اندیشکده راهبردی تبیین – وضعیت سیاسی و اقتصادی اقلیم کردستان عراق، به‌سامان نیست. با عملیات موفق ارتش عراق و نیروهای حشد الشعبی در اِعمال حاکمیت قانونی بر کرکوک و مناطق مورد مناقشه، عملا نتایج همه‌پرسی به حاشیه رفت. حالا احزاب کُرد اقلیم، دچار واگرایی شده و افق چندان روشنی برای انسجام درونی اقلیم در کوتاه مدت قابل مشاهده نیست. به نظر می‌رسد این فرصت مناسبی باشد تا جمهوری اسلامی ایران اقلیم را وادار به اجرای توافق‌های امنیتی در خصوص مهار گروه‌های اپوزیسیون مسلح کردی نماید که از خاک اقلیم، علیه ایران اقدام می‌کنند. این مقاله می‌کوشد با بررسی وضعیت کنونی اقلیم، جهت‌گیری گروهک‌های ضد انقلاب کردی که ساکن اقلیم هستند و همچنین روابط میان آن‌ها با حزب دموکرات کردستان عراق و بازیگران خارجی، ضرورت اِعمال فشار بر اقلیم جهت وفاداری به توافق‌های امنیتی خود با تهران را تبیین نماید.
اتخاذ رویکرد مسلحانه از سوی گروهک‌های کردی ضد انقلاب
حزب دموکرات کردستان ایران در 28 اسفند 1394، بعد از 23 سال، با اعلام رسمی ازسرگیری اقدامات مسلحانه و تروریستی، مراسم عید نوروز را در نقطه‌ی صفر مرزی ایران و عراق جشن گرفت. مصطفی هجری دبیرکل این حزب در این مراسم در خصوص تغییر رویکرد حزبش سخن گفت و وقتی خبرنگار تلویزیون رسمی اقلیم کردستان عراق از او پرسید منظور از این تغییر چیست، پاسخ داد: «آغاز دوره نوینی از مبارزه، چیزی غیر از جنگ مسلحانه در کوهستان‌ها و شهرها و روستاها نیست.» کاوه جوانمرد، عضو کمیته مرکزی و مسئول تشکیلات حزب دمکرات کردستان ایران هم در مصاحبه با «العربيه» با تأييد مساله از سرگيرى فعاليت‌هاى مسلحانه از سوى اين حزب گفت: «این اقدام حزب دمکرات کردستان ایران به صورت شفاف و مبرهن صورت گرفته است. حزب دمکرات طبق آخرین تصمیم‌گیری از سوی شورای رهبری این حزب، فعالیت‌ها و تحرکات خود را در قالب برنامه‌های از پیش تعین شده و بر اساس شرایط موجود و آنالیز و تحلیل جغرافیایی و همچنین دموگرافی مناطق عملیاتی به صورت اجرایی درخواهد آورد.»[1] این حزب در 26 خرداد 1395در منطقه نالوس اشنویه با نیروهای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی درگیر شد. 10 روز بعد هم درگیری مجددی میان دو طرف صورت گرفت. این درگیری‌ها به صورت محدود هم‌چنان رخ می‌دهد. اعلام رویکرد مسلحانه در آخرین روزهای سال 1394 و در حالی که چند ماهی از انعقاد برجام می‌‌گذشت، بنا به گفته‌ی هجری برای ناامن نشان دادن ایران و ممانعت از ورود سرمایه‌های خارجی به این کشور بود: «جمهوری اسلامی به‌ویژه بعد از امضای قرارداد برجام درصدد تبلیغ بود و بسیار کار کرد و حالا هم کار می‌کند که کمپانی‌های بزرگ اقتصادی، نفتی، صنعتی و تجاری از نقاط مختلف دنیا بیایند و سرمایه‌گذاری بکنند تا جمهوری اسلامی دستش برای تهدید بیشتر و درآمد بیشتر باز شود، چون متاسفانه درآمدهایی که در ایران حاصل می شود، به جیب جمهوری اسلامی ایران می‌رود. در این مدت و با این برنامه که حزب دموکرات در پیش گرفت، به دنیا نشان داد و به جمهوری اسلامی ایران نشان داد که علی رغم تبلیغات جمهوری اسلامی، ایران آن جزیره آرامش نیست که این سرمایه‌گذاری‌ها در آن‌جا شروع به کار کنند.»[2] البته این ادعاها، هیچ نسبتی با واقعیت و توان تروریستی صورت‌گرفته توسط گروهک دموکرات ندارد.
