اندیشکده راهبردی تبیین – فلسطین در دو جمعه متوالی (10 و 17 فروردین‌ماه) شاهد برگزاری راهپیمایی بزرگ در مرزهای نوار غزه با سرزمین‌های اشغالی بود. «راهپیمایی بازگشت» که به دعوت حماس انجام شده است روشی جدید و ابتکاری نو از مقاومت فلسطین است که هزاران نفر با راهپیمایی به سوی مرزهای اشغالی در روزهای اخیر، باری دیگر نگاه‌ها را به فلسطین جلب کرد.
با وجود اینکه این راهپیمایی کاملاً مسالمت‌آمیز بود نظامیان رژیم صهیونیستی تا جمعه 17 فروردین با گلوله و بمب دودزا حدود 32 فلسطینی را شهید و بیش از 3000 نفر را مجروح کردند که با توجه به تداوم اعتراضات آمار شهدا رو به افزایش است. واکنش سرکوب‌‌گرانه و خونین رژیم صهیونیستی به این راهپیمایی باعث شد تا مسئله‌ی فلسطین طی روزهای اخیر، دوباره در میان خبرهای مهم رسانه‌ها دیده شود و فشار افکار عمومی بر این رژیم افزایش یابد. در این یادداشت به بررسی پیامدها و دستاوردهای این راهپیمایی خواهیم پرداخت.
1-چرایی بزرگداشت «روز زمین» در قالب «راهپیمایی بازگشت» در وضعیت کنونی منطقه
1-1- روز زمین
منشأ شکل‌گیری روز زمین به سال 1976 بر می‌گردد. علت اصلی بروز حوادث روز زمین این بود که مقامات صهیونیستی در تاریخ 29 مارس 1976 به مصادره زمین‌های چند روستای عرب نشین الجلیل میانی از جمله عرابه، سخنین، دیرحنا، عرب السواعه و غزه، جهت احداث شهرک‌های یهودی‌نشین در چارچوب طرح یهودی کردن الجلیل و تخلیه آن از ساکنان عرب که نیمی از مجموع ساکنین را تشکیل می‌دهند، بود.
اعتراض فلسطینی‌ها به اقدام غاصبانه رژیم صهیونیستی در فلسطین اشغالی به درگیری‌های شدیدی بین آن‌ها و نظامیان صهیونیستی در 30 مارس انجامید که در آن 6 فلسطینی به ضرب گلوله اشغالگران به شهادت رسیدند و هزاران نفر دیگر زخمی شدند.[1] از آن زمان «روز زمین» به عنوان نمادی از مقاومت ملی فلسطینیان در برابر زمین‌هایی که منجر به درگیری بین رژیم صهیونیستی و فلسطین بوده، یاد می‌شود؛ اما امسال شرایط خاص مسئله فلسطین و تحولات رخ داده حول مسجدالاقصی موجب شد روز زمین متفاوت‌تر و پرشورتر برگزار شود.
[phps] if ( get_post_meta($post->ID, 'stitr2', true) ) : [/phps] [quote align="left"] [phps] echo get_post_meta($post->ID, "stitr2", true);[/phps] [/quote] [phps] endif; [/phps]
2-1-مبارزه با «معامله قرن»
چرایی چنین ابتکار حماس برای برگزاری روز زمین در قالب «راهپیمایی بازگشت» به شرایط خاص کنونی مسئله فلسطین بر می‌گردد. تلاش مقامات رژیم صهیونیستی، لابی صهیونیستی و تیم یهودی کابینه ترامپ[2] شامل کوشنر داماد وی برای تحقق آنچه «معامله قرن» می‌نامند و همراهی سعودی‌ها و مصر با این خیانت بزرگ را می‌توان یکی از عوامل اصلی طرح راهپیمایی بزرگ از سوی حماس و جریان‌های مقاومت برای سال 2018 دانست.
«معامله قرن» اصطلاحی است که در ماه‌های گذشته از سوی ترامپ، مسئولین تل‌آویو و حتی جریان‌های مقاومت فلسطین (علیه آن) بسیار تکرار می‌شود. منظور از «معامله قرن» پایان بخشیدن به مسئله فلسطین و عادی‌سازی روابط میان اعراب و رژیم صهیونیستی است. این مسئله هیچ طرح یا ایده‌ای مشخص و علنی شده‌ای ندارد و به نظر می‌رسد تنها هدفی است که برای مقدمه سازی آن سازشگران عربی چون بن سلمان بسیار عجله دارند. ابتکار حماس برای مقابله با خطر «معامله قرن» و «عادی‌سازی روابط اعراب با رژیم صهیونیستی» بسیار کارساز بوده است به‌گونه‌ای که فضایی بسیار شدید علیه صهیونیست‌ها در داخل فلسطین و جهان اسلام و حتی اروپا و آمریکا ایجاد شده و باری دیگر فلسطین را به رأس مسئله رسانه‌های جهان اسلام بازگردانده است.
دو روز پس از راهپیمایی جمعه نخست، بن سلمان در مصاحبه‌ای با روزنامه آتلانتیک در سخنانی بی‌سابقه ضمن آنکه رژیم صهیونیستی و «سرزمین اسرائیل» را به رسمیت شناخت، ادبیاتی جدید و جدی‌تری علیه حماس را آغاز کرد. بن سلمان در پاسخ به سوالات نشریه آتلانتیک گفت: «معتقدم که فلسطینیان و اسرائیلی‌ها حق داشتن سرزمین خود را دارند؛ اما باید یک توافق صلح داشته باشیم تا ضمن ارائه ثبات برای همگان، روابط نیز عادی‌سازی شود… ما هیچ مشکل دیگری با هیچ کسی (اسرائیلی‌ها) نداریم ما مشکلی با یهود نداریم…این مثلث شر یعنی ایران، اخوان المسلمین (حماس) و گروه‌های تروریستی می‌کوشند این اندیشه را ترویج کنند که وظیفه ما مسلمانان تأسیس دوباره خلافت بر اساس برداشت ویژه آن‌هاست.[3]»
در حالی که صهیونیست‌ها از آغاز دوران و روش مبارزه جدید از سوی مقاومت سخن می‌گویند، گویا آل سعود و بن سلمان و مصر به نمایندگی از سازش گران مرحله جدیدی از فشار بر حماس و فلسطین را به‌منظور تسلیم در مقابل ترامپ و «معامله قرن» و توقف راهپیمایی بازگشت را آغاز نموده‌اند. مصر و سعودی با پیشنهادات و تهدیداتی از حماس خواسته اند که «راهپیمایی بازگشت» در جمعه های آتی ادامه نیابد.[4]
پاسخ رهبری به نامه دی‌ماه سال گذشته اسماعیل هنیه رهبر حماس و تاکید ایشان بر خیانت برخی از سران کشورهای عربی و وضعیت خاص و دشوار مجاهدین نوارغزه اهمیت اقدامات سعودی را عیان می‌نماید.[5] اما باید تاکید کرد به فضل و وعده حق الهی حماس و دیگر جریان‌های مقاومت با پشتیبانی دوستداران مسجدالاقصی و استفاده از ابزار و روش‌های جدید برای تقابل با صهیونیست‌ها؛ توان مقابله و عبور از وضعیت کنونی را دارند.
