا به منابع عظیم بنگاه های اقتصادی جهان، به تامین مالی پیشبرد اهداف خود پرداخته اند.

 

 

بررسی اهداف نظام سلطه:

اهداف نظام سلطه ابعاد بسیار گسترده ای دارد. برخی از این اهداف آشکار و برخی دیگر نهان هستند. در یک دسته بندی کلی می توان اهداف نظام سلطه را در چند مورد یعنی : اهداف سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و نظامی دسته بندی نمود. نظام سلطه برای دستیابی به این اهداف، همه ابزار خود را اعم از ابزار های مالی و رسانه ای، به عنوان قدرت نرم، ابزار نظامی یا قدرت سخت و یا گاهی به صورت ترکیبی از آن ها در غالب قدرت هوشمند بهره می برد. در مورد انقلاب اسلامی نیز می توان گفت، هدف نظام سلطه استحاله انقلاب است که در سه گذاره: کنترل انقلاب اسلامی، تطبیق با نظم جهانی و در نهایت پایان انقلاب، نهفته و با استفاده از فرآیند ذکر شده به دنبال تغییر جهت گیری ها از طریق کنترل سیستم تصمیم گیری می باشد. این تغییر جهت گیری ها عبارتند از به بن بست رسیدن صدور انقلاب، کاهش نفوذ منطقه ای، خروج از جبهه مقاومت، محدود شدن به محیط داخلی،  تزلزل در اتحاد ملی و تغییر در توازن قوا با محوریت رژیم صهیونیستی[4] .

 

استخراج مؤلفه‌های کلی ابزار و اهداف نظام سلطه:

اما سوالی که مطرح می شود این است که در حوزه‌های موضوعی مختلف (سیاسی، اقتصادی، فرهنگی، نظامی و…) مؤلفه‌های کلی ابزار و اهداف نظام سلطه چگونه قابلیت استخراج دارند؟ در این خصوص باید به دو نکته توجه نمود و در درجه اول، این که اساسا نظام سلطه تلاش می کند تا اهداف و ابزار خود را با روش های مختلف مخفی نگه دارد، یا اذهان عمومی را از آن ها منحرف کند از این رو تشخیص مولفه های انتخابی آن، هوشمندی خاصی می طلبد. نکته دوم  این است که، نظام سلطه همواره به دنبال منافع خود بوده است و این نظام همواره اهداف خود را در راستایی قرار می دهد تا نهایتا به خواست های خود نایل گردد. گاه این اهداف با استفاده از آلت سیاسی امکانپذیر است که از ابزاری چون کودتا و انقلاب های رنگی استفاده می کند، گاه فرهنگی که از ابزار رسانه سود می برد و گاه از ابزار نظامی بهره می برد.

 

ادبیات و کلیشه های نظام سلطه و پارادوکس های آن:

ادبیات و کلیشه های نظام سلطه، مملو از دروغهای بزرگ و باور نکردنی است.  پارادوکسهایی که در زمینه های گوناگون متبلور شده است و ترجمان امروزین آن به ویژه حقوق بشر، دمکراسی خواهی و مبارزه با تروریسم است.   در ادبیات نظام سلطه مفاهیمی مانند تروریسم و حقوق بشر معانی خاصی دارند و در این ادبیات حملات نظامی و بی وقفه شش ماهه به مردم یمن و کشتن مردم بی گناه غزه، تروریسم محسوب نمی شود.  سرکوب مردم بحرین به دلیل در خواست برای داشتن حق رای، نقض حقوق بشر محسوب نمی شود[5]. همان نکته ای که مقام معظم رهبری نیز بر آن به درستی و هوشمندانه انگشت گذاشتند.  ایشان فرمودند که جبهه استکباری با تلاش گسترده و تبلیغات بسیار پر حجم به دنبال تحمیل ادبیات و واژه های جعلی خود به مسئولان و تصمیم سازان کشورهای مختلف از جمله کشور ماست[6]. 

 

[phps] if ( get_post_meta($post->ID, 'stitr2', true) ) : [/phps] [quote align="left"] [phps] echo get_post_meta($post->ID, "stitr2", true);[/phps] [/quote] [phps] endif; [/phps]

 

تولید ادبیات حول موضوع استکبار و نظام سلطه:

کلیشه‌سازی از نظر “عبارت است از امری که «افراد را به چند خصیصه ساده و ذاتی تقلیل‌می‌دهد و این خصیصه‌ها به مثابه خصیصه‌هایی بازنمایی‌ می‌شوند که طبیعت آن‌ها را تثبیت‌ کرده‌ است»[7]. انقلاب اسلامی از بدو پیروزی، در گفتمان خود از نگاه سخت‌افزاری، یعنی قدرت، تسلیحات، ژئوپولویتیک و اقتصاد فراتر رفته و با رویکرد نرم‌افزاری به‌ معنای استفاده از ساختارهای معنایی زبان، فرهنگ و گفتمان به این امر می‌نگرد. گفتمان بنیان‌گذار انقلاب اسلامی از یک بعد به الگوی بسیح منابع نرم‌افزاری و سخت‌افزاری جهان اسلام برای تحقق اهداف کلان امنیتی_دفاعی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی مربوط می‌شود، و از سوی دیگر سطوح ملی_فراملی درهم‌تنیده‌ای را شامل می‌شود که وجود این مولفه ها در نظام اسلامی را به جهان اسلام و درنهایت به جهان محرومان و مستضعفان پیوند ‌می‌زند[8]. «امپریالسیم‌ستیزی» در پرتو تعابیر امام راحل و انقلابیون مذهبی (روحانی یا غیرروحانی) در تأسیس نظام جمهوری اسلامی ایران و تثبیت گفتمان آن نقش اساسی داشت[9] گفتمان ابداعی انقلاب اسلامی در نفی نظام سلطه را می توان در موارد زیر بررسی کرد:

_گفتمان دفاع فرهنگی: در این رویکرد بر اصول خاصی تأکید می‌شود که هم درباره جهان اسلام کاربرد دارد و هم درباره همه کشورها مورد استفاده قرار می گیرد. این اصول شامل: ضرورت تحقق استقلال فرهنگی ، اصل خودباوری و خوداتکایی فرهنگی و علمی در برابر بیگانگان و نهایتا اهمیت بهره‌گیری و سامان‌دهی به تمامی ارکان علمی و تبلیغی برای ترویج فرهنگ اسلامی[10]. بنابراین ادبیات انقلاب اسلامی در حوزه فرهنگی، دفاع از آموزه‌های اسلامی در برابر آموزه‌های استکباری (دیگری‌سازی استکبار) است، زیرا آموزه استکباری درصدد به تخریب‌کشیدن آموزه اسلامی است، بنابراین انقلاب اسلامی، همواره از تسلط فرهنگ استکباری و غربی و غربزدگی سخن ‌می‌گفت و راه‌‌‌ حل و مبارزه با این فرهنگ غربی را راهکارهای فرهنگی زیر می‌دانست: گسترش نفوذ اسلام در جهان؛ دفاع از حق و عدالت ،مبارزه دائمی با ظلم و استکبار جهانی، مبارزه با فرهنگ استعماری فکری و فرهنگی ، خودباوری و نفی خودباختگی و قطع وابستگی فرهنگی، اتحاد ملل اسلامی و نهایتا بر استکبار و طاغوت با فرهنگ فداکاری و شهادت‌طلبی غلبه یافتن. به عنوان مثال نماد شیطان و رواج آن در نظم ادبیات ایرانیان انقلابی و بازتاب آن در گفتمان دفاع فرهنگی انقلاب، که دال شیطان بزرگ را با مدلول آن، یعنی آمریکا- غرب بازنمایی‌می‌کرد، جنبه‌ای دفاعی داشت و در حقیقت یک مکانیسم دفاعی بود. نماد شیطان کلید اصلی ورود به جهان نمادین و استعاری «اسطوره‌های طرد» در گفتمان دفاعی است.

_ گفتمان دفاع سیاسی: دفاع در حیطه امور سیاسی، به کارکرد نهادهای سیاسی جامعه در تحقق بالاترین ضریب دفع تهدید و امنیت‌زایی اطلاق‌می‌شود. بر اساس تفسیر دکتر محمد جواد لاریجانی از آرا امام، بنیان گذار جمهوری اسلامی، ایران اسلامی را ام القرا جهان اسلام می دانست[11]، بنابراین در گفتمان دفاعی‌اش در وهله اول بایستی این ام‌القرا به‌عنوان نخستین سنگر حفظ شود. اولین و مهم‌ترین تهاجم دشمنان داخلی و یا خارجی حکومت اسلامی، می‌تواند موضوع براندازی، کشانیدن حکومت به انزوای سیاسی، کاهش اعتبار جهانی، زیر سؤال ‌بردن مشروعیت، تضعیف نهادهای دولتی و مواردی از این قبیل باشد که قدر مسلم به ‌منظور دستیابی به اهداف خود از تمامی شیوه‌های ممکن استفاده‌ خواهند‌ کرد [12] در سطح فراملی، دفاع سیاسی درصدد تبیین خطوط فاصل مشخصی میان جهان اسلام و جهان سلطه است. بر این مبنا مفاهیمی چون دفاع از منافع سیاسی مسلمانان، نحوه مقابله با نظام سلطه و ستمگران و ایجاد تشکل‌های اسلامی مطرح ‌می‌شود. در همین سطح تحلیل، انقلاب اسلامی، جبهه جهانی محرومان و مستضعفان را به سوی توسل به راهکارهایی چون قیام ملت‌ها در برابر قدرت‌های بزرگ و توجه به روز قدس و قابلیت‌های آن به‌ عنوان مقدمه‌ای برای تحقق جبهه جهانی مستضعفان فرا می‌خواند.

_گفتمان دفاع اقتصادی: گفتمان دفاعی انقلاب در سپهر اقتصادی خویش، مفهوم «‌وابستگی»‌ را در خود دارد. پاکسازی تکنولوژی و ماشین از هر نوع بیگانگی و تبدیل آن به بخشی از خویشتن، مهم‌ترین بازنمایی بومی‌گرایی ایدئولوژیک (خوداتکایی یا خودکفایی اقتصادی) در گفتمان انقلابی است. بنابراین امام خمینی (ره) یکی از برنامه‌های آغازین بعد از انقلاب را نفی صنایع مونتاژ و حرکت به سوی صنایع مادر به منزله صنایع بومی می‌‌داند و آن را دال بر «صنایع اصیل» می‌شمارد.

 

[phps] if ( get_post_meta($post->ID, 'stitr3', true) ) : [/phps] [quote align="left"] [phps] echo get_post_meta($post->ID, "stitr3", true);[/phps] [/quote] [phps] endif; [/phps]

 

نتیجه گیری:

نشانه‌شناسی عناصر و استعاره‌ها و اجزای بازنمایی و دیگرسازی از استکبار جهانی در گفتمان ابداعی انقلاب اسلامی و در راس آن، امام خمینی (ره) نشان‌می‌دهد که در سه سپهر سیاسی، فرهنگی و اقتصادی منحصر به ‌فرد امکان تولید ادبیات علیه نظام سلطه وجود دارد. امام خمینی (ره) در گفتمان خود برای تحقق اهداف کلان امنیتی- دفاعی دارالاسلام (جهان اسلام) از شیوه تصویرسازی یا بازتولید و بازنمایی «دیگری» به مثابه دشمن و بیگانه استفاده ‌کرد.  نرم افزار و مغز متفکر حاکم بر ساختار جمهوری اسلامی ایران ، همان آرمان ها و نوع جهان بینی انقلاب اسلامی است و آن عامل حساس و سرنوشت سازی که فرآیند تقابل و تعامل را در عرصه منطقه ای و جهانی عملیاتی می سازد انقلاب اسلامی است. نقص های بی شمار کلیشه های نظام سلطه و استفاده سلیقه ای و ابزاری از ادبیاتی چون تروریسم و حقوق بشر، زمینه مناسبی را برای تولید و پرورش ادبیات ضد استکباری و بسط آن به جهان فراهم نموده است.

---

 

منابع:

 

1) ” ویژگی های دولت مقاومت”، اندیشکده راهبردی تبیین، منتشر شده در: 25 تیر 96، قابل بازیابی در پیوند زیر:

http://tabyincenter.ir/20076

2) بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار با معلمان و فرهنگیان، مورخ 20 تیر 1396، قابل بازیابی در پیوند زیر:

http://fa.abna24.com/news

3) برگرفته از مجموعه بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی حول موضوع نظام سلطه، قابل بازیابی در پیوند زیر:

http://www.leader.ir/fa

 

4) “فرآیند نفوذ و اهداف نظام سلطه و گماشته های داخلی”، سفیران انقلاب،منتشر شده در 13 آبان 95، قابل بازیابی در پیوند زیر:

http://safirane57.ir/?p=4537

5) “منظومه فکری اسلامی؛ ناهمگون با ادبیات و کلیشه های نظام سلطه”، منتشر شده در 14 شهریور 94، قابل بازیابی در پیوند زیر:

http://www.humanrights-iran.ir/news-47094.aspx

6) بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار با اعضای مجلس خبرگان، مورخ 12 شهریور 94، قابل بازیابی در پیوند زیر:

http://www.leader.ir/fa/media/play/14359?year=1395&type=0&page=2

7) هال، استوارت (1386)، غرب و بقیه: گفتمان و قدرت (مجموعه فهم جامعه مدرن)، مترجم محمود متحد، تهران: نشر آگاه.

8) “بازنمایی مفهوم “استکبار جهانی” در گفتمان دفاعی امام خمینی (ره) از جهان اسلام”، موسوی و درودی فصلنامه علمی پژوهشی جهان اسلام، شماره 1، بهار و تابستان 1392، صفحه 1-30

9)  Williams ,Patrick  and  Laura Chrisman, eds (1994), Colonial Discourse and Post-colonialism Theory : A Reader, New York .ColumbiaUni. Press.

10) {امام} خمینی، روح‌الله ( 1378)، صحیفه امام، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره).

 

11) ” محمد جواد لاریجانی را بیشتر بشناسیم”، باشگاه خبرنگاران جوان، منتشر شده در: 29 تیر 91، قابل بازیابی در پیوند زیر:

http://www.yjc.ir/fa/news/4025596

12) سهرابی، محمد (1384)، سیری در اندیشه دفاعی امام خمینی (ره)، تهران: عروج.