اندیشکده راهبردی تبیین – ائتلاف ضد داعش به رهبری آمریکا به دنبال تشکیل یک نیروی مرزبانی موسوم به نیروهای امنیت مرزی در مناطق تحت کنترل کردهای سوریه است. دفتر روابط عمومی ائتلاف ضدداعش ضمن تایید تاسیس نیروی جدید مرزبانی از سوی ائتلاف، گفته است نیمی از نیروهای امنیت مرزی که از سوی ائتلاف تشکیل می‌شود عضو نیروهای دموکراتیک سوریه متشکل از اعراب و کردها است و نیمی دیگر از این نیروی 30000 نفری از میان ساکنان مناطقی پذیرش می شوند که نیروهای امنیت مرزی در آن استقرار پیدا می کنند.[1] هر چند این خبر از سوی رکس تیلرسون وزیر امور خارجه آمریکا تکذیب شد و گفت: «برخی افراد سخنان اشتباهی مطرح کرده‌اند. ما به هیچ وجه نیروی امنیت مرزی تاسیس نمی‌کنیم.» او در ادامه افزود: «مقامات آمریکا به مقامات ترکیه گفته‌اند که ما فقط قصد داریم اطمینان پیدا کنیم که عناصر محلی، امنیت مناطق آزاد شده را تامین می‌کنند.»[2] تاکید وزیر امور خارجه آمریکا بر اینکه نیروی محلی، امنیت منطقه‌ی آزاد شده (مناطق کردی) را تامین می‌کنند و همزمان تکذیب خبر ارتش مرزبانی نتوانست مقامات ترکیه را قانع کند به همین دلیل «چاووش اوغلو» وزیر امور خارجه ترکیه و نیز «یلدریم» نخست وزیر این کشور گفتند: توضیحات آمریکا ما را راضی نمی‌کند[3].

بنابر اخبار پیش‌گفته به نظر می‌رسد حتی اگر ائتلاف ضد داعش به رهبری آمریکا قصد تاسیس ارتش مرزبانی نداشته باشد، اما مسئله‌ی تامین امنیت منطقه‌ی تحت سیطره‌ی کردها از طرف مرزهای جنوبی ترکیه، غرب عراق و شرق فرات مد نظر آمریکایی‌هاست. همچنانکه تیلرسون به امنیت مناطق آزاد شده توسط نیروهای محلی اشاره کرد. با این توضیح مقاله‌ی حاضر قصد دارد پیامدهای تامین امنیت منطقه‌ی کردی و محصور شدن آن بین فرات و مرزهای سوریه با عراق و ترکیه که آن را به نوعی از سوریه تفکیک می‌کند بررسی کند.

 

 

اهداف آمریکا

ایالات متحده آمریکا با تامین امنیت منطقه‌ی کردی به دنبال تهیه‌ی زیرساخت حکومت خودمختار کردی و یا کسب حکومت محلی با استقلال نسبی از حکومت مرکزی، در نظام سیاسی آینده سوریه است. این مسئله‌ای است که در گزارش‌ چهارم اندیشکده رند درباره آینده سوریه با عنوان «a peace plan for Syria» مورد اشاره قرار گرفت.[4] در این گزارش کارشناسان پیشنهاد می‌دهند که انتخابات محلی در سوریه انجام شود تا حکومت‌های محلی بتوانند با تشکیل بدنه‌ی مردمی، مشروعیت (legitimacy) کسب کنند و بر ثبات منطقه‌ی خود نظارت داشته باشند. این کاشناسان معتقدند انتخابات محلی زمینه را برای تشکیل حکومت غیرمتمرکز در سوریه آماده می‌کند[5]. بنابراین چنانچه منطقه‌‌ی شرق فرات در سوریه که دارای ساکنان کرد زبان هستند، بتوانند قبل از پایان یافتن کامل بحران سوریه امنیت خود را تامین کنند و اداره‌ی مسائل مختلف اقتصادی، سیاسی، اجتماعی، بازسازی و غیره را با موفقیت به سرانجام برسانند و حاکمیت خود را تثبیت کنند آن‌گاه خواهد توانست در مذاکرات آینده سوریه و نیز دولت انتقالی از طریق هم‌پیمان اصلی‌شان یعنی آمریکا، حکومت مستقل فدرالی یا حکومت محلی غیرمتمرکز را تشکیل دهند.

