اندیشکده راهبردی تبیین- اجلاس عادی مجمع عمومی سازمان ملل متحد، سالانه از سه‌شنبه‌ی سومین هفته‌ی سپتامبر به مدت ۳ تا ۴ ماه در مقر سازمان در نیویورک برگزار می‌شود. در این اجلاس سران و نمایندگان کشورها به سخنرانی در مورد سیاست خارجی کشورشان و مهم‌ترین موضوعات روز بین‌المللی می‌پردازند. همچنین گردهمایی نمایندگان کشورهای مختلف در یک مکان واحد این امکان را فراهم می‌کند تا جلسات و دیدارهایی دو و چندجانبه بین مقامات کشورها برگزار شده و در مورد منافع و علایق طرفین، رایزنی و تبادل‌نظر شود. جمهوری اسلامی ایران به‌عنوان کشوری که در تمام سال‌های پس از انقلاب اسلامی در جلسات مجمع عمومی در سطح رئیس‌جمهور، نخست‌وزیر یا وزیر امور خارجه حاضر بوده است، این اجلاس را محلی برای پیشبرد دیپلماسی عمومی و تشریح و تبیین سیاست خارجی اصولی خود می‌داند. اینکه امسال با توجه به مسائل و معادلات منطقه‌ای و بین‌المللی چه مسائل و موضوعاتی باید در سفر هیئت ایرانی به اجلاس سازمان ملل متحد مورد تمرکز قرار گیرد، سؤالی است که طی مقاله‌ی حاضر، مورد مطالعه و بررسی قرار خواهد گرفت.
1-جایگاه مجمع عمومی در سیاست خارجی کشورها
پیش از بررسی مجمع عمومی ملل متحد و جایگاه آن در سیاست خارجی کشورها، لازم است به مفهوم دیپلماسی، انواع آن و مرتبط‌ترین نوع آن به مقاله‌ی حاضر، پرداخته شود. دیپلماسی، مفهومی نسبتاً مدرن است که به معنای امروز آن، از حدود دو قرن پیش مورد استفاده قرار گرفته و مراجع گوناگون، معانی متفاوتی از آن ارائه داده‌اند. دیپلماسی، به معنای حرفه، فعالیت یا توانایی مدیریت روابط بین‌الملل است که اغلب از سوی نمایندگان خارجی دولت‌ها انجام می‌شود.[1] یا در تعریفی دیگر، دیپلماسی، شیوه‌ی تأثیرگذاری و اعمال نفوذ بر تصمیمات و رفتار مردم و دولت‌های خارجی، از طریق گفتگو، مذاکره و دیگر ابزارهای بدون خشونت و جنگ است.[2] در اغلب تعاریفی که از دیپلماسی به عمل آمده است، هدف، تأمین منافع ملی یا کاهش آسیب‌پذیری‌ها و هزینه‌های ملی است که عموماً از سوی کارگزاران دولتی به اجرا در می‌آید. تقسیم‌بندی‌های گوناگونی از دیپلماسی وجود دارد که بنا به هدف مقاله‌ی حاضر، می‌توان آن را به دیپلماسی دو یا چندجانبه تقسیم نمود. مؤلفه‌ی اصلی در این تقسیم‌بندی، تعداد کشورهایی است که در موضوعاتی خاص، با یکدیگر وارد رابطه و مذاکره می‌شوند. دیپلماسی دوجانبه، به روابط دیپلماتیک میان دو کشور اطلاق می‌شود، حال‌آنکه دیپلماسی چندجانبه، دیپلماسی میان چند کشور است که یا در قالب قراردادهای بین‌المللی شکل می‌گیرد و یا در ظرف سازمان‌های بین‌المللی تحقق می‌یابد. اگر با نگاه دولتی به دیپلماسی چندجانبه بنگریم، مبنای این نوع دیپلماسی، حضور و مشارکت در محیط‌هایی با حضور بیش از دو دولت عضو برای پیگیری اهداف، تأمین منافع، افزایش نفوذ و کاهش آسیب‌پذیری با کمترین هزینه است. این نوع دیپلماسی، دیپلماسی چندجانبه‌ی دولتی خوانده می‌شود. به نظر می‌رسد که در جهان در حال تحول کنونی، مرز میان دیپلماسی چندجانبه‌ی دولتی و دیپلماسی چندجانبه‌ی غیردولتی کمرنگ شده است.[3]
اصلی‌ترین عرصه‌ی دیپلماسی چندجانبه‌ی دولتی در حال حاضر، سازمان‌های بین‌المللی هستند که از میان این سازمان‌ها، سازمان ملل متحد به سبب شمول اعضا و دامنه‌ی موضوعات، بزرگ‌ترین و گسترده‌ترین سازوکار بین‌المللی چندجانبه در جهان حاضر دانسته می‌شود و مجمع عمومی، به‌عنوان رکن اصلی سازمان ملل متحد، اصلی‌ترین نقش را در این سازوکار دارد. لذا، در بررسی نقش مجمع عمومی و اجلاس سالانه‌ی آن در سیاست خارجی کشورها، باید جایگاه دیپلماسی چندجانبه را در سیاست خارجی کشورها بررسی کرد. در بررسی اهمیت دیپلماسی چندجانبه، به‌طور خلاصه باید توجه داشت که امروزه بسیاری از چالش‌های پیش روی بشر، از مرزهای ملی فراتر رفته و ماهیتی بین‌المللی به خود گرفته‌اند که طبیعتاً حل آن‌ها نیز نیازمند همکاری و مشارکت چندین دولت است. بسیاری از مسائل زیست‌محیطی و تجاری، نمونه‌هایی از این چالش‌ها هستند. علاوه بر این، در مقابله با چالش‌های فرامرزی، تلاش یک یا چند کشور کفایت نکرده و نمی‌تواند به راه‌حلی کارآمد منجر شود، بنابراین به فضاهایی جهت ایجاد هماهنگی بین‌المللی نیاز است.
با توجه به آنچه گفته شد، مجمع عمومی سازمان ملل متحد به‌عنوان بزرگ‌ترین عرصه‌ی دیپلماسی چندجانبه، از جایگاهی بسیار مهم در سیاست خارجی کشورها برخوردار است؛ تا جایی که نمایندگان بسیاری از کشورها در این رکن، از میان برجسته‌ترین سیاستمداران و دیپلمات‌های آن کشورها انتخاب می‌شوند.
2-نگاه جمهوری اسلامی ایران به اجلاس سالانه‌ی مجمع عمومی
مجمع عمومی، رکن اصلی سازمان ملل متحد بوده و از تمام کشورهای عضو این سازمان تشکیل شده است. مجمع عمومی سازمان ملل، در مقایسه با شورای امنیت این سازمان، دارای ساختاری دموکراتیک‌تر است؛ همه‌ی کشورها از حق رأی برابر برخوردار بوده و به لحاظ حقوقی، هیچ کشوری بر دیگر کشورها برتری ندارد. البته این موضوع به آن معنا نیست که تصمیمات و خروجی‌های رکن مذکور تماماً عادلانه باشد؛ مجمع عمومی، تا حد زیادی انعکاسی از روابط قدرت در سطح بین‌المللی بوده و آرای کشورها در مجمع می‌تواند به‌وسیله‌ی اعمال فشار یا ارائه‌ی برخی مشوق‌ها، تحت تأثیر قرار گیرد.