[phps] if ( get_post_meta($post->ID, 'stitr3', true) ) : [/phps] [quote align="left"] [phps] echo get_post_meta($post->ID, "stitr3", true);[/phps] [/quote] [phps] endif; [/phps]
2-دستاوردهای راهپیمایی بازگشت
1-2-به چالش کشیدن محاصره غزه و رهایی از وضعیت انفجاری این باریکه
یکی دیگر از اهداف و دستاوردهای برگزاری مراسم روز زمین در قالب راهپیمایی بازگشت، به چالش کشیدن و کم‌رنگ کردن محاصره نوارغزه است. با فاجعه آمیز شدن وضعیت انسانی و معیشتی نوارغزه در ماه‌های اخیر رژیم صهیونیستی فشارهای زیادی را علیه حماس از راه‌های مختلف از جمله کاهش صادرات انرژی، فشارهای اقتصادی با همراهی تشکیلات خودگردان، بسته نگه‌داشتن گذرگاه رفح توسط مصر و … وارد کرده تا مقاومت فلسطین را مجبور به امتیازدهی در قبال کاهش محاصره نوارغزه نماید.
اما حماس بارها سعی کرده از طریق راه‌های گوناگون مانند واگذاری مدیریت غزه به دولت آشتی ملی[6]، امضای توافق با دحلان و مصر[7] و … فشارهای موجود بر غزه را بدون امتیازدهی خاص به رژیم صهیونیستی کم نماید. «راهپیمایی بازگشت» یکی دیگر از فرصت‌های پیش روی حماس برای کنترل فشارها علیه نوارغزه است. بسیاری از صهیونیست‌ها معتقدند تشدید وضعیت انفجاری غزه به ضرر رژیم صهیونیستی خواهد بود. تداوم راهپیمایی این ابتکار و فرصت را به حماس می‌دهد که در موضوع محاصره غزه در موضع ضعف نباشد و صهیونیست‌ها را مجبور به تغییر رویه نماید.
2-2-چالش امنیتی رژیم صهیونیستی در کنترل مرزهای نوارغزه
رژیم صهیونیستی همواره از دو جبهه شمال و جنوب خود با چالش کنترل امنیت مرزهای جعلی‌اش روبرو بوده است. مرزهای نوارغزه به دلیل نزدیکی آن به شهرک‌های گوناگون، وجود تونل‌های فراوان و تجربه جنگ‌های سه‌گانه به کابوسی برای صهیونیست‌ها و ساکنین سرزمین‌های اشغالی تبدیل شده است. در ماه‌های اخیر صهیونیست‌ها اقدامات گوناگونی در عرصه‌های نظامی و فناوری به منظور تخریب و شناسایی تونل‌های حماس انجام داده‌اند. در بامداد روز 9 آبان، رژیم صهیونیستی یکی از تونل‌های جهاد اسلامی فلسطین را بمباران کرد. در این جنایت 7 تن از اعضای جهاد اسلامی در سرایاالقدس و 2 تن از اعضای حماس در گردان‌های القسام به شهادت رسیدند و نزدیک به 15 تن دیگر زخمی شدند. چرایی بالا بودن آمار شهدا لحظاتی پس از حمله جنگنده‌های رژیم صهیونیستی در سخنان اشرف القدره سخنگوی وزارت بهداشت فلسطین در نوار غزه مشخص شد. اشرف القدره اعلام کرد افراد داخل تونل بر اثر استنشاق گاز سمی به شهادت رسیده یا زخمی شده‌اند؛ وی افزود رژیم صهیونیستی یک منطقه انباشته از باروت و گاز سمی را هدف قرار داد و به همین دلیل، تعداد شهدا و مجروحان افزایش یافته است. مدیر بیمارستان شهدای الاقصی هم در ادعایی که بسیار حائز اهمیت بود اما به آن توجه نشد، گفت: «هنوز نوع گاز سمی استفاده شده در حمله به تونل غزه مشخص نشده و این اولین بار است که ارتش صهیونیستی از چنین گازی استفاده می‌کند.[8]» انتخاب بمباران یک تونل در نزدیکی یک پاسگاه نظامی در سرزمین‌های اشغالی و استفاده از بمب‌های سمی برای نخستین بار به منظور تخریب تونل‌های مقاومت، همگی نشان می‌دهد که چالش رژیم صهیونیستی برای مهار گسترش تونل‌ها بسیار افزایش یافته است.
حال راهپیمایی بازگشت، چالشی جدید و ابزاری غیر منتظره علیه سیاست‌های امنیتی صهیونیست‌هاست. نوارغزه با این ابتکار این پیغام را به صهیونیست‌ها مخابره نموده است که چالش امنیتی صهیونیست‌ها حتی با گسترده شدن توان پدافند موشکی گنبد آهنین و تخریب تونل‌های مقاومت همچنان پابرجاست و گزینه‌های گوناگونی برای به چالش کشیدن امنیت مرزهای سرزمین‌های اشغالی وجود خواهد داشت.
اسماعیل هنیه رئیس دفتر سیاسی حماس در مراسم تشییع پیکر یکی از شهدای جمعه دوم راهپیمایی بازگشت تاکید کرد: «راهپیمایی بازگشت بزرگ نبردی در عرصه هوشیاری، حقیقت و تأکیدی بر اصول ملت فلسطین و در صدر آن‌ها حق بازگشت به کل سرزمین فلسطین است. راهپیمایی‌های بازگشت نظریه امنیتی صهیونیست‌ها در مرزهای غزه را دچار فروپاشی کرد.[9]»
[phps] if ( get_post_meta($post->ID, 'stitr4', true) ) : [/phps] [quote align="left"] [phps] echo get_post_meta($post->ID, "stitr4", true);[/phps] [/quote] [phps] endif; [/phps]
3-2-مبارزه مدنی؛ راهی جدید برای مبارزه با رژیم صهیونیستی
یکی از نتایج راهپیمایی بازگشت در روز جمعه که از سوی حماس و رسانه‌های مقاومت فلسطین برنامه‌ریزی‌شده بود، بروز اهمیت و تأثیرگذاری مبارزه‌های مدنی و اجتماعی بدون هیچ‌گونه استفاده از ابراز و سلاح‌های سرد و گرم و ترس صهیونیست‌ها از این مسئله بود. راهپیمایی بازگشت این مسئله را ثابت کرد که حماس و دیگر جریان‌های مقاومت باید بیش از گذشته به روش‌های مبارزاتی غیرمسلحانه و مدنی در کنار مبارزه مسلحانه توجه داشته باشند. امری که در پیشگیری از تحقق سازش و عادی‌سازی روابط اعراب و رژیم صهیونیستی بسیار مهم و حیاتی است.
این روش مبارزه مدنی، می‌تواند ابزاری برای زنده نگه داشتن حق بازگشت آوارگان مورد استفاده قرار گیرد. یوسی بیلین معاون وزیرخارجه سابق رژیم صهیونیستی و یکی از شخصیت‌های مشهور در طراحی سازش اسلو در یادداشتی روزنامه عبری زبان اسرائیل الیوم با ذکر پیامدهای روزهای اخیر نوارغزه نوشت فیصل الحسینی از رهبران فلسطینی سال 1995 به صهیونیست‌ها ابلاغ کرد که «روزی خواهید دید که هزاران فلسطینی روانه نوار مرزی بین باریکه غزه و اسرائیل شده و بدون سلاح وارد اراضی اشغالی شده و با ارتش پیشتاز صهیونیستی مبارزه خواهند کرد و در این حال، جامعه جهانی سکوت خواهد کرد اما با افزایش شمار شهدا، آزادگان جهان مداخله کرده و دیگر ساکت نخواهند بود و اسرائیل دیگر کسی را در کنار خود نخواهد دید.»
این دیپلمات صهیونیستی همچنین تاکید کرد تظاهرات‌های بازگشت سلاح مخفی فلسطینیان است که ما از آن وحشت داریم، زیرا صدها نفر از آن‌ها در این تظاهرات جان خود را خواهند داد تا جهانیان را وادار به مداخله کنند و امروز پس از گذشت 25 سال، پیش‌بینی فیصل الحسینی محقق شد و ما باید خود را آماده کنیم.[10] صحبت‌های بالا بخشی از ترس صهیونیست‌ها از این روش مبارزه مدنی است که در کمتر از ده روز تأثیرات وسیع آن را شاهد بوده‌ایم.