هدف دیگر آمریکا از تامین امنیت منطقه‌ی کردی در شرق سوریه، حفظ حضور نظامی خود در این منطقه به جهت تامین منافع خود در بلند مدت است. طلال سیلو سخنگوی نیروهای دموکراتیک سوریه(SDF: Syrian Democratic Forces) در مصاحبه با خبرگزاری رویترز ضمن اشاره به اینکه آمریکا در شمال شرق سوریه منافع راهبردی آمریکا دارد می‌گوید: «آن‌ها(آمریکا) برای دهه‌های آینده سیاست‌های راهبردی دارند. توافق‌های نظامی، اقتصادی، سیاسی در دارز مدت بين رهبري مناطق شمالي سوريه (منطق تحت کنترل کردها) و آمریکا وجود خواهد داشت.»[6] از طرفی باید توجه داشت که آمریکا 10 پایگاه نظامی در شمال سوریه دارد.[7] این پایگاه‌ها ضمن کمک به منطقه‌ی کردی برای تامین امنیت، موجب حفظ حضور نظامی آمریکا در سوریه می‌شود. این موضوع را می‌توان به عنوان موازنه‌ی قوای آمریکا در سوریه با روسیه و ایران تلقی کرد؛ زیرا حضور ایران در سوریه و هم‌مرزی سوریه با رژیم صهیونیستی تهدیدی برای تل‌آویو محسوب می‌شود که در صورت تشکیل حکومت مستقل در سرزمین‌های کردنشین، آمریکا به راحتی خواهد توانست با ایران مقابله کند. با وجود تقابل‌های روسیه و آمریکا و نقش تعیین‌کننده مسکو در بحران سوریه، آمریکا می‌خواهد نقش خود را افزایش دهد و اهداف مد نظر خود را بیشتر پیش ببرد.

 

واکنش ترکیه

ترکیه نیز با احساس خطر از ایجاد منطقه‌ی مستقل کردی در مرزهای جنوبی خود، بلافاصله واکنش نشان داد و با حمله به کانتون عفرین در شمال غرب سوریه جدیت خود را در این باره اعلام کرد. ترکیه چند هدف را از حمله به عفرین دنبال می‌کند. ترکیه برای امنیت ملی خود، از سیطره کردها بر نوار مرزی هراس دارد. آنکارا می‌داند با حمله به عفرین، از تسلط کردها بر کل نوار مرزی جلوگیری می‌کند و همچنین کنترل کردها بدون داشتن عفرین بسیار ساده‌تر خواهد شد زیرا در این صورت سرزمین‌های کردی به دریا راهی نخواهند داشت و تحمیل فشارهای اقتصادی از راه بستن مرزها تسهیل خواهد شد[8].

 

[phps] if ( get_post_meta($post->ID, 'stitr2', true) ) : [/phps] [quote align="left"] [phps] echo get_post_meta($post->ID, "stitr2", true);[/phps] [/quote] [phps] endif; [/phps]

 

در صورتی که ترکیه بتواند بر عفرین مسلط شود، آنگاه نیروهای تحت حمایت او از منطقه‌ی الباب تا مرزهای ترکیه را در اختیار خواهند گرفت. این موضوع وقتی اهمیت بیشتری می‌یابد که اردوغان اعلام کرد که منطقه‌ی «منبج» نیز برای از بین بردن توطئه‌ها! علیه ترکیه در دستور کار قرار دارد.[9] اهمیت این مسئله به این دلیل است که با سیطره نیروهای تحت حمایت ترکیه بر نوار غربی رود فرات، مقامات آنکارا خواهند توانست منطقه‌ی نسبتا وسیعی از این کشور را تحت کنترل خود داشته باشند و از این طریق در مذاکرات سوچی از آن استفاده کنند و یا برای تضعیف حکومت سوریه و یا تقویت معارضین سوری عنداللزوم اقدام نمایند. نشانه‌های این تحلیل، با دیدار اردوغان با «نصر الحریری» رئیس هیئت مذاکره کننده سوریه نمایان شد، زیرا مذاکرات سوچی در 29 و 30 ژانویه برگزار خواهد شد.[10]

 

واکنش روسیه

با اعلام حمله‌ی ترکیه به عفرین، مستشاران نظامی روسیه از این منطقه خارج شدند. این اقدام به اضافه‌ی اجازه‌ی روسیه که کنترل منطقه‌ی هوایی عفرین را در دست دارد برای حمله ترکیه به عفرین، گمانه موافقت موسکو با اقدام آنکارا را تقویت می‌کند و ای بسا معامله‌ای پشت پرده در این باره بین این دو کشور اتفاق افتاده باشد.[11] چراغ سبز روسیه به ترکیه واکنش رهبران کرد را برانگیخت تا حدی که در بیانیه‌ی (ی‌پ‌گ) در این باره اینگونه عنوان شد: «ما می‌دانیم که بدون اجازه‌ی نیروهای بین‌المللی به ویژه روسیه که نیروهایش در عفرین حضور داشتند، ترکیه نمی‌توانست از منطقه‌ی هوایی عفرین برای حمله به شهروندان استفاده کند.»[12] از طرفی سخنگوی نیروهای دموکراتیک سوریه (SDF) در این باره گفت:«ما با نظارت صلح‌جویانه‌ی روسیه بر عفرین موافقیم، اما او الان به جنگنده‌ی ترکیه اجازه‌ی حمله به عفرین را داده‌است و این به معنای خیانت روسیه به ماست.»[13]

همانطور که در بالا ذکر شد، شواهد زیادی مبنی بر چراغ سبز روسیه به ترکیه وجود دارد. به نظر می‌رسد این گمانه دور از ذهن نباشد که با توافق روسیه و ترکیه، اردوغان با پیشنهاد روسیه اجازه‌ی حضور کردها به مذاکرات سوچی را داده‌باشد، اما آنکارا این حضور را مشروط به حضوری تضعیف شده کردها کرده‌باشد. هرچند این گمانه از لحاظ اخبار و منابع آشکار تایید نشده است اما امکان تحقق آن نیز وجود دارد.

 روسیه با اجازه دادن به حمله‌ی ترکیه به کردها که هم‌پیمان آمریکا محسوب می‌شوند، به دنبال کاهش نفوذ آمریکا در سوریه است. همچنین با ایجاد تنش بین ترکیه و آمریکا، واگرایی این دو کشور بیشتر خواهد شد و هم‌گرایی ترکیه با روسیه افزایش خواهد یافت. این هم‌گرایی موجب می‌شود در صحنه‌ی نقش‌آفرینی سیاسی، یارگیری روسیه بر آمریکایی‌ها غلبه کند.

 

[phps] if ( get_post_meta($post->ID, 'stitr3', true) ) : [/phps] [quote align="left"] [phps] echo get_post_meta($post->ID, "stitr3", true);[/phps] [/quote] [phps] endif; [/phps]

 

نتیجه‌گیری

ایالات متحده آمریکا با تاسیس ارتش مرزبانی در منطقه‌ی کردی سوریه به دنبال تقویت موضع خود مبنی بر حکومت مستقل کردی و یا حکومت محلی کردی است. این موضوع با واکنش ترکیه با حمله به عفرین مواجه شد. ترکیه با تروریست خواندن گروه‌ «ی‌پ‌گ» و به بهانه‌ی اسکان پناهجویان سوریه در عفرین حمله‌ی خود را آغاز کرد. از سوی دیگر ترکیه با تصرف منطقه‌ی کردی هم تضعیف کردها را دنبال می‌کند و هم جایگاه خود را در فرایند سیاسی سوریه تقویت می‌نماید. از سوی دیگر روسیه با باز گذاشتن راه حمله‌ی ترکیه به عفرین، به دنبال واگرایی ترکیه با آمریکا و یارگیری در زمین سوریه است. البته بررسی گذشته ثابت می‌کند که تحولات سوریه، اگرچه محورهای ثابتی دارد اما چرخش‌های متعددی را نیز تجربه کرده است.

