اندیشکده راهبردی تبیین – رابرت فورد کارشناس مرکز خاورمیانه (middle east institute) از افرادی است که در حوزه‌ی مسائل غرب آسیا و شمال آفریقا نظراتی بعضا متفاوت از جریان غالب در آمریکا ارائه می‌دهد. او یک دیپلمات بازنشسته است که از سال 2006 تا 2008 سفیر ایالات متحده در الجزایر و از سال 2010 تا سال 2014 به عنوان سفیر در سوریه خدمت کرده است. متن پیشِ رو چکیده‌ای از نظرات او درباره مسائل مختلف سوریه با تاکید بر سخنرانی اخیرش در کمیته‌ی خارجی مجلس نمایندگان در زمینه بحران سوریه است[1]. بنابراین ابتدا گزیده‌های مهم‌ترین بخش‌های سخنرانی ذکر و سپس مسائل مختلف از دیدگاه او بررسی می‌شود. طبیعی است که بیان نظرات او، به معنای تائید آن نیست.
دیدگاه درباره آینده سوریه و راه‌حل بحران
آخرین سخنرانی رابرت فورد درباره‌ی بحران سوریه و راهکارهایی که لازم است ایالات متحده آمریکا در قبال این موضوع اتخاذ کند، در جلسه‌ی کارشناسی کمیته‌ی امور خارجه مجلس نمایندگان ارائه شد. رابرت فورد در این سخنرانی اشاره می‌کند 2 هزار سرباز آمریکایی در دسامبر 2017 در شرق سوریه حضور داشتند که تعداد آنها آرام آرام رو به کاهش گذارده است. او میزان هزینه‌ای که آمریکا در بحران سوریه طی 4 سال گذشته پرداخت کرده‌است را حداقل 12 میلیارد دلار برآورد کرده است. سفیر سابق آمریکا در سوریه در این سخنرانی ابتدا نگاهی گذرا به اهداف اعلام شده از سوی تیلرسون می‌اندازد و سپس انتقادهای خود را در این زمینه بیان می‌کند. در پایان نیز راه‌حل‌های خود برای پایان بحران سوریه ارائه می‌دهد:
الف) انتقاد به اهداف اعلام شده از سوی تیلرسون درباره سوریه
اولین هدفی که تیلرسون اعلام کرده، شکست داعش و القاعده در سوریه است. رابرات فورد درباره این مسئله می‌گوید مبارزه با داعش و القاعده پیشرفت زیادی داشته است و نیروهای محلی که ما در شرق سوریه ساختیم، از بازگشت داعش به شرق این کشور جلوگیری خواهند کرد.
دومین هدفی که از سوی تیلرسون مطرح شده‌است، حل کردن درگیری‌ها از طریق فرایند سیاسی است که تحت رهبری سازمان ملل متحد در جریان است؛ مانند آنچه در مذاکرات ژنو پیگیری می‌شود. رابرت فورد در نقد این نظر می‌گوید که «مذاکرات ژنو رو به موت است، اکنون 8 دور از مذاکرات گذشته‌است اما هیچ پیشرفت قابل توجهی در آن اتفاق نیفتاده است. در حالی که روسیه یک راه دیگر مذاکراتی را آغاز کرده‌است [مذاکرات آستانه] و در آن قانون اساسی سوریه را اصلاح خواهد کرد و انتخابات سوریه را به سویی پیش خواهد برد که در آن حکومت بعثی اسد پیروز خواهد شد.» او می‌گوید باید بدانیم که بحران سوریه به علت انتخابات و قانون اساسی به وجود نیامد بلکه به علت نبود حاکمیت قانون در یک کشور امنیتی که با مردم خود بی رحمانه برخورد می‌کرد به وجود آمد. یک قانون اساسی جدید و انتخابات جدید آن، دولت امنیتی را از بین نخواهد برد یا حتی تغییر نخواهد داد. به نظر می‌رسد رابرت فورد معتقد است با وجود دولت بعثی اسد و نفوذ مقام‌های امنیتی سنتی بعثی در حکومت آینده سوریه، مسئله‌ی اساسی که بحران سوریه را به وجود آورده است، حل نخواهد شد و همچنان بحران ادامه خواهد یافت.
سومین هدف اعلام شده از سوی تیلرسون کاهش نفوذ ایران در سوریه است. رابرت فورد به وجود ایران در سوریه و تهدید آن برای رژیم صهیونیستی اذعان دارد اما معتقد است نیروی کم آمریکا که در شمال شرق سوریه حضور دارند اثری بر حضور ایرانیان که در غرب سوریه هستند نخواهد داشت و آنها را مجبور به ترک سوریه نخواهد کرد. رابرت فورد معتقد است ایرانی‌ها به پل ارتباطی زمینی از ایران تا لبنان احتیاجی ندارند زیرا ایرانی‌ها سال‌هاست که از فرودگاه دمشق استفاده می‌كنند و سیاست ایالات متحده این نیست که فرودگاه دمشق را تعطیل کند.
چهارمین هدف اعلامی تیلرسون بازگشت امن و داوطلبانه پناهجویان است. رابرت فورد در این باره بیان می‌کند که بدون بازسازیِ اقتصادی، بازگشت ملیون‌ها پناهجو که نه خانه‌ای و نه شغلی و نه حتی مدرسه‌ای دارند، عملا غیر ممکن است. از طرفی دولت سوریه در شمال غرب در حال جنگیدن با معارضین است و این باعث مهاجرت مردم آنجا می‌شود، نه بازگشت پناهجویان. فورد می‌گوید ایالات متحده آمریکا ابزار زیادی در دست ندارد تا بتواند پناهجویان سوری را بازگرداند و عملا کار زیادی در این باره نمی‌تواند انجام دهد.
پنجمین هدف تیلرسون، رسیدن به سوریه‌ای بدون سلاح‌های کشتار جمعی است. رابرت فورد در این زمینه معتقد است؛ این هدفِ قدیمی و صحیح ایالات متحده است اما هیچ اراده‌ای از سوی دولت سوریه برای کنار گذاشتن سلاح‌های شیمیایی دیده نشده و هیچ نشانه‌ای برای اینکه مجبور به این کار شود موجود نیست. روسیه تلاش سازمان ملل متحد برای بررسی استفاده سوریه از سلاح‌های شیمیایی را وتو کرد و هر تلاشی را برای مجازات دمشق به جهت استفاده از سلاح‌های شیمیایی را وتو خواهد کرد.
[phps] if ( get_post_meta($post->ID, 'stitr2', true) ) : [/phps] [quote align="left"] [phps] echo get_post_meta($post->ID, "stitr2", true);[/phps] [/quote] [phps] endif; [/phps]
ب) پیشنهادهای رابرت فورد برای آمریکا
- کنگره باید به دست‌اندرکاران دستور دهد تا معیارها و زمانبندی را برای تامین امنیت شرق سوریه به وسیله‌ی نیروهای محلی تعیین کند. برنامه‌ی آمریکا باید طوری باشد که این نیروها بتوانند از لحاظ تجهیزات، سربازگیری و پرداخت مالی به خود متکی باشند. اگر مدیران در جهت مستقل شدن نیروهای امنیتی محلی در شرق سوریه اقدامی انجام ندهند، کنگره باید تصمیم بگیرد که آیا مایل است از یک تعهد (حضور) نظامی نامحدود ایالات متحده در سوریه حمایت کند و تعیین کند که چه مقدار منابع آماده است تا به این کار اختصاص دهد؟
- کنگره همچنین باید به دولت دستور دهد تا زمانبندی و معیارهای خروج نیروهای ما از سوریه را وقتی فرایند سیاسی امکانپذیر شد تعیین کند تا نیروهای آمریکایی از شرق سوریه خارج شوند. همچنین نهایتا، کردها و عرب‌های سوریه که متحد ما هستند باید از راه معامله (مذاکره) با اسد مقابله کنند. به نظر می‌رسد فورد معتقد است که در نهایت کردها مجبور خواهند شد با حکومت بشار مذاکره کنند زیرا با وجود حضور نیروهای آمریکایی در شرق سوریه، دوران حکومت بشار اسد طولانی خواهد بود و این مذاکرات باید با او صورت بگیرد.
- اگر دولت نمی‌تواند شرایط سیاسی را برای ترک نیروهای نظامی آمریکایی از شرق سوریه فراهم کند، باید تصمیم بگیرد که آیا خواهان حضور نظامی نامتناهی در سوریه است؟ کنگره باید تصمیم بگیرد که آیا نیاز به حضور نظامی نامحدود شامل یک ناحیه پرواز ممنوع در شرق سوریه دارد؟ کنگره باید تصمیم بگیرد با هزینه‌ها و ریسک‌های حضور نظامی کنار می‌آید یا با ناکامی و استراتژی نامشخص؟
- ایالات متحده باید معیارها و زمانبندی «ثبات» در شرق سوریه را شناسایی کند تا این فعالیت بتواند به عنوان یک تمرین برای ملت سازی در سوریه باشد. این معیارها باید حداقلِ خدمات و بازسازی را تعریف کند و اینکه چه چیزی حاکمیت محلی مناسب را تشکیل می‌دهد.
- ما نمی‌توانیم ایران را از سوریه خارج کنیم اما می‌توانیم با حکومت اردن و اسرائیل(رژیم صهیونیستی) مذاکره کنیم برای اینکه چگونه ریسک‌های مرزی آنان را کاهش دهیم. اما باید بدانیم که استفاده از نیروهای حاضر ما در شرق سوریه، پاسخ این سوال (کاهش ریسک‌های مرزی) نیستند بلکه کنگره و دولت باید فهرستی از گزینه‌های موجود را با اردن و اسرائیل بررسی کنند.
- ما باید کمک به پناهندگان را از طریق افزایش امنیت محلی و ثبات در شرق سوریه افزایش دهیم. ما همچنین باید از طریق بهبود شرایط زندگیِ پناهجویانی که در اردوگاه‌ها در لبنان و اردن و ترکیه هستند، مانع جذب آنان به سازمان‌هاي تروریستی شویم.
- ما باید در نظر بگیریم که حکومت اسد کمک‌رسانی به معارضین سوری را مسدود کرده است و هر آنچه که ما کمک می‌کنیم به دست مردم سوریه (ساکن در نواحی معارضین) نمی‌رسد. اما کمک‌های مردمی که سازمان ملل هزینه‌ی آن را پرداخت می‌کند به مردمی که در سرزمین‌های تحت کنترل حکومت سوریه هستند، می‌رسد. ما باید این رویه را تغییر دهیم تا آن همه هزینه‌ای که برای کمک‌های مردمی صرف می‌شود در راستای اهدافی که وزیر خارجه اعلام کرده است مصرف گردد.
[phps] if ( get_post_meta($post->ID, 'stitr3', true) ) : [/phps] [quote align="left"] [phps] echo get_post_meta($post->ID, "stitr3", true);[/phps] [/quote] [phps] endif; [/phps]
اشتباهات معارضین
رابرت فورد در مصاحبه با شبکه‌ی المیادین[2] اذعان کرده‌است که آمریکا یکی از بازیگرانی است که در سوریه شکست خورده است. او در تبیین اشتباه‌هایی که منجر به چنین شکستی شد می‌گوید آمریکا با اعلام تروریستی بودن جبهةالنصرة در سال 2012 (زمانی که فورد سفیر آمریکا در سوریه بود) می‌خواست برای معارضین این پیام را ارسال کند که از گروه‌های افراط‌گرا دوری کنند اما این عمل موجب سرخوردگی و نارضایتی گروه‌های زیادی از معارضین شد. دومین اشتباهی که رابرت فورد به آن اشاره می‌کند این است که گروه‌های معارض هیچ‌گاه یک برنامه‌ی سیاسی قابل فهم برای حل بحران برای مردم سوریه نداشته‌اند.
کردهای سوریه
فورد معتقد است ایده‌ای که مطرح می‌کند که آمریکا از منافع کردها در شمال سوریه دفاع می‌کند اشتباه است. او می‌گوید من می‌ترسم که کردها به جای مذاکره با دمشق، به صورت طولانی مدت با نیروهای نظامی آمریکایی همراهی کنند و پس از مدتی دولت سوریه نیز به آنان حمله‌ی نظامی کند.
بشار اسد
فورد با اعتراف به اینکه بشار اسد اکنون قدرت بیشتری نسبت به سابق دارد و سرزمین‌های زیادی از سوریه را در اختیار دارد، در پاسخ به اینکه آیا بشار اسد در سال‌های آتی در حکومت باقی خواهد ماند؟ پاسخ داد این بستگی به گروه‌های سیاسی سوریه دارد اما من احساس می‌کنم با پیشرفت تکنولوژی و اینترنت دیگر مردم منطقه سرکوب را نمی‌پذیرند و آزادی‌های بیشتری را طلب می‌کنند لذا حکومت‌های آینده باید آزادی‌هایی را برای مردم فراهم آورند.
[phps] if ( get_post_meta($post->ID, 'stitr4', true) ) : [/phps] [quote align="left"] [phps] echo get_post_meta($post->ID, "stitr4", true);[/phps] [/quote] [phps] endif; [/phps]
جمع‌بندی
طرح کلی فورد در سوریه، مربوط به ملت‌سازی در شرق این کشور و نیز ساخت نیروهایی است که متکی به خود باشند تا بتوانند امنیت شرق سوریه را برقرار کنند و از بازگشت داعش به منطقه جلوگیری کنند. فورد معتقد است کردها باید با دولت سوریه مذاکره کنند و از طریق مذاکره اهداف خود را پیش ببرند چرا که احتمال حمله ارتش سوریه به کردها در طولانی مدت وجود دارد. او درباره آوارگان و پناهجویان، بازسازی اقتصادی سوریه را راه حل نهایی و بهبود شرایط زندگی در اردوگاه‌ها می‌داند.
[1] این سخنرانی را می‌توانید در پیوند زیر مطالعه کنید:
http://www.mei.edu/content/article/syriawhich-way-forward-testimony-amb-robert-s-ford
[2] متن کامل مصاحبه در پیوند زیر قابل مشاهده است:
http://www.almayadeen.net/news/politics/822182/