حزب کومله کردستان ایران هم اعلام کرده است که حاضر به کمک به حزب دموکرات می‌باشد. عبدالله آذربار، رئیس شورای نظامی کومله در این خصوص گفته است: «ما به آن‌ها نزدیک هستیم. هر کاری که بتوانیم برای‌شان انجام می‌دهیم. همیشه آماده‌باش بوده‌ایم و وقتی اتفاقی مانند این [درگیری حزب دموکرات با سپاه در اشنویه] پیش می‌آید، باید بیشتر مراقب باشیم.»[3]
علاوه بر حزب دموکرات کردستان ایران، حزب آزادی کردستان (پاک) هم به اقدامات مسلحانه خود به صورت محدود ادامه می‌دهد. در 30 تیرماه 1395 حشمت‌الله فلاحت‌پیشه نماینده مردم اسلام آباد غرب، فرماندار دالاهو، مدیر شیلات استان کرمانشاه و برخی دیگر از مسئولان استانی مورد حمله‌ی اعضای «پاک» قرار گرفتند.[4] به گفته‌ی یزدان‌پناه رهبر این گروهک، در شش ماه نخست سال 1395، شش عملیات نظامی از سوی «پاک» علیه ایران انجام شده است.
حامیان گروهک‌های کردی ضد انقلاب
می‌توان حامیان زیر را برای گروه‌های اپوزیسیون کردی ایران ذکر کرد؛
دولت اقلیم
اقلیم کردستان عراق، محل تمرکز گروه‌های کُرد ضد انقلاب است. جمهوری اسلامی ایران از این امر مطلع بوده و بنا بر توافقات امنیتی تهران و اربیل، دولت اقلیم متعهد است تا مانع از تحرک این گروه‌ها علیه امنیت ملی ایران شود. اما شواهد حاکی از آن است که دولت اقلیم و حزب دموکرات، نه‌تنها از برخی تحرکات مطلع است که اقدامی نیز برای ممانعت از کردهای ضد انقلاب صورت نمی‌دهد. حضور خبرنگار تلویزیون رسمی اقلیم در محلی که مصطفی هجری آغاز مجدد عملیات مسلحانه علیه ایران را اعلام کرد، بیان‌گر اطلاع مقامات اقلیم و حزب دموکرات از تحرکات حزب دموکرات کردستان ایران می‌باشد. مختار هوشمند تحلیل‌گر کرد با گرایش به گروه‌های کرد ضد ایرانی در این باره می‌گوید: «خوشبختانه تا به‌حال هیچ کدام از احزاب کرد عراقی با خیزش نوین حزب دموکرات مخالفتی جدی نکرده‌اند.»[5]
در خصوص گروه تروریستی پاک هم گفته می‌شود که بسیار به حزب دموکرات نزدیک است.[6] اعضای پاک در صف مبارزه با داعش فعال بوده‌اند، در کرکوک نیز حضور داشته و برخلاف سایر گروه‌های کردی، لباس کردی بر تن نداشته و لباس نظامیان آمریکایی را بر تن می‌کنند.[7] یک شب مانده به برگزاری همه‌پرسی استقلال اقلیم کردستان عراق، شبکه المیادین خبری را به نقل از روسیا الیوم مبنی بر انتقال گروه‌های کرد ضد ایرانی به کرکوک منتشر کرد.[8] این خبر در صورت صحت، می‌تواند بیان‌گر روابط میان پاک و دولت اقلیم و مشخصا حزب دموکرات کردستان عراق می‌باشد. برخی شواهد دیگر نیز در این خصوص وجود دارد که نشان از همکاری دولت اقلیم و عربستان و یا حداقل، سکوت این دولت در قبال اقدامات ضد امنیتی عربستان در اقلیم دارد.