---

منابع:

[1] کردپرس، «تشکیل نیروی امنیت مرزی 30000 هزار نفری در سوریه از سوی ائتلاف به رهبری آمریکا»، 24/10/1396، قابل بازیابی در پیوند زیر:

http://www.kurdpress.com/details.aspx?id=7478

[2] کردپرس، «آمریکا تشکیل نیروی مرزبانی را تکذیب کرد»، 28/10/1396، قابل بازیابی در پیوند زیر:

http://www.kurdpress.com/details.aspx?id=7686

[3] دویچه‌وله، «آمریکا: در مرز ترکیه و سوریه نیروی مرزی تشکیل نمی‌دهیم»، 18/1/2018، قابل بازیابی در پیوند زیر:

http://www.dw.com/fa-ir/a-42211721/

[4]اندیشکده رند، «پروژه صلح سوریه»، شماره 4، 2017، قابل بازیابی در پیوند زیر:

https://www.rand.org/pubs/perspectives/PE276.html

[5] همان

[6]خبرگزاری رویترز، « Exclusive: U.S. forces to stay in Syria for decades, say militia allies»، 17/8/2017، قابل بازیابی در پیوند زیر:

 https://www.reuters.com/article/us-mideast-crisis-syria-usa-exclusive/exclusive-u-s-forces-to-stay-in-syria-for-decades-say-militia-allies-idUSKCN1AX1RI

[7]نیوزویک،« AMERICAN MILITARY POSITIONS IN NORTHERN SYRIA LEAKED BY TURKEY OVER KURDISH SUPPORT»، 19/7/2017، قابل بازیابی در پیوند زیر:

  http://www.newsweek.com/american-military-positions-northern-syria-leaked-turkey-over-kurdish-support-638860

[8]مرکز الاهرام، «عملیة عفرین….حسابات ترکیة متداخلة»، 18/1/2018، قابل بازیابی در پیوند زیر:

 http://acpss.ahram.org.eg/Print/16515.aspx

[9]روسیا الیوم، «أردوغان: سنواصل إحباط كافة المؤامرات على طول حدودنا بدءا من منبج»، 24/1/2018، قابل بازیابی در پیوند زیر:

 https://arabic.rt.com/middle_east/923064-%D8%A3%D8%B1%D8%AF%D9%88%D8%BA%D8%A7%D9%86-%D8%B3%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%B5%D9%84-%D8%A5%D9%81%D8%B3%D8%A7%D8%AF-%D9%83%D8%A7%D9%81%D8%A9-%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%A4%D8%A7%D9%85%D8%B1%D8%A7%D8%AA-%D8%B9%D9%84%D9%89-%D8%B7%D9%88%D9%84-%D8%AD%D8%AF%D9%88%D8%AF%D9%86%D8%A7-%D8%A8%D8%AF%D8%A1%D8%A7-%D9%85%D9%86-%D9%85%D9%86%D8%A8%D8%AC/

[10]دیلی صباح، «أردوغان يستقبل نصر الحريري اليوم في أنقرة»، 24/1/2018، قابل بازیابی در پیوند زیر:

https://www.dailysabah.com/arabic/politics/2018/01/24/%D8%A3%D8%B1%D8%AF%D9%88%D8%BA%D8%A7%D9%86-%D9%8A%D8%B3%D8%AA%D9%82%D8%A8%D9%84-%D9%86%D8%B5%D8%B1-%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%B1%D9%8A%D8%B1%D9%8A-%D8%A7%D9%84%D9%8A%D9%88%D9%85-%D9%81%D9%8A-%D8%A3%D9%86%D9%82%D8%B1%D8%A9

[11]فارن پالسی، «Turkey Wants to Crush U.S. Allies in Syria. That Shouldn’t Surprise Anybody»، 23/1/2018، قابل بازیابی در پیوند زیر:

 https://foreignpolicy.com/2018/01/23/turkey-wants-to-crush-u-s-allies-in-syria-that-shouldnt-surprise-anybody/

[12]الجزیرة، «What is Russia’s end game in Afrin?»، 23/1/2018، قابل بازیابی در پیوند زیر:

 http://www.aljazeera.com/indepth/features/russia-green-light-turkeys-afrin-offensive-180123064315810.html

[13] همان