از زمان وقوع انقلاب اسلامی، روابط ایران با ارکان مختلف سازمان ملل، یکسان و یکنواخت نبوده است. علیرغم بدبینی ایران به شورای امنیت (به دلیل وجود حق وتو و ساختار ناعادلانه‌ی تصمیم‌گیری)، این کشور دیدگاهی مثبت و مبتنی بر مشارکت فعال در سایر ارکان و نهادهای سازمان ملل (علی‌الخصوص مجمع عمومی) داشته است. جمهوری اسلامی ایران همواره سعی داشته با مشارکت فعال در مجمع عمومی، مواضع خود را در قبال بسیاری از پدیده‌ها و روندهای بین‌المللی بیان نموده، عقلانیت آن مواضع را اثبات کند، تصویر خود را در چشم دیگر کشورها –که اغلب از سوی ابررسانه‌های غربی مخدوش می‌شود- بهبود بخشد و بر تصمیم‌گیری دیگر واحدهای بین‌المللی در قبال بسیاری از مسائل، تأثیر بگذارد؛ بنابراین، ایران اجلاس سالانه‌ی مجمع عمومی را همواره فرصتی جهت اعلام و تبیین مواضع اصولی خود و تأمین منافع ملی ارزیابی کرده و طی 40 سال گذشته، در سطوح مختلف در آن شرکت داشته است. طی این سال‌ها، ایران 18 بار در سطح رئیس‌جمهور، یک بار در سطح نخست‌وزیر و 20 بار در سطح وزیر امور خارجه در این اجلاس شرکت کرده است.[4]
[phps] if ( get_post_meta($post->ID, 'stitr2', true) ) : [/phps] [quote align="left"] [phps] echo get_post_meta($post->ID, "stitr2", true);[/phps] [/quote] [phps] endif; [/phps]
3-بایسته‌ها و ویژگی‌های لازم مواضع مسئولان
همان‌گونه که ذکر شد، مجمع عمومی مهم‌ترین عرصه‌ی دیپلماسی چندجانبه بوده و ایران همواره دیدگاهی مثبت و حضوری فعال در اجلاس سالانه‌ی آن داشته است. با توجه به اینکه امسال نیز مانند سال‌های گذشته، ایران در چند سطح در اجلاس حضور خواهد داشت، این مسئله بار دیگر باید مورد توجه قرار گیرد که نمایندگان جمهوری اسلامی ایران در اجلاس (در سطوح مختلف)، چه بایسته‌هایی را در موضع‌گیری در قبال مسائل گوناگون مورد اهمیت پیش رو دارند؟ البته باید توجه داشت که بایسته‌هایی که ذکر خواهد شد، نه‌تنها در موضع‌گیری مسئولان در اجلاس عمومی، بلکه در بسیاری از مواضع سیاست خارجی باید مورد توجه قرار گیرد.
پیش از بحث راجع به بایسته‌های مواضع جمهوری اسلامی ایران در اجلاس سالانه‌ی مجمع عمومی، باید این نکته‌ی مهم را مدنظر داشت که اساساً مهم‌ترین هدف دیپلماسی (اعم از دو یا چندجانبه)، تأمین منافع ملی است و برگزاری دیدار و مذاکره و سایر اعمال دیپلماتیک، به‌خودی‌خود اصالت نداشته و بدون رهاورد ملموس و مشخص، فاقد ارزش است.
علاوه بر این، فاکتوری مهم در موضع‌گیری‌های مقام‌های دولتی، در نظر گرفتن مهم‌ترین اصول سیاست خارجی است. مواضع و سخنان مسئولان سیاست خارجی در عرصه‌های بین‌المللی، باید آینه‌ی تمام‌نمای اصول و مواضع کلی نظام سیاسی متبوعشان باشد. لازم است در این حوزه، میان «بیان اصول سیاست خارجی در موضع‌گیری‌ها» و «توجه به اصول سیاست خارجی در موضع‌گیری در قبال پدیده‌های مختلف» تفکیکی ظریف انجام شود. گرچه تجلی اصول سیاست خارجی در مهم‌ترین مواضع مقام‌های سیاسی حائز اهمیت بالایی است –که در بخش بعدی مقاله به آن پرداخته خواهد شد- در مواضعی که مسئولان در قبال موضوعات گوناگون بین‌المللی اتخاذ می‌کنند، مد نظر قرار دادن اصول سیاست خارجی، ضروری است. به‌عنوان‌مثال، حمایت از آرمان فلسطین و محکومیت رژیم صهیونیستی، نه‌تنها به‌صورت خاص موضع‌گیری‌های جداگانه‌ای را می‌طلبد بلکه باید در اظهارنظرها و مذاکرات در قبال بسیاری از مسائل منطقه‌ای نیز مورد توجه مسئولان باشد. از بایسته‌های مهم موضع‌گیری‌های مسئولان سیاست خارجی و سخنرانی رئیس‌جمهور در اجلاس مجمع عمومی، قرار داشتن این مواضع در راستای ایجاد اتحاد در جهان اسلام است. اختلافاتی که میان برخی کشورهای اسلامی در حال حاضر وجود دارد، نباید مجموعه‌ی سیاست خارجی کشور را از ظرفیت‌های جهان اسلام، علی‌الخصوص در راستای حمایت از آرمان فلسطین باز دارد. مقام معظم رهبری (مدظله‌العالی) در دیداری با جمعی از سفرا و مسئولان وزارت امور خارجه می‌فرمایند: «یکی از مبانی اساسی سیاست خارجی ما، تلاش برای استفاده از ظرفیت‌های جهان اسلام است. یکی از راهکارهای استفاده از ظرفیت بالای جهان اسلامی، این است که ما دنیای اسلام را به اتحاد ممکن اسلامی –همان مقدار که ممکن است- دعوت کنیم.»[5]
[phps] if ( get_post_meta($post->ID, 'stitr3', true) ) : [/phps] [quote align="left"] [phps] echo get_post_meta($post->ID, "stitr3", true);[/phps] [/quote] [phps] endif; [/phps]
ویژگی مهم بعدی که باید در موضع‌گیری‌ها مد نظر باشد، توجه به مهم‌ترین روندها و رویدادهای جهانی و منطقه‌ای است. یکی از مهم‌ترین روندهای بین‌المللی، اختلافات جدی ایالات‌متحده با چین، اروپا و برخی دیگر از شرکای خود است. در سطح منطقه‌ای نیز، پاک‌سازی سوریه از حضور سازمان‌یافته‌ی نیروهای تکفیری، از مهم‌ترین مواردی است که باید در نوع موضع‌گیری‌های مسئولان مد نظر باشد.
بایسته‌ی مهم دیگر در موضع‌گیری‌ها و سخنرانی‌ها، پرهیز از کشاندن مسائل جناحی و سیاسی داخلی به محافل خارجی و بین‌المللی است. طرح اختلافات داخلی میان جریان‌های سیاسی و تلاش برای بهره‌برداری از این اختلافات، از سوی یک کارگزار سیاست خارجی کار پسندیده‌ای نیست و تجربه نشان داده عملاً منفعت و دستاوردی برای کشور به همراه نخواهد داشت.
4-مسائل و موضوعات مهم
همان‌گونه که گفته شد، اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل فرصتی مناسب جهت اعلام مواضع نظام جمهوری اسلامی در قبال مهم‌ترین پدیده‌های بین‌المللی است. برخی از مهم‌ترین موضوعاتی که در این راستا باید در سخنرانی رئیس‌جمهور و دیدارها و مواضع مسئولان سیاست خارجی مورد توجه قرار گیرد، عبارت‌اند از:
- انتقاد از نظام بین‌الملل موجود و نظم حاکم بر آن
نظم کنونی حاکم بر جهان و ساختاری که در حال حاضر موجب محرومیت عده‌ای و برخورداری بیش‌ازاندازه‌ی عده‌ای دیگر شده است، یکی از محورهای ثابت اصول سیاست خارجی جمهوری اسلامی است که لازم است در سخنرانی‌ها و مواضع رئیس‌جمهور و هیئت همراه تجلی یابد.
- انتقاد از سیاست‌های استکباری قدرت‌های جهانی
از موضوعاتی که در اجلاس مجمع عمومی قابلیت طرح دارد، سیاست‌های استکباری برخی قدرت‌های بین‌المللی است که با استفاده از نظم و ساختار جهانی پیش‌گفته، در حال تأمین منافع خود به ضرر دیگر ملت‌ها هستند. از مصادیق این سیاست‌های استکباری، می‌توان به دخالت در امور داخلی دیگر کشورها اشاره کرد.
- انتقاد از پایمال شدن حقوق کشورهای کمترتوسعه‌یافته در مناسبات بین‌المللی
همان‌گونه که اشاره شد، مناسبات و ساختارهای بین‌المللی به‌گونه‌ای چیده شده که منافع کشورهایی انگشت‌شمار را به هزینه‌ی بسیاری دیگر از کشورها تأمین می‌کند. انتقاد از وضعیت موجود و بی‌عدالتی‌هایی که در این حوزه وجود دارد، می‌تواند یکی از محورهای سخنرانی و دیدارهای رئیس‌جمهور و هیئت همراه در سفر به نیویورک باشد.
- انتقاد از عملکرد سازمان ملل و برخی نهادهای آن به‌ویژه شورای امنیت
یکی از موضوعات مهم در سخنرانی در اجلاس مجمع عمومی، می‌تواند انتقاد از ساختار و عملکرد سازمان ملل باشد. همان‌گونه که پیش‌تر نیز گفته شد، شورای امنیت سازمان ملل از بزرگ‌ترین مصادیق بی‌عدالتی در سطح جهان است و حق وتوی برخی کشورها، عملاً این شورا را در بسیاری از موارد، به نهادی بی‌نتیجه تبدیل کرده است.
- ارائه‌ی پیشنهاد برای تغییر و اصلاح ساختار و عملکرد سازمان ملل متحد
ساختار ناعادلانه برخی ارکان سازمان ملل، همواره مورد انتقاد بسیاری از کشورها قرار داشته و طرح‌هایی نیز جهت اصلاح آن ارائه شده (که ایران نیز در برهه‌هایی در زمره‌ی همراهان و ارائه‌دهندگان طرح‌ها قرار داشته است). این موضوع همچنان در میان اعضا مهم است و می‌تواند در سخنرانی‌ها و دیدارها مورد بحث قرار گیرد.
- محکومیت ایالات‌متحده
بخش مهمی از سخنرانی‌ها و مواضع، باید به محکومیت یکجانبهگرایی ایالات‌متحده، بی‌اعتنایی این کشور به بسیاری از هنجارها و نهادهای بین‌المللی و خروج از توافقنامه‌ها و سازمان‌های جهانی اختصاص یابد. یکجانبهگرایی آمریکا و اختلافاتی که این کشور طی یک سال و نیم اخیر با بسیاری از بازیگران بین‌المللی پیدا کرده است، می‌تواند زمینه‌ی مساعدی را جهت ایجاد همراهی دیگر کشورها در محکومیت خروج آمریکا از توافق هسته‌ای و دشوارسازی ایجاد اجماع علیه ایران فراهم آورد. ایران همچنین می‌تواند از این فرصت استفاده کرده و بازاعمال تحریم‌های یکجانبه و نامشروع آمریکا را محکوم نماید.
- تأکید بر لزوم حمایت از مظلومان، مستضعفان و محرومان عالم
یکی از محورهای سخنان و مذاکرات در سفر هیئت ایران به نیویورک، لزوم حمایت از محرومان و مظلومان است که از اصول سیاست خارجی نیز به شمار می‌رود. ازآنجایی‌که این موضوع ماهیتی انسانی دارد، می‌تواند حمایت بسیاری از کشورهای عضو سازمان ملل را کسب نماید.
- مسئله‌ی فلسطین و ظلم رژیم صهیونیستی
این مسئله که در زمره‌ی مهم‌ترین اصول سیاست خارجی جمهوری اسلامی به شمار می‌رود، در بسیاری از سخنرانی‌های رؤسای جمهور مورد تأکید بوده است. ظلم‌ها و اقدامات غیرانسانی رژیم صهیونیستی، از سوی بسیاری از محافل حقوق بشری غربی نیز همواره محکوم بوده است و دیپلماسی فعال ایران در سازمان ملل، می‌تواند همراهی برخی کشورها را در محکومیت این نوع جنایات کسب کند. همچنین اقدام آمریکا در به رسمیت شناختن قدس به‌عنوان پایتخت آن رژیم نامشروع نیز می‌تواند یکی از محورهای سخنرانی و دیدارهایی باشد که در حاشیه‌ی اجلاس انجام می‌شود.
- تبیین سیاست‌های کلی منطقه‌ای ایران
یکی از اصلی‌ترین محورهای تبلیغات جهانی ضد جمهوری اسلامی ایران، اتهام اشاعه‌ی تروریسم در منطقه‌ی غرب آسیا و جهان است. لازم است در سخنرانی‌ها و مواضع رئیس‌جمهور و هیئت همراه در سفر به نیویورک، بخش قابل‌توجهی به نقش ایران در ایجاد ثبات، امنیت و مقابله با عوامل بی‌ثباتی در منطقه اختصاص یابد و تفاوت حمایت از گروه‌های آزادی‌بخش (مورد حمایت ایران) و گروه‌های تروریستی (مورد حمایت غرب و برخی کشورها منطقه) مشخص شود.
- مبارزه‌ی موفق ایران با تروریسم
از جمله موضوعاتی که می‌تواند در سخنرانی رئیس‌جمهور و دیگر مقام‌ها مورد تأکید قرار گیرد، توان و تجربه‌ی موفقیت‌آمیز جمهوری اسلامی در مبارزه با تروریسم در منطقه‌ی غرب آسیاست. این نکته باید مورد تبیین قرار گیرد که ایران خود یکی از بزرگ‌ترین قربانیان تروریسم بوده (که آخرین نمونه‌ی آن در حمله‌ی تروریستی اهواز مشاهده شد) و ضمن محکومیت عاملان و پشتیبانان گروه‌های تروریستی منطقه، تأکید شود مبارزه‌ی موفق ایران با تروریسم، نه‌تنها منجر به امن‌تر شدن غرب آسیا، که منجر به ارتقای امنیت در بسیاری از دیگر مناطق موردادعا و تهدید گروه‌های تروریستی شده است. ایران همچنین می‌تواند جهت کمک به دیگر کشورها در این زمینه اعلام آمادگی نماید.
- انتقاد از حمایت گسترده‌ی دولتی از برخی گروه‌های تروریستی
یکی از بزرگ‌ترین بلاهایی که در حال حاضر منطقه‌ی غرب آسیا به آن دچار است، تروریسم مورد حمایت برخی دولت‌های منطقه‌ای و فرا منطقه‌ای است. یکی از نمونه‌های اخیر این گروه‌ها –که منطقه را به مدت چند سال دچار آشوب و ناامنی گسترده نمود- داعش است که در شکل‌گیری و پیشروی، مورد حمایت ایالات‌متحده و برخی کشورهای منطقه قرار داشت. به‌عنوان مثالی دیگر، می‌توان به گروهک تروریستی الأحوازیه اشاره کرد که در روز 31 شهریورماه، 24 نفر از مردم بی‌گناه را در شهر اهواز به خاک و خون کشید.
- محکومیت جنایات و کشتار مردم یمن
بیش از سه سال است که مردم یمن زیر آتش شبانه‌روزی ارتش عربستان و کشورهای هم‌پیمانش قرار دارند که با تسلیحاتی که از سوی کشورها غربی فراهم می‌شود، ادامه دارد. علیرغم تأکید نهادهای حقوق بشری بر جنایاتی که در یمن اتفاق می‌افتد، سیر فروش تسلیحات به عربستان و دیگر کشورهای متجاوز همچنان تداوم داشته و مورد هیچ محکومیت مؤثری قرار نگرفته است. لازم است هیئت ایران در اجلاس و دیگر سخنرانی‌ها و دیدارهای خود، بر محکومیت و توقف این جنایات تأکید داشته باشد.
- تأکید بر حق مشروع ایران در برخورداری از ابزار دفاعی
هیچ قانون بین‌المللی، کشورها را از برخورداری از توان دفاعی مشروع منع نکرده و تنها استثناء در این زمینه، سلاح‌های کشتارجمعی هسته‌ای، شیمیایی و میکروبی است. این در حالی است که ایران در حال حاضر به‌منظور دست کشیدن از توان دفاعی موشکی خود تحت فشار قرار دارد و این فشارهای نامشروع، می‌تواند یکی از موضوعات سخنرانی‌ها و دیدارها در سفر به نیویورک باشد.
[phps] if ( get_post_meta($post->ID, 'stitr4', true) ) : [/phps] [quote align="left"] [phps] echo get_post_meta($post->ID, "stitr4", true);[/phps] [/quote] [phps] endif; [/phps]
5-طرف‌های مذاکره
مسئله‌ی مهم بعدی، این است که با توجه به مهم‌ترین مسائل منطقه‌ای و بین‌المللی مذکور ایران باید چه کشورها و نهادهایی را طرف مذاکره و دیپلماسی دو و چندجانبه‌ی خود قرار دهد؟ بدیهی است که در رابطه با هر مسئله‌ی منطقه‌ای و بین‌المللی، آن بازیگری باید طرف مذاکره قرار گیرد که یا از توان و ظرفیت کافی جهت حل مسائل برخوردار است یا می‌تواند در آن حوزه تأثیرگذار باشد. لذا، مذاکره‌ی صِرف با کشورها، گرچه می‌تواند به لحاظ سیاسی حائز پیام و نمایانگر دیپلماسی فعال کشور باشد، به‌ندرت می‌تواند دستاوردی ملموس و قابل‌توجه را نصیب کشور نماید. با توجه به این نکته، در موضوعاتی که پیش‌ازاین ذکر شد، کشورها و نهادهای زیر می‌توانند مورد مذاکره قرار گیرند:
در زمینه‌ی محکومیت یکجانبهگرایی ایالات‌متحده، خروج این کشور از توافق هسته‌ای، بازاعمال تحریم‌های نامشروع علیه ایران و تأکید بر حق مشروع این کشور در برخورداری از قدرت دفاعی موشکی، دولت می‌تواند با تمام کشورهایی که سطح تجارت قابل‌توجهی با ایران دارند و یا از جایگاه سیاسی و رسانه‌ای بالایی در دنیا برخوردارند، گفتگو نماید. هرچه همراهی دیگر کشورها در محکومیت اقدامات آمریکا علیه ایران بیشتر باشد، می‌تواند فضای سیاسی سخت‌تری برای آن کشور جهت تشدید فضای ایران هراسی و اجماع‌سازی بین‌المللی ایجاد کند. بااین‌حال، لازم است در این حوزه تمرکز بیشتری بر کشورهای عضو شورای امنیت قرار گیرد. در این راستا، تجربه نشان داده روسیه و چین همراهی موردی بیشتری با ایران داشته‌اند و مذاکره با آن‌ها توجه بیشتری را می‌طلبد. جدای از ظرفیت عملیاتی‌ای که کشورهایی چون روسیه و چین در شورای امنیت دارند، در بعد سیاسی، طرح مسئله در نشست سالانه‌ی وزرای کشورهای عضو «جنبش عدم تعهد»، می‌تواند در دستور کار دستگاه سیاست خارجی قرار گیرد. جنبش عدم تعهد در حال حاضر بزرگ‌ترین سازمان بین‌المللی (به لحاظ تعداد اعضا) پس از سازمان ملل متحد است و هرساله در کنار اجلاس سالانه‌ی مجمع عمومی، این نهاد نیز اجلاسی در سطح وزرا تشکیل می‌دهد. نهاد دیگری که جمهوری اسلامی ایران می‌تواند محکومیت ایالات‌متحده را در آن پیگیری نماید، گروه 77[6] است. این گروه که در سال 1964 از سوی 77 کشور درحال‌توسعه شکل گرفت، در حال حاضر دارای 134 عضو است و هرسال پیش از اجلاس عادی مجمع عمومی، جهت هماهنگی مواضع تشکیل جلسه می‌دهد. ایران می‌تواند با این استدلال که تحریم‌های یکجانبه و غیرعادلانه‌ی آمریکا توسعه‌ی پایدار این کشور را با خطرات جدی روبرو نموده است، محکومیت آن کشور را در گروه 77 پیگیری نماید. ازجمله مهم‌ترین کارکردهای این گروه، ارائه‌ی پیش‌نویس قطعنامه‌ها، بیانیه‌های مشترک، برنامه‌های اقدام و توافقنامه‌های بین‌المللی در مجمع عمومی، کمیته‌های آن و دیگر آژانس‌ها و نهادهای وابسته است.[7] علاوه بر این، موضوعاتی نظیر انتقاد از ساختار ناعادلانه‌ی جهانی، ساختار و عملکرد سازمان ملل و اصلاح آن، انتقاد از پایمال شدن حقوق کشورهای کمتر توسعه‌یافته و انتقاد از سیاست‌های استکباری نیز می‌توانند در اجلاس غیر متعهدها و گروه 77 طرح و پیگیری شوند.