[phps] if ( get_post_meta($post->ID, 'stitr2', true) ) : [/phps] [quote align="left"] [phps] echo get_post_meta($post->ID, "stitr2", true);[/phps] [/quote] [phps] endif; [/phps]
عربستان
عربستان سعودی که چند سالی است نبردهای دیپلماتیک[9] و فرقه‌ای[10] با ایران را آغاز کرده، به صورت مشخص از برخی گروه‌های کردی ضد انقلاب حمایت می‌کند. این‌که شبکه العربیه و العربیه نت با اعضای برخی از این گروه‌ها مصاحبه می‌کند، نشان از حمایت رسانه‌ای ریاض از این گروه‌ها دارد. به‌عنوان مثال، همان طور که در بالا ذکر شد، العربیه با کاوه جوانمرد، عضو کمیته مرکزی و مسئول تشکیلات حزب دمکرات کردستان ایران مصاحبه کرده و جزئیات اتخاذ رویکرد مسلحانه از سوی این گروهک را پرسیده است. علاوه بر این، عربستان با دعوت از یکی از چهره‌های حزب دموکرات به مراسم حج سال 1395، پیوند خود با این حزب را آشکار ساخت. جمال پورکریم که گفته می‌شود نماینده این گروهک در فرانسه است، با شرکت در مراسم حج، در گفتگو با خبرنگار العربیه، مدیریت عربستان در حج را بسیار عالی معرفی کرد. پورکریم در این سفر با برخی مقامات سعودی نیز دیدار داشت.[11] او در العربیه فارسی نیز یادداشت‌هایی علیه ایران منتشر کرده است.[12]
پس از مصاحبه پورکریم با العربیه، اگرچه یکی از اعضای شاخص حزب دموکرات در گفتگو با بی‌بی‌سی فارسی[13] سعی کرد پیوند حزب متبوعش با عربستان را انکار کند اما این تلاش موفقیت‌آمیز نبود و برخی گروه‌های ضد انقلاب هم آن را نپذیرفتند.[14]
محسن رضایی دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام در یک گفت‌وگو تلویزیونی در اواخر تیرماه 1395، در خصوص نقش حامیانه‌ی عربستان سعودی از برخی گروه‌های کردی ضد انقلاب که در اقلیم کردستان عراق مستقر هستند، نکاتی را مطرح کرد. آن‌طور که رضایی گفت علاوه بر کمک‌های عربستان به این گروهک‌ها، کنسولگری این کشور در اربیل، پایگاه‌هایی برای ضدانقلاب در نزدیکی مرزهای ایران ایجاد کرده است. او گفت که اگر این مساله به همین منوال ادامه یابد و دولت اقلیم کردستان عراق فکری برای حل این مشکل نکند، ایران به‌زودی اقدام به عملیات نظامی علیه پایگاه‌های این گروهک‌ها خواهد کرد و مسعود بارزانی به صورت کامل، مسئول این وضعیت خواهد بود.
دولت اقلیم در پاسخ به این اظهارات رضایی، بیانیه‌ای صادر و تمام آن را تکذیب کرد. این بیانیه می‌گوید کمیته مشترک امنیتی بین جمهوری اسلامی ایران و اقلیم فعال بوده و هر مشکلی در داخل این کمیته مورد بررسی قرار می‌گیرد.[15]
[phps] if ( get_post_meta($post->ID, 'stitr3', true) ) : [/phps] [quote align="left"] [phps] echo get_post_meta($post->ID, "stitr3", true);[/phps] [/quote] [phps] endif; [/phps]
رضایی این بیانیه را بی‌پاسخ نگذاشت. در بیانیه‌ای که از سوی روابط عمومی دبیرخانه مجمع تشخیص مصلحت نظام در 31 تیرماه 1395 صادر شد، تاکید شده است که هشدار دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام، پیرامون فعالیت‌های کنسولگری عربستان سعودی در شمال عراق، مستند به گزارشات رسمی سازمان‌های اطلاعاتی جمهوری اسلامی ایران است و بهتر است مسئولان مربوطه در اقلیم کردستان عراق، دامان خود را از این آلودگی پاک کنند.[16] سردار کوثری رئیس کمیته دفاعی مجلس نهم هم اظهارات رضایی را تائید کرده و بارزانی را مغلوب پول‌های عربستان دانست.[17]
رژیم صهیونیستی
در خصوص حمایت رژیم صهیونیستی از گروهک‌های کردی ضد انقلاب، اطلاعات آشکار چندانی وجود ندارد اگرچه برخی موارد قابل توجه است. به‌عنوان مثال، مصطفی هجری دبیرکل حزب دموکرات کردستان ایران در گفتگو با روزنامه «جروزالم پست» به صراحت گفته است:
«ایران پول زیادی را صرف حمایت از حزب‌الله و حماس علیه اسرائیل می‌کند و به نظر من اسرائیل باید رژیم ایران را دشمن اصلی خود تلقی نموده و در جهت تضعیف آن تلاش نماید. حزب‌الله و حماس کمک‌های مالی فراوانی از ایران دریافت می‌کنند و آنان نیز با ایران در جهت دشمنی با اسرائیل همکاری دارند، به همین دلیل باید اسرائیل از احزاب اپوزیسیون ایران علیه رژیم ایران حمایت نماید.»[18]
به صورت تحلیلی، درخصوص حضور رژیم صهیونیستی در اقلیم کردستان عراق و تلاش‌های مخربش برای امنیت ملی ایران، موارد بسیاری گفته شده است.[19] همان منطقی که هجری در گفتگو با جروزالم پست تشریح کرده، می‌تواند مبنایی برای حمایت رژیم صهیونیستی از گروه‌های کردی ضد انقلاب باشد. هم‌افزایی دولت‌های عربی و رژیم اشغال‌گر قدس با توجه به همسویی این دو با حزب دموکرات کردستان عراق نیز می‌تواند زمینه‌ساز تهدیدات بیشتری برای ایران باشد.[20]
ایالات متحده آمریکا
حمایت آمریکا از گروهک‌های کردی ضد انقلاب به صورت تحلیلی قابل اثبات است. تلاش برای افزایش ناامنی و بی‌ثبات‌سازی ایران، امری است که از ابتدای انقلاب اسلامی و با شیوه‌های گوناگون در دستور کار واشنگتن بوده و در این خصوص بسیار گفته و نوشته شده است.