3-جمع‌بندی
یکی از دستاوردهای مهم راهپیمایی بازگشت، نمایان شدن اهمیت مبارزه مدنی یا به تعبیری غیرنظامی حتی علیه یک رژیم کاملاً مسلح و امنیتی است. حماس و دیگر گروه‌های مقاومت فلسطینی باید با درک اهمیت راهپیمایی بازگشت، در کنار حفظ و تقویت مبارزات نظامی مسلحانه دست به ابتکاراتی برای مبارزه‌های مدنی و غیرنظامی برای به بن‌بست کشاندن سیاست‌های امنیتی و نظامی رژیم اشغالگر بزنند. واکنش وسیع رسانه‌های گوناگون بین‌المللی به کشتارهای صهیونیست‌ها در سرکوب راهپیمایی بازگشت اهمیت روش مبارزات مدنی را دوچندان می‌نماید.
منابع:
[1] «روز زمین»، وب‌سایت دانشنامه فلسطین، منتشرشده در تاریخ 1 تیر 1396، قابل بازیابی در پیوند زیر:
[2] برای مطالعه بیشتر ر.ک: محمد محسن فایضی، «آمریکا و حماس؛ تحریم برای «معامله قرن»»، اندیشکده راهبردی تبیین، منتشرشده در تاریخ 6 اسفند 1396، قابل بازیابی در پیوند زیر:
[3] «محمد بن سلمان: ایران، اخوان-المسلمین و گروه‌های تندرو مثلث شر هستند»، وب‌سایت العربیه، منتشرشده در تاریخ 14 فروردین 1397، قابل بازیابی در پیوند زیر:
[4] «حماس درخواست مصر مبنی بر توقف راهپیمایی‌ها را رد کرد»، خبرگزاری فارس، منتشرشده در تاریخ 18 فروردین 1397، قابل بازیابی در پیوند زیر:
http://www.farsnews.com/newstext.php?nn=13970118001696
[5] «خطای نابخشودنی سران عرب»، اندیشکده راهبردی تبیین، منتشرشده در تاریخ 19 فروردین 1397، قابل بازیابی در پیوند زیر:
[6] برای مطالعه بیشتر ر.ک: محمد محسن فایضی، «دولت وحدت ملی؛ سناریویی برای تبدیل حماس به فتح دوم یا حزب‌الله جدید؟»، اندیشکده راهبردی تبیین، منتشرشده در تاریخ ۹ آبان ۱۳۹۶، قابل بازیابی در پیوند زیر:
[7] برای مطالعه بیشتر ر.ک: محمد محسن فایضی، «توافق سنوار-دحلان؛ پیوند سناریوهای منطقه‌ای و چالش‌های داخلی حماس»، اندیشکده راهبردی تبیین، منتشرشده در تاریخ ۹ آبان ۱۳۹۶، قابل بازیابی در پیوند زیر:
[8] «پرتاب گاز سمی به داخل تونل مقاومت»، وب‌سایت خبرگزاری مشرق، منتشرشده در تاریخ 9 آبان 1396، قابل بازیابی در پیوند زیر:
https://www.mashreghnews.ir/news/793078
[9] «راهپیمایی بازگشت بزرگ تأکیدی بر بازگشت به کل سرزمین فلسطین است»، خبرگزاری قدسنا، منتشرشده در تاریخ 18 فروردین 1397، قابل بازیابی در پیوند زیر:
[10] «فیصل الحسینی پیش‌بینی تظاهرات‌های بازگشت را کرده بود»، وب‌سایت مرکز اطلاع‌رسانی فلسطین، منتشرشده در تاریخ 18 فروردین 1397، قابل بازیابی در پیوند زیر:
https://farsi.palinfo.com/12779
