اندیشکده راهبردی تبیین – پس از تنش نظامی بی‌سابقه میان روسیه و رژیم صهیونیستی در خصوص سقوط هواپیمای ایلوشین روسیه، مسکو اعلام کرد که طبق قرارداد سال 2010، سامانه دفاعی اس 300 را در اختیار دمشق قرار خواهد داد. این امر زمینه ساز ایجاد این سوال است که چه عواملی را می توان برای واگذاری سامانه دفاعی اس 300 از سوی روسیه به سوریه ذکر کرد که در پاسخ می توان گفت عوامل مختلف بین المللی، منطقه ای و میدانی موجب شده روسیه ترغیب به واگذاری این سامانه به سوریه شود.

سامانه دفاع ضد موشکی اس300، یک سلاح دفاعی برای حفاظت از اماکن مهم در برابر حملات هوایی همچون موشکی، هواپیمایی، پهبادی است که می‌تواند به کاربر آن برای ایجاد بازدارندگی کمک شایانی نماید. سوریه در سال 2010 قبل از آغاز بحران قراردادی را با روسیه برای خرید سامانه اس300 به امضا رساند ولی با آغاز بحران و شرایط خاص این کشور، تحویل این سامانه به تاخیر افتاد. البته روسیه در سالهای اخیر پایگاه های خود را در سوریه یعنی سواحل شرقی مدیترانه برای جلوگیری از ماجراجویی های غرب علیه منافع این کشور، مجهز به سامانه پیشرفته‌تر اس400 کرده است. تحویل اس300 به ارتش سوریه از این نظر یک تحول محسوب می‌شود که روسیه قصد دارد به ارتش سوریه این قابلیت را بدهد که به غیر از مناطق شرقی مدیترانه، در کل سوریه بتواند از مزایای بازدارندگی این سلاح استراتژیک استفاده نماید و در ضمن این ارتش را در حالتی قرار می‌دهد که بتواند توازن نسبی نظامی را با همسایگان خود همچون رژیم صهیونیستی و ترکیه حفظ نماید تا امنیت این کشور در بلند‌مدت حفظ شود.

 

 

در مورد چرایی تلاش سوریه برای دستیابی به سامانه اس300، می‌توان گفت سوری ها، ساختار و تسلیحات نظامی خود را بیش‌تر بر استفاده از تسلیحات ساخت روسیه استوار کرده‌اند و لذا مجهز به سامانه اس200 هستند و نیروهای این کشور بر اساس کار با این‌گونه تسلیحات تمرین کرده و تجهیز شده ‌اند. لازم به ذکر است به غیر از اتحاد راهبردی سوریه با روسیه، ارتش سوریه به علت محدودیت های ایجاد شده از سوی کشورهای غربی برای ارتش این کشور به دلیل امنیت رژیم صهیونیستی به سمت سلاح روسی پیش ‌رفته است تا امنیت خود را که از سوی رژیم صهیونیستی مورد تهدید قرار گرفته، تضمین کند و بازدارندگی را با این‌گونه تسلیحات حفظ کند، به همین دلیل این کشور سال‌ها به دنبال تجهیز ارتش به سامانه اس300 است که تا کنون با دیپلماسی فعال سیاسی و امنیتی رژیم صهیونیستی این امر به تاخیر افتاده بود ولی به نظر می‌رسد با توجه به شرایط جدید، زمینه های دریافت این سامانه فراهم شده است.