در بررسی مصداقی رابطه این گروهک‌ها با آمریکا می‌توان به فعالیت‌های آرش صالح نماینده حزب دموکرات کردستان ایران اشاره کرد که چندین بار با حضور در آمریکا و حضور در جلسات متعدد، در پی جذب حمایت‌های واشنگتن از این گروهک بود. بر اساس آن‌چه که سایت رسمی حدکا نوشته است، او در شهریورماه 1395 با حضور در اندیشکده‌ها و مراکز مطالعاتی و فکری آمریکا، تامین منافع دموکراسی منطقه و جهان را در حمایت از حزب متبوعش دانسته است. جیسون آیزاکسن، رئیس بخش سیاست‌گذاری‌های بین المللی در سازمان «ای جی سی» هم با ابراز خوشحالی و سپاس از حزب دمکرات بیان داشت که «پیش‌تر از این، اشتباهات بسیاری در عدم حمایت از مبارزات آزادی‌خواهانه در ایران انجام گرفته است.»[21] صالح در خردادماه 1393 و در حالی که مذاکرات هسته‌ای میان ایران و 1+5 ادامه داشت، در کنگره آمریکا حضور یافته و از تاثیرات منفی مذاکرات بر وضعیت حقوق بشر در ایران سخن گفته بود![22]
[phps] if ( get_post_meta($post->ID, 'stitr4', true) ) : [/phps] [quote align="left"] [phps] echo get_post_meta($post->ID, "stitr4", true);[/phps] [/quote] [phps] endif; [/phps]
آموزش و تسلیح گروهک پاک (حزب آزادی کردستان) از سوی آمریکا و با هدف مبارزه با داعش، از دیگر اقدامات واشنگتن در این حوزه است. حسین یزدان‌پناه فرمانده این گروهک به خبرگزاری آسوشیتدپرس گفته است گروه او در برنامه آموزش‌های نظامی توسط مستشاران آمریکایی و اروپایی برای آموزش جهت مبارزه با داعش در عراق شرکت داشته است. این کمک‌ها در حالی به «پاک» صورت گرفته که این گروهک از ابتدای سال 95 تا زمان مصاحبه آسوشیتدپرس در اواسط شهریورماه 95، شش حمله به مواضع ایران داشته است.[23] با نابودی داعش، سوال این است که سرنوشت تسلیحات اعطایی به «پاک» از سوی آمریکا چه خواهد شد؟ آیا این تسلیحات در اختیار نیروهای پیشمرگ کردستان عراق قرار خواهد گرفت؟ و یا این‌که این تسلیحات، در ازای حضور «پاک» در نبرد علیه داعش، هم‌چنان در اختیار این گروهک باقی خواهد ماند؟ به نظر می‌رسد آمریکا با ارائه تسلیحات و آموزش به «پاک»، عملا در مسیر تقویت آن در مقابل ایران گام برداشته است.
حسین یزدان‌پناه فرمانده «حزب آزادی کردستان» ایران در کنار نظامیان غربی آموزش‌دهنده
در خصوص حمایت آمریکا از کومله و پژاک[24] نیز، موارد قابل ذکری وجود دارد که از حوصله این گزارش خارج است.
ادامه دارد…
منابع:
[1] . کاوه جوانمرد، «حزب دمكرات كردستان ايران عمليات مسلحانه را از سر مى‌گيرد»، العربیه، 23 مارس 2016، قابل بازیابی در؛
http://ara.tv/my4gh
[2] . ماهنامه مطالعات تروریسم، «حزب دموکرات؛ برجام و ازسرگیری اقدامات مسلحانه»، آبان 1395، ص 5.
[3] . ماهنامه مطالعات تروریسم، همان، ص 6.
[4] . خبرگزاری مهر، «اطلاعات سپاه سه مظنون حادثه تروریستی دالاهو را دستگیر کرد»، 2 مرداد 1395، قابل بازیابی در؛
https://www.mehrnews.com/news/3721216
[5] . ماهنامه مطالعات تروریسم، همان.
[6] . همان، ص 6.
[7] . همان، ص 85.
[8] . خبرگزاری ایرنا، «بروز اولین برخورد میان کردها؛ کرکوک آماده انفجار است»، 3 مهر 1396؛
http://www.irna.ir/fa/News/82676065
[9] . اندیشکده راهبردی تبیین، «جایگاه نبرد دیپلماتیک در راهبرد کلان آمریکا علیه ایران»، زمستان 1394، منتشرنشده.
[10] . اندیشکده راهبردی تبیین، «جایگاه نبرد فرقه‌ای در راهبرد کلان آمریکا علیه ایران»، زمستان 1394، منتشرنشده.
[11] . ARAB NEWS, “Iranian journalists praise KSA for excellent Haj services”, September 8, 2016, Available at:
http://www.arabnews.com/node/981621/saudi-arabia
[12] . برای مشاهده یادداشت‌های جمال پورکریم در العربیه فارسی؛
https://farsi.alarabiya.net/authors/جمال-کریم-پور. html
[13] . بی‌بی‌سی فارسی، گفتگو با شاهو حسینی درباره حضور یک عضو حزب دموکرات کردستان ایران در مراسم حج، 23 شهریور 1395، قابل بازیابی در؛
http://www.bbc.com/persian/world/2016/09/160913_om_saudi_kurds
[14] . کیانوش توکلی، «شرکت برخی از فعالان اپوزیسیون ایرانی در مراسم حج امسال!»، ایران گلوبال، 14 سپتامبر 2016، قابل بازیابی در؛
http://www.iranglobal.info/comment/74007
[15] . روسیا الیوم، «إيران تهدد بتدخل عسكري في أربيل ردا على السعودية»، 19 جولای 2016، قابل بازیابی در؛
https://arabic.rt.com/news/832847
[16] خبرآنلاین، «واکنش دبیرخانه مجمع تشخیص مصلحت نظام به سخنان مسئولان اقلیم کردستان عراق درباره محسن رضایی»، 31 تیرماه 1395، قابل بازیابی در؛
http://www.khabaronline.ir/detail/558686/Politics/parties
[17] . خبرگزاری میزان، «اطلاعات محسن رضایی درباره رئیس اقلیم کردستان عراق دقیق است»، 31 تیرماه 1395، قابل بازیابی در؛
http://www.mizanonline.ir/fa/news/200030
[18] . Jerusalem Post, “Iranian Kurdish leader to ‘Post’: Iran regime is a common enemy”, July 20, 2016, Available at:
http://www.jpost.com/Middle-East/Iran-News/Iranian-Kurdish-leader-to-Post-Iran-regime-is-a-common-enemy-460881
[19] . سیدسعید صادقی، «منافع رژیم صهیونیستی از استقلال کردستان عراق»، اندیشکده راهبردی تبیین، 21 تیرماه 1394، قابل بازیابی در؛
[20] . سعید ساسانیان، «پیامد مخرب همگرایی اعراب و رژیم صهیونیستی بر امنیت ملی ایران چیست؟»، اندیشکده راهبردی تبیین، 20 اسفندماه 1394، قابل بازیابی در؛
پیامد مخرب همگرایی اعراب و رژیم صهیونیستی بر امنیت ملی ایران چیست؟
[21] . کوردستان میدیا، «نماینده‌ی حزب دمکرات در آمریکا با تینک تانک‌ها دیدار به عمل آورد»، 8 شهریور 1395، قابل بازیابی در؛
http://www.kurdistanmedia.com/farsi/idame/25257
[22] . کوردستان میدیا، «آرش صالح: مذاکرات هسته‌ای تأثیراتی منفی بر وضعیت حقوق بشر در ایران داشته است»، 29 خرداد 1393، قابل بازیابی در؛
http://www.kurdistanmedia.com/farsi/idame/13833
[23] . صدای آمریکا، «دریافت کمک و آموزش یک گروه شورشی کرد ایرانی در قالب مبارزه با داعش»، 19 شهریور 1395، قابل بازیابی در؛
https://ir.voanews.com/a/iran-kurd-syria/3500411.html
[24] . نک: نبی‌‌الله روحی، «اشغال عراق و تحول در استراتژی پ.ک.ک» در بررسی تحولات شمال عراق و تاثیر آن بر مناطق کردنشین، دانشگاه امام حسین(ع).