در مسئله‌ی فلسطین و محکومیت جنایات رژیم صهیونیستی، گرچه همان‌گونه که گفته شد ماهیت و شدت جنایات آن رژیم به‌گونه‌ای است که اعتراض بسیاری از فعالان حقوق بشر را در سراسر جهان برانگیخته است، بااین‌حال از بسیاری از کشورها انتظار نمی‌رود موضعی در قبال آن اتخاذ کنند. طبیعتاً در این زمینه، علاوه بر سخنرانی در مجمع عمومی، باید بر تقویت گفتگو و مذاکره با سازمان‌ها و کشورهای اسلامی تمرکز کرد. در این زمینه شاید بیشترین ظرفیت را سازمان همکاری اسلامی داشته باشد. طی سال‌های گذشته، تعاملات مشکوک برخی کشورهای عربی با رژیم صهیونیستی باعث شده کشورهای عربی در ظرفیت ملی از ضدیت خود با آن رژیم بکاهند؛ بااین‌حال، سازمان همکاری اسلامی در ظرفیت سازمانی خود همچنان از ضدیت قابل‌توجهی با رژیم صهیونیستی برخوردار است.
مبارزه با تروریسم، به‌عنوان یک دستاورد جمهوری اسلامی، می‌تواند در اکثر سخنرانی‌ها و دیدارها مورد تأکید قرار گیرد. بااین‌حال، برخی کشورها که در حال حاضر با این معضل درگیر هستند، از آمادگی بیشتری در این حوزه برخوردار بوده و مجموعه‌ی سیاست خارجی کشور حتی می‌تواند در دیدار با سران و وزرای برخی کشورها همچون پاکستان و افغانستان، آن‌ها پیشنهاد کمک در مبارزه با تروریسم را ارائه نماید.
6-جمع‌بندی
اجلاس سالانه‌ی مجمع عمومی سازمان ملل، با گردهم آوردن تمامی کشورهای عضو آن سازمان، فرصت بی‌بدیلی را جهت ارائه‌ی مواضع و دیدگاه‌های کشورها راجع به مهم‌ترین مسائل و پدیده‌های بین‌المللی در اختیار اعضا قرار می‌دهد. جمهوری اسلامی ایران طی سال‌های گذشته همواره در سطوح عالی در این اجلاس شرکت داشته و از فرصت به وجود آمده، جهت بیان دیدگاه‌ها و ابهام‌زدایی راجع به خود استفاده کرده است. در اجلاس سال جاری نیز –مطابق آنچه از پیش اعلام شده بود- رئیس‌جمهور و هیئت همراه به آمریکا رفته و در اجلاس شرکت می‌کنند. مهم‌ترین مسائلی که در این راستا باید مورد بررسی قرار گیرند، محتوای مواضع، ملاحظات و بایسته‌ها در بیان آن‌ها و طرف‌های مذاکره‌ای است که در حاشیه‌ی اجلاس با رئیس‌جمهور و هیئت همراه، دیدار و گفتگو می‌کنند. بنا به شرایط بین‌المللی و منطقه‌ای، مهم‌ترین مسائل موردبحث عبارت‌اند از: محکومیت یکجانبه گرایی ایالات‌متحده، خروج این کشور از توافق هسته‌ای و بازاعمال تحریم‌های نامشروع علیه ایران؛ مسئله‌ی فلسطین، محکومیت جنایات رژیم صهیونیستی و به رسمیت شناخته شدن قدس به‌عنوان پایتخت آن رژیم و مسئله‌ی تروریسم و موفقیت ایران در مبارزه با این معضل. طرفین مذاکره در هر مورد، کشورها و نهادهایی هستند که ارتباطی منطقی با موضوع موردبحث داشته باشند و در تمام مذاکرات، آنچه که باید مد نظر قرار گیرد، قرار داشتن مواضع و سخنرانی‌ها در راستای منافع ملی و اصول سیاست خارجی است.
منابع
[1] Diplomacy, Oxford Dictionary, at:
https://en.oxforddictionaries.com/definition/diplomacy.
[2] Diplomacy, Britannica, at:
https://www.britannica.com/topic/diplomacy.
[3] محمدجواد ظریف و سید محمدکاظم سجادپور، دیپلماسی چندجانبه: پویایی مفهومی و کارکردی سازمان‌های منطقه‌ای و بین‌المللی، تهران: وزارت امور خارجه، مرکز چاپ و انتشارات، 1391، صفحات 37 و 38.
[4] Where can I find statements made by Iran during the General Debate of the United Nations General Assembly?, Dag Hammarskjöld Library, at:
[5] بیانات مقام معظم رهبری در دیدار با سفرا و مسئولان وزارت امور خارجه، 27 تیرماه 1381.
[6] The Group of 77.
[7] About The Group of 77, The Official Website of Group 77, at:
