اندیشکده راهبردی تبیین – کنگره آمریکا در سوم نوامبر لایحه قانونی تحریم «حرکة النجباء» و «عصائب اهل الحق» را در وبگاه اینترنتی خود منتشر کرد که در مدت 90 روز آینده به دست ترامپ رئیس جمهور این کشور اجرایی خواهد شد. در گزارش تحریمی آمریکا ذکر شده است که جنبش النجباء و عصائب اهل الحق، بازوهای سپاه قدس ایران محسوب می‌شوند و توسط حزب‌الله لبنان تربیت شده‌اند. در این گزارش آمده که؛ قیس الخزعلی رهبر «عصائب اهل الحق» و اکرم الکعبی فرمانده «النجباء» هم‌پیمانی خود با رهبر جمهوری اسلامی ایران را اعلام کرده‌اند. از دیگر علل تحریم النجباء حضور در عرصه‌ی جنگ سوریه در حلب در سال 2016، حمایت از حزب‌الله لبنان و خبر از ایجاد یک گردان نظامی برای آزادسازی بلندی‌های جولان در جنوب سوریه که در اشغال رژیم صهیونیستی است، عنوان شده است. همچنین در بندهای پایانی متن تحریمی النجبا، نقش کلیدی این گروه در انتقال سلاح از ایران به بیروت مورد اشاره قرار گرفته است[1]. از دلایلی که برای تحریم این گروه ذکر شده‌است، برداشت می‌شود تحریم «عصائب اهل الحق» و «حرکة النجباء» را باید در چارچوبی گسترده‌تر و در ارتباط با ایران و حزب‌الله لبنان و مسائل منطقه‌ی غرب آسیا تحلیل کرد. بنابراین مقاله‌ی حاضر ابتدا با تبیین چارچوب کلی مهار منطقه‌ای ایران از سوی آمریکا، ویژگی‌های «حرکة النجباء» را بررسی خواهد کرد و تحلیلی از اینکه چرا این گروه تحریم شده است ارائه خواهد داد. در پایان نیز نسبت این گروه با الحشدالشعبی و محدودیت‌هایی که از این منظر بر «النجباء» به عنوان عضوی از آن تحمیل می‌شود، تبیین خواهد شد.
چارچوب آمریکا برای مهار منطقه‌ای ایران
بخشی از طرح مهار منطقه‌ای ایران با تصویب تحریم‌های «مقابله با فعالیت‌های ثبات‌زدای ایران» در سنای آمریکا، آغاز شد. در این تحریم، آنچه تهدید ایران نامیده شده‌است به «تهدیدات متعارف» و «تهدیدات نامتقارن» تقسیم شده‌است. محورهای بخش تهدیدات نامتقارن ایران، توانایی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به ویژه نیروی قدس، قدرت عملیات‌های سایبری ایران، حمایت از حزب‌الله لبنان، حماس، گروه‌های ویژه در عراق و حوثی‌های یمن است. همچنین در این تحریم، گستره و اهداف عملیات‌های اطلاعاتی و تبلیغاتی ایران هدف گرفته شده است[2]. در این راستا، دونالد ترامپ رئیس جمهور ایالات متحده آمریکا، استراتژی خود درباره ایران را ذیل چهار محور کلی ترسیم کرد. اولین محور راهبرد مذکور این است که آمریکا قصد دارد به همراه متحدان خود با آنچه فعالیت‌های بی‌ثبات‌ساز ایران و حمایت نمایندگان تروریستش در منطقه‌ی غرب آسیا خوانده شده است، مبارزه کند[3]. بنیاد «کارنگی» نیز طی یک گزارش راهبردی با عنوان «مهار، اجبار و تعامل، راهبردِ یکپارچه آمریکا برای چالش‌های هسته‌ای و منطقه‌ای ایران» پیشنهاد می‌دهد که ایالات متحده آمریکا با تمرکز بر فشار هوشمند از طریق عملیات نظامی در غرب آسیا، فعالیت‌های اطلاعاتی و تحریم‌های هوشمند قادر خواهد بود ایران را از بی‌ثبات‌سازی در منطقه بازدارد[4].
شواهد پیش‌گفته، چارچوب کلی سیاست‌های آمریکا در قبال فعالیت‌های منطقه‌ای ایران را مشخص می‌کند. فشار اقتصادی و نظامی بر نیروی قدس سپاه پاسداران، قطع بازروهای هم‌پیمان ایران در منطقه، عملکرد یکپارچه با متحدانی مثل عربستان ضد ایران در غرب آسیا، فعالیت‌های اطلاعاتی و تحریم‌های هوشمند، محورهای مهار منطقه‌ای ایران را تشکیل می‌دهد. با این توضیح و مطابق تحریم‌های S-722 و H. R. 4238 تحریم جنبش «النجباء» نیز در چارچوب مبارزه با فعالیت‌های ایران قابل تحلیل است. یعنی برای اینکه ایران نتواند سیاست‌های خود را در کشورهایی مانند عراق، سوریه، لبنان و یمن پیش ببرد باید رفتار او را مهار کرد. حال باید این موضوع بررسی شود که به چه دلیلی میان جنبش‌های موجود در عراق و منطقه، «حرکة النجباء» از سوی آمریکا تحریم شده‌است. پاسخ این سوال که در ویژگی‌های «حرکة النجباء» مستتر است، در بخش بعدی مقاله ارائه خواهد شد.
ویژگی‌های «حرکة النجباء»
جنبش «النجباء» به دست اکرم الکعبی که سابقا یکی از فرماندهان جیش‌المهدی بود، تاسیس شد. اکرم الکعبی پس از جدایی از جیش‌المهدی[5]، به همراه قیس الخزعلی گروه «عصائب اهل الحق» را تاسیس کردند. در سال 2013 یکی از گردان‌های عصائب اهل الحق به نام «حرکة النجباء لواء عمار یاسر» برای مبارزه به سوریه اعزام شد و پس از مدت کوتاهی گردان النجباء از عصائب اهل‌الحق مستقل شد و تحت فرماندهی اکرم الکعبی به فعالیت خود ادامه داد[6]. جدایی حرکة النجباء از جیش‌المهدی حکایت از برخی تفاوت‌های اندیشه‌ای در سطح فرماندهی این دو گروه داشت. به نحوی که جنبش «النجباء» حوزه‌ی فعالیت خود را محدود به عراق نمی‌دانست و مبارزه با ظلم را فارغ از تفاوت‌های ملیتی و نژادی ضروری می‌پنداشت، اما طرز تفکر در سطح فرماندهان جیش‌المهدی به گونه‌ای دیگر بود.
از لحاظ ایدئولوژی، جنبش «النجباء» در پایگاه اطلاع‌رسانی خود اعلام کرده‌است که به مکتب ولایت فقیه و نمادهای آن یعنی شهیدان صدر، امام خمینی(ره) و امام خامنه‌ای معتقد است. این گروه همچنین اظهار داشته که مسیر دعوتش به سوی حاکمیت اسلام و عدم جدایی دین از سیاست، دفاع از اصلاحات اجتماعی و اخلاقی، حمایت از مقاومت و رد ظلم و ظالمان است. جنبش «النجباء» تقید خود به فتاوای مراجع عظام تقلید به ویژه آیت‌الله العظمی خامنه‌ای را اعلام کرده است[7]. این گروه دایره دشمنان خود را متشکل از صهیونیسم، تکفیر و ناصبی‌گری تعریف کرده و مسئولیت خود را دفاع از وطن و مقدسات به ویژه در عراق و سوریه ذکر کرده است[8]. در همین راستا اکرم الکعبی، فرمانده جنبش «النجباء» گفته است: «نیروهای ما برای ادامه راه جهاد به همراه ارتش سوریه در آزادسازی جولان همزمان با نبرد بزرگ ما با تروریسم و پس از آن آماده هستند.»[9]
[phps] if ( get_post_meta($post->ID, 'stitr2', true) ) : [/phps] [quote align="left"] [phps] echo get_post_meta($post->ID, "stitr2", true);[/phps] [/quote] [phps] endif; [/phps]
جنبش «النجباء» ضمن ارتباط وثیقی که با حزب‌الله لبنان دارد، آموزش‌ها نظامی را زیر نظر فرماندهان این گروه دریافت کرده‌است، به نحوی که توانسته در نبردهای مهمِ سوریه مانند نبرد حلب و حومه‌ی دمشق حضور یابد. اعضای این گروه با توجه به آموزش‌هایی که دریافت کرده‌اند توانایی استفاده از سلاح‌های سنگین و پیشرفته را دارا هستند[10].
بنابراین ویژگی‌هایی شامل اعتقاد به مکتب ولایت فقیه، فعالیت در عرصه‌هایی فراتر از عراق، نوع عملیات و کیفیت حضور در جبهه‌های عراق و سوریه، ارتباط با ایران و حزب‌الله لبنان موجب شده‌است آمریکا این گروه را به طور خاص تحریم کند.
نسبت «حرکة النجباء» و الحشدالشعبی و چالش‌های موجود
جنبش «النجباء» یکی از گروه‌های الحشدالشعبی محسوب می‌شود. از این منظر نیز محدودیت‌هایی از طرف برخی جریان‌های داخلی عراقی بر «حرکة النجباء» و فعالیت‌های آن تحمیل شده‌است. با اینکه الحشدالشعبی در بیرون راندن تروریست‌ها از خاک عراق نقش مهمی ایفا کرده‌است اما برخی گروه‌های سیاسی در داخل عراق و برخی از قدرت‌های فرامنطقه‌ای به ویژه آمریکا، با تقویت گروه‌های الحشدالشعبی مخالف هستند. در همین راستا رکس تیلرسون وزیر امور خارجه ایالات متحده آمریکا، درباره الحشدالشعبی گفته است: «نیروهای شبه نظامی ایرانی که اکنون در عراق هستند و مبارزه آن‌ها علیه داعش به پایان رسیده‌است باید به کشور خود بازگردند». اظهارات تیلرسون موجب شد دولت عراق بیانیه‌ای صادر کند و سخن وزیر خارجه آمریکا را دخالت در امور عراق قلمداد کند.[11] الحشدالشعبی و گروه‌های زیرمجموعه آن ـ مانند النجباء ـ تحت فرماندهی کل قوا (نخست وزیر) در عراق فعالیت می‌کنند[12]، اما برخی جریان‌ها تلاش می‌کنند الحشدالشعبی به عنوان نیرویی نظامی و تحت فرماندهی واحد با دیگر نیروها همچون ارتش، پلیس و غیره ادغام شود. اگر تلاش چنین افرادی به نتیجه برسد، آنگاه گروه‌هایی همچون النجباء بدون مجوز دولت، قادر به فعالیت در خارج از مرزهای عراق نخواهند بود. در چنین حالتی چنانچه در انتخابات آتی عراق فردی همسو با آمریکا برگزیده شود، امکان افزایش محدودیت‌های چنین گروه‌هایی افزایش خواهد یافت.
[phps] if ( get_post_meta($post->ID, 'stitr3', true) ) : [/phps] [quote align="left"] [phps] echo get_post_meta($post->ID, "stitr3", true);[/phps] [/quote] [phps] endif; [/phps]
همچنان‌که مک مستر مشاور امنیت ملی رئیس جمهور آمریکا در نشست امنیتی بنیاد دفاع از دموکراسی به نفوذ ایران در عراق و لزوم مقابله با آن اشاره کرد؛ آمریکایی‌ها تلاش می‌کنند نیروهای هم‌پیمان ایران در عراق را محدود کنند تا عراق نیز به عنوان مهره‌ی آمریکا در منطقه عمل کند[13].
نتیجه
با اعلام راهبرد ترامپ درباره ایران، مهار و تعدیل رفتار ایران در منطقه‌ی غرب آسیا به عنوان یک دستور عمل به سرعت در حال پیگیری است. در این راستا کنگره آمریکا تحریم‌های گروه‌های مقاومت را دستور کار قرار داده است. جنبش «النجبا» به عنوان یک گروه اثرگذار مقاومت و با ویژگی‌هایی خاص مورد هدف تحریم قرار گرفته است. از سوی دیگر جنبش «النجباء» از گروه‌های تشکیل‌دهنده‌ی الحشدالشعبی محسوب می‌شود و تمرکز آمریکایی‌ها بر محدودیت حشد و تلاش برای قانونی کردن محدودیت‌ها در همین راستا قابل تحلیل است.
منابع:
[1] 115TH CONGRESS 1ST SESSION, H. R. 4238, To impose terrorism-related sanctions with respect to As-Saib Ahl-Haq and Harakat Hizballah Al-nujaba and for other purposes, November 3. 2017
[2] شانی هرمزی، «تحریم‌های کنگره در متن راهبرد جدید آمریکا در برابر ایران»، مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام، 17/4/1396، قابل بازیابی در پیوند زیر: http://www.csr.ir/fa/news/676/
[3] whitehouse.gov, President Trump Announces Iran Strategy, October 13. 2017, available in: https://www.whitehouse.gov/blog/2017/10/13/president-trump-announces-iran-strategy
[4] William J. Burns and Michele A. Flournoy ,CONTAIN, ENFORCE,AND ENGAGE An Integrated U.S. Strategy to Address Iran’s Nuclear and Regional Challenges, Carnegie Endowment for International Peace and the Center for a New
American Security, p 5
[5] جیش المهدی تحت فرماندهی مقتدی صدر بود که اکنون نام خود را به سرایاالسلام تغییر داده است.
[6] دانشنامه الجزیرة، «حرکة النجباء…حزب‌الله فی نسخته العراقیة»، وبگاه شبکه الجزیرة، 13/9/2016، قابل بازیابی در پیوند زیر:
http://www.aljazeera.net/encyclopedia/movementsandparties/2016/9/13/%D8%AD%D8%B1%D9%83%D8%A9-%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%AC%D8%A8%D8%A7%D8%A1-%D8%A7%D9%84%D8%B4%D9%8A%D8%B9%D9%8A%D8%A9-%D8%AD%D8%B2%D8%A8-%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87-%D9%81%D9%8A-%D9%86%D8%B3%D8%AE%D8%AA%D9%87-%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82%D9%8A%D8%A9
[7] پایگاه مقاومت اسلامی نجباء، «درباره ما»، 1/9/1396، قابل بازیابی در پیوند زیر:
http://alnujaba.ir/aboutus
[8] موقع النجباء، «من نحن»، 26/3/2015، قابل بازیابی در پیوند زیر:
http://alnujaba.com/about-us.html
[9] العالم، « اعلام آمادگی جنبش “نجباء” عراق برای آزادسازی جولان»، پایگاه خبری شبکه العالم، 6/11/1395، قابل بازیابی در پیوند زیر: http://fa.alalam.ir/news/1929719/
[10] دانشنامه الجزیرة، «حرکة النجباء…حزب‌الله فی نسخته العراقیة»، وبگاه شبکه الجزیرة، 13/9/2016، قابل بازیابی در پیوند زیر:
http://www.aljazeera.net/encyclopedia/movementsandparties/2016/9/13/%D8%AD%D8%B1%D9%83%D8%A9-%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%AC%D8%A8%D8%A7%D8%A1-%D8%A7%D9%84%D8%B4%D9%8A%D8%B9%D9%8A%D8%A9-%D8%AD%D8%B2%D8%A8-%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87-%D9%81%D9%8A-%D9%86%D8%B3%D8%AE%D8%AA%D9%87-%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82%D9%8A%D8%A9
[11] خبرگزاری تسنیم، «العبادی: اظهارات تیلرسون درباره حشدالشعبی دخالت در امور داخلی عراق است»، 1/8/1396، قابل بازیابی در پیوند زیر:
https://www.tasnimnews.com/fa/news/1396/08/01/1553801/
[12] المدی برس، «مسودة قانون الحشد تتضمن تسریح ثلثی المقاتلین من دون التقاعد»، 13/11/2016، قابل بازیابی در پیوند زیر:
http://www.almadapress.com/ar/NewsDetails.aspx?NewsID=79608
[13] https://www.defenddemocracy.org/content/uploads/documents/Transcript_FINAL_McMaster.pdf