 

دلایل روسیه برای اعطای اس 300 به سوریه

در این میان به نظر می رسد به غیر از تمایل ارتش سوریه، روسیه نیز با توجه به شرایط بین المللی، منطقه ای و میدانی سوریه تمایل زیادی به واگذاری سامانه اس 300 به سوریه دارد که می توان دلایل زیر را برای این امر بیان نمود:

1. تحویل اس 300 به سوریه را می توان در قالب تلاش روسیه برای نشان دادن جایگاه مسکو در مناسبات و معادلات بین‌المللی بیان نمود. در حالی که آمریکایی ها تلاش داشتند با مطرح کردن ضمانت خروج از سوریه و هم‌چنین توافقاتی در زمینه بحران اوکراین، توجه جامعه بین الملل را به قدرت مداخله‌گرایی یا حل مسئله آمریکا نشان دهند، روسیه درصدد بی اثر کردن این تلاش آمریکا است. در این راستا روسیه با اقدام پیش‌دستانه و برخلاف پیش‌بینی‌ها، درپی این است تا به نوعی دستورالعمل رژیم صهیونیستی و بولتن را در مورد سوریه به هم بریزد. لازم به ذکر است روسیه خود را درگیر جنگ سرد با آمریکا می‌داند و با تجهیز تنها پایگاه فرامنطقه ای خود در سوریه به نوعی به دنبال ایجاد موازنه در این فضا است.
2. روسیه ادعای این را دارد که بخشی از دستورالعمل‌ها در بحران سوریه را در اختیار دارد و به شدت مخالف مداخله‌های دیگر بازیگران حتی به صورت مقطعی، محدود و کنترل شده علیه منافع سوریه است. روسیه تلاش کرده با تجهیز سوریه به اس 300، به نوعی جلوی این اقدامات را بگیرد ولی با ابزار سوری. در این حالت خود را درگیر چالش ها و سایش های احتمالی از جنگ نظامی محدود تا تحریم‌های جدید اقتصادی با این قدرتها نمی‌نماید.
3. به نظر روس‌ها، رژیم صهیونیستی با اقدامات خود در سوریه به دنبال کسب منافع ژئوپولیتیکی از فضای تثبیت نشده حاکم بر عرصه این بحران است[1] و به نوعی به دنبال از بین بردن تنگناهای ژئوپولیتیکی به بهانه حضور ایران در این شرایط است. از نظر روس‌ها، اگر چه صهیونیست‌ها دارای روابطی با روسیه هستند، ولی هم‌چنان متحد راهبردی غرب محسوب می‌شوند. از این نظر هر نوع دستاوردی برای این رژیم به نوعی دستاورد برای غرب و ناتو است. به نوعی روسیه با تحویل اس 300 به سوریه به دنبال کنترل بازی ژئوپولیتیکی رژیم صهیونیستی و در نهایت غرب در سوریه است.
4. از نظر روس‌ها اقدامات صهیونیست‌ها در ضربه زدن به منافع جمهوری اسلامی ایران می‌تواند واکنش ایران را در پی داشته باشد که این امر زمینه‌ساز ایجاد بحران جدید در عرصه میدانی سوریه خواهد شد و حتی زمینه حضور آمریکا به بهانه دفاع از رژیم صهیونیستی در مناطق غربی سوریه را فراهم می‌کند. روس‌ها با تجهیز اس 300 به سوری‌ها به نوعی آزادی عمل صهیونیست‌ها در اقدام علیه ایران و سوریه را محدود می‌کنند تا مانع از برخوردهای محدود و یا فراگیر میان ایران و متحدانش با رژیم صهیونیستی و آمریکا در سوریه شوند.
5. یکی از اهداف اساسی روس‌ها در سوریه تلاش در جهت حفظ حاکمیت ملی و وحدت ارضی این کشور بوده است. در این راستا در تلاشند که هر چه سریع‌تر نظام سوریه بر تمام اراضی خود حاکم شود و با این اقدام به نوعی تروریسم بین‌المللی را نیز نابود کنند. اقدامات رژیم صهیونیستی علیه سوریه و جمهوری اسلامی ایران به نوعی در این روند اختلال ایجاد می‌کند. روسیه با تجهیز سوریه به اس300 به نوعی سعی دارد تا مانع این‌گونه اختلالات در روند دستیابی به اهداف فوق ذکر شود.
6. اگرچه به دلایل سیاسی و میدانی همکاری‌هایی بین روسیه و ترکیه شکل گرفته است و ترک‌ها فرصتی را برای ایجاد یک فضای حیاتی برای خود در شمال سوریه پیدