اندیشکده راهبردی تبیین – تبادل اسرا همواره یکی از موضوعاتی است که برای صهیونیست‌ها حساسیت ویژه‌ای داشته است و بارها نتانیاهو به دلیل عدم توانایی در نجات اسرای این رژیم از زندان‌های حماس مورد انتقادات زیادی قرارگرفته است. اسیرگیری برای حماس حالا به یک مزیت راهبردی تبدیل شده است.
حماس در جنگ 51 روزه موفق شد چند اسیر را به اسارت بگیرد. صهیونیست‌ها معتقدند حماس دو اسیر را از آنان در اختیار دارد در حالی که حماس بارها اعلام کرده چهار نفر هستند و اخیراً تصاویری از هر چهار نفر را منتشر نموده است. هفته‌های اخیر بار دیگر موضوع نظامیان صهیونیست اسیر در دستان حماس در نوار غزه، با خبر استعفای لیئور لوتان مسئول پرونده نظامیان مفقود و اسیر رژیم صهیونیستی در نوار غزه برجسته شد.
رسانه‌ها مطرح کرده‌اند که لوتان در اعتراض به عدم پیشرفت پرونده نظامیان اسیر رژیم صهیونیستی و همکاری نکردن دولت نتانیاهو با او در این زمینه، از سمت خود استعفا داده است. این استعفا واکنش‌های گوناگونی را هم با خود به همراه داشت. به طور مثال موشه یعلون وزیر جنگ سابق رژیم صهیونیستی و یکی از رقبای احتمالی نتانیاهو بر سر نخست وزیری، در واکنش به این اتفاق گفت: «استعفای لوتان نگران کننده است، دولت پایبندی اخلاقی در قبال بازگرداندن نظامیان مفقود و کشته شدگان ارتش و دفن آن‌ها در محل سکونت خود دارد.[1]»
تبادل اسرا؛ سوژه ماه‌های اخیر
در حالی این استعفا خبرساز شد که در ماه‌های اخیر نتانیاهو بارها از نزدیکی توافق با حماس برای تبادل اسرا خبر داده بود. هاآرتص در گزارشی در تیرماه نوشت منابع امنیتی در رژیم صهیونیستی نیز ضمن تائید انجام مذاکرات با حماس بر سر اسرا، می‌گویند پیشرفت‌هایی در موضوع انجام شده ولی آنچه رسانه‌های عربی گزارش می‌دهند خوش‌بینی بیش از حد است. روزنامه هاآرتص در ادامه گزارش خود مدعی شد رژیم صهیونیستی و حماس مشغول مذاکرات فشرده‌ای برای تبادل زندانیان هستند و برخی منابع فلسطینی به این روزنامه گفتند مذاکرات تبادل اسرای فلسطینی با صهیونیست‌ها توسط مقامات اطلاعاتی دولت مصر و محمد دحلان عضو سابق جنبش فتح میانجیگری شده است.[2]
البته ذکر این نکته هم ضروری است که پیش از این نتانیاهو به دنبال حل چالش تبادل اسرا با میانجیگری ترکیه اقدامات عملی‌ای انجام داده بود. در تیرماه 95 که ترکیه و رژیم در آستانه عادی سازی روابط میان خود بودند، دفتر نتانیاهو در پیامی رسماً سعی کرد میان این موضوع و عادی سازی روابط میان ترکیه و رژیم صهیونیستی ارتباط برقرار سازد. در ادامه این بیانیه آمده است که «رژیم صهیونیستی به تلاش‌های مخفیانه خود برای تضمین بازگشت شائول هارون و هدار گولدن و دو نفر دیگری که در غزه ناپدیدشده‌اند، ادامه می‌دهد و تا آزادی این افراد به تلاش‌های خود ادامه خواهد داد… بدون حل و فصل مسئله آن‌ها، توافقنامه‌ای با ترکیه امضا نخواهد شد.[3]»
[phps] if ( get_post_meta($post->ID, 'stitr2', true) ) : [/phps] [quote align="left"] [phps] echo get_post_meta($post->ID, "stitr2", true);[/phps] [/quote] [phps] endif; [/phps]
چالش‌های تبادل اسرا برای رژیم صهیونیستی
1-مخالفت برخی صهیونیست‌ها از تبادل و اتهام طیفی دیگر به دولت در چرایی عدم تحقق توافق برای آزادی اسرا
داستان تبادل اسرا همواره یکی از چالش‌های اصلی دولت نتانیاهو در سال‌های اخیر بوده است. به دلیل حساسیت بالای جامعه صهیونیستی در خصوص اسرای خویش، انتقادات شدیدی به رژیم به دلیل عدم مذاکره یا تبادل با حماس وارد ساخته است. نتانیاهو بارها از پیشرفت مذاکرات برای آزادی اسرای صهیونیستی خبر داده بود تا از حجم فشار انتقادات به او کاسته شود.
با آنکه آزادی اسرای صهیونیستی برای این رژیم و افکار عمومی یهودیان بسیار حیاتی است اما برخی از تکرار توافق شالیت که منجر به آزادی 477 فلسطینی از جمله یحیی سنوار با شالیت سرباز ارتش رژیم صهیونیستی شد، بسیار ابزار نگرانی می‌نمایند.
می‌توان به مخالفت لیبرمن وزیر جنگ دولت نتانیاهو هم اشاره کرد. وی در مصاحبه با شبکه 7 تلویزیون رژیم صهیونیستی پس از استعفای لوتون گفت: «نباید اشتباهات انجام گرفته در تبادل گیلعاد شالیت تکرار بشود. از آن زمان تاکنون 202 تن از افرادی که در جریان این تبادل آزاد شدند، از سوی سیستم امنیتی به علت دخالت در فعالیت‌های تروریستی بازداشت شدند و 111 نفر از آن‌ها هنوز در اسرائیل در زندان به سر می‌برند. هفت اسرائیلی با مداخله مستقیم یا غیرمستقیم افراد آزاد شده در همین معاوضه به قتل رسیدند.[4]»
این مخالفت‌ها و استدلال بسیاری از سیاست‌مداران صهیونیستی در ندادن یک پیروزی دیگر به حماس در کنار فشارها برای آزادی سربازان از سوی افکار عمومی، تبادل اسرا و شیوه انجام آن را برای دولت نتانیاهو بسیار سخت‌تر کرده است.
[phps] if ( get_post_meta($post->ID, 'stitr3', true) ) : [/phps] [quote align="left"] [phps] echo get_post_meta($post->ID, "stitr3", true);[/phps] [/quote] [phps] endif; [/phps]
2-دست برتر حماس در تبادل و تبدیل بحث اسرا به یک امتیاز راهبردی
یکی دیگر از چالش‌های تل‌آویو در موضوع تبادل اسرا، دست برتر واضح و عیان حماس در این پرونده است. حماس بارها خواستار آن شده است که حتی اطلاعات حول اسرا (زنده‌بودن و تعداد آنان) با امتیازدهی تل‌آویو باید همراه باشد. ابهام در خصوص زنده‌بودن و تعداد دقیق اسرای جنگ 51 روزه رژیم صهیونیستی، تبدیل به یک برگ برنده برای حماس در توافق تبادل مبدل شده بود. این برگ برنده با اعتراف اخیر نتانیاهو به یک برگ عملیاتی تبدیل شد. نتانیاهو برای اولین بار در جریان مراسم زنده نگه‌داشتن یاد و خاطره نظامیان کشته شده صهیونیستی، به صورت ضمنی اعتراف کرد که نظامیان صهیونیستی زنده هستند و نمرده‌اند. نتانیاهو در سخنی گفت: «من قول می‌دهم که ما تا زمانی که نظامیان عزیزمان؛ هدار گولدن و آرون شائول به اسرائیل برنگردند، آرام نخواهیم گرفت و در قبال این مسئله بی‌خیال نیستیم.[5]»
این در حالی است که برخی دیگر از وزرا و یا مسئولین نظامی ارتش رژیم صهیونیستی سعی در القای مرده بودن اسرا دارند تا تبادل به شکل دیگری انجام شود. به طور نمونه نفتالی بنت وزیر آموزش کابینه نتانیاهو در واکنش به اخبار حول مذاکرات گفت: «نباید آزادی اسرای زنده فلسطینی در مقابل اجساد سربازان ما باشد. حماس نباید گمان کند آدم‌ربایی یک سرمایه است.[6]» اما این تلاش‌ها با پخش فیلم یک اسیر از سوی حماس و زنده‌بودنش نقش بر آب شده است.
ضمن آنکه عدم وجود اطلاع دقیق از سرنوشت دو سرباز ناپدید شده دیگر ارتش رژیم صهیونیستی در جنگ 51 روزه؛ با آنکه حماس با ارائه تصاویری ادعا کرده در نوار غزه اسیر هستند؛ شرایط تبادل را به سود حماس بهتر کرده است.
3-انتخاب یحیی سنوار به ریاست دفتر سیاسی در نوار غزه و پیچیده‌تر شدن پرونده تبادل اسرا
دوشنبه ۲۵ بهمن‌ماه، حماس با برگزاری انتخابات داخلی خود، یحیی سنوار را به‌عنوان مسئول دفتر سیاسی این جنبش در نوار غزه و خلیل الحیه را به عنوان جانشین وی انتخاب کرد. نزدیکی سنوار به طیف نظامی حماس، سابقه اسارت وی و آزادی وی در تبادل شالیت، قرار گرفتن وی در لیست تروریسم واشنگتن در سال‌های گذشته و مطرح شدن نام وی در کنار بنیان‌گذاران شاخه امنیتی حماس، همگی از حاشیه‌ای زندگی سنوار است. این حاشیه‌ها موجب شد انتخاب وی به عنوان رهبر سیاسی حماس در غزه با واکنش‌های گوناگونی همراه باشد. به نظر می‌رسد انتخاب وی نشان دهنده رویکردی جدید در حماس است که بر تصمیم گیران رژیم صهیونیستی و همچنین پرونده تبادل اسرا تأثیرگذار خواهد بود.
یحیی سنوار پیش از آنکه به مسئولیت دفتر سیاسی حماس در نوار غزه انتخاب شود، مسئول تبادل اسرا را بر عهده داشته است. حماس در جولای ۲۰۱۵ سنوار را به‌عنوان مسئول پرونده اسرای صهیونیستی در دست حماس و هر مذاکره‌ای در این خصوص تعیین کرد و فرماندهان قسام به خاطر اعتمادی که به وی داشتند، او را برای این سمت انتخاب کردند. به باور برخی تحلیل گران صهیونیستی جایگاه سنوار در میان اسرای فلسطینی به دلیل نفوذ وی در میان آنان و همچنین مسئولیت وی حول اسرای صهیونیستی، پرونده و تصمیم گیری را برای صهیونیست‌ها بسیار سخت‌تر کرده است.[7]
لیبرمن وزیر جنگ رژیم صهیونیستی به صراحت اعلام کرده بود یحیی سنوار رئیس دفتر سیاسی حماس پس از آزادی در جریان مبادله شالیت، خواسته‌های سختی را مطرح می‌کند و شروط غیرقابل قبولی در قبال مبادله اسرا برای ما وضع می‌کند.[8] پس از استعفای مسئول اسرای رژیم صهیونیستی، بار دیگر رسانه‌های صهیونیستی به نقش سنوار در این موضوع اشاره کردند. پایگاه عبری زبان فلسطینی سوا، از منابع سیاسی صهیونیستی گزارش داد: «جنبش حماس مواضع سخت‌تری در پرونده تبادل اسرا گرفته است. یحیی سنوار رهبر حماس در غزه خواسته‌های زیادی برای توافق تبادل دارد. از جمله این خواسته‌ها آزادی هزاران اسیر فلسطینی است که پس از ناپدید شدن سومین شهرک‌نشین در نزدیکی الخلیل دستگیر شده‌اند. حماس به دنبال عقد توافقی بزرگ‌تر از توافق شالیت است تا بتواند بیش از 1000 نفر را آزاد کند.[9]»
[phps] if ( get_post_meta($post->ID, 'stitr4', true) ) : [/phps] [quote align="left"] [phps] echo get_post_meta($post->ID, "stitr4", true);[/phps] [/quote] [phps] endif; [/phps]
4-سابقه منفی رژیم صهیونیستی در تبادل شالیت
رژیم صهیونیستی با بازداشت دوباره بسیاری از اسرای آزاد شده در تبادلات پیشین ذهنیت منفی‌ای را از خود به جا گذاشته است. لذا حماس خواستار رهایی زندانی‌هایی است که ابتدا تحت توافق شالیت آزاد شده بودند اما در سال 2014 و یا بعد از آن مجدداً دستگیر شدند. رژیم صهیونیستی تنها ابراز تمایل برای مذاکره حول آزادی 27 نفر از آن‌ها کرده است. هاآرتص در ادامه به نقل از دو منبع فلسطینی در غزه و کرانه باختری نوشت: «حماس خواستار رهایی زندانی‌هایی است که ابتدا تحت توافق شالیت آزاد شده بودند اما در سال 2014 مجدداً دستگیر شدند. اسرائیل هم تمایل دارد درباره آزادی 27 نفر از آن‌ها مذاکره کند.» طبق گفته این منابع، مذاکرات هم‌اکنون توسط هیئتی از حماس در قاهره انجام می‌شود که پس از سفر «یحیی سنوار» رئیس جدید دفتر سیاسی حماس به مصر، تسریع شده است. یحیی سنوار پیش از این هم مسئول تبادل اسرا را بر عهده داشته است.[10]
جمع‌بندی
مخالفت برخی صهیونیست‌ها از تبادل و اتهام طیفی دیگر به دولت در چرایی عدم تحقق توافق برای آزادی اسرا، دست برتر حماس در تبادل و تبدیل بحث اسرا به یک امتیاز راهبردی، انتخاب یحیی سنوار به ریاست دفتر سیاسی در نوار غزه و پیچیده‌تر شدن پرونده تبادل اسرا و سابقه منفی رژیم صهیونیستی در تبادل شالیت، همگی چهار چالش پیش روی دولت نتانیاهو در پرونده توافق برای تبادل اسرا میان تل‌آویو و حماس است.
مجموعه رفتارهای دولت نتانیاهو و شخص وی، این امر را به ذهن متبادر می‌نماید که نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی ضمن آنکه سعی دارد موضوع اسرای صهیونیستی در دستان حماس را در افکار عمومی مدیریت نماید؛ بلکه سعی دارد از این چالش‌ها عبور نماید و اکنون قصد حل آن یا امضای تبادلی شبیه به شالیت را ندارد.
منابع:
[1] «واکنش محافل صهیونیستی به استعفای مسئول پرونده نظامیان اسیر»، وب‌سایت مرکز اطلاع‌رسانی فلسطین، منتشرشده در تاریخ 4 شهریور 1396، قابل بازیابی در پیوند زیر:
https://farsi.palinfo.com/9079
[2] «مذاکرات فشرده اسرائیل و حماس برای تبادل زندانیان»، وب‌سایت خبرگزاری فارس، منتشرشده در تاریخ 18 تیر 1396، قابل بازیابی در پیوند زیر:
http://www.farsnews.com/13960418000048
[3] «نتانیاهو: عادی سازی روابط با ترکیه مشروط به آزادی نظامیان اسرائیلی است»، وب‌سایت مرکز اطلاع‌رسانی فلسطین، منتشرشده در تاریخ 6 تیر 1395، قابل بازیابی در پیوند زیر:
https://farsi.palinfo.com/1614
[4] «لیبرمن وزیر جنگ رژیم صهیونیستی: اسرائیل در قضیه گیلعاد شالیط اشتباه کرد»، وب‌سایت هاکریا 2040، منتشرشده در تاریخ 6 شهریور 1396، قابل بازیابی در پیوند زیر:
http://hakirya2040.com/fa/news/890
[5] «برای اولین بار؛ اعتراف ضمنی نتانیاهو به زنده‌بودن نظامیان اسیر صهیونیستی»، وب‌سایت مرکز اطلاع‌رسانی فلسطین، منتشرشده در تاریخ 11 اردیبهشت 1396، قابل بازیابی در پیوند زیر:
https://farsi.palinfo.com/7028
[6] بينت: لا للإفراج عن اسرى فلسطينيين أحياء مقابل جنودنا الأموات:
https://paltoday.ps/ar/post/301444
[7] برای مطالعه بیشتر ر.ک: محمد محسن فایضی، «انتخاب سنوار؛ تقویت رویکرد نظامی‌گری حماس و پیچیدگی پرونده تبادل اسرا»، اندیشکده راهبردی تبیین، منتشرشده در تاریخ 10 اسفند 1395، قابل بازیابی در پیوند زیر:
[8] «لیبرمن: اسرائیل هرگز مبادله اسرای جدیدی با حماس امضا نخواهد کرد»، وب‌سایت مرکز اطلاع‌رسانی فلسطین، منتشرشده در تاریخ 5 شهریور 1396، قابل بازیابی در پیوند زیر:
https://farsi.palinfo.com/9123
[9] «بری گزارش دادند؛ مطالبات یحیی السنوار در توافق جدید تبادل اسرا/ بیش از توافق شالیت باید امتیاز بدهیم»، وب‌سایت خبرگزاری قدسنا، منتشرشده در تاریخ 6 شهریور 1396، قابل بازیابی در پیوند زیر:
[10] «مذاکرات فشرده اسرائیل و حماس برای تبادل زندانیان»، وب‌سایت خبرگزاری فارس، منتشرشده در تاریخ 18 تیر 1396، قابل بازیابی در پیوند زیر:
http://www.farsnews.com/13960418000048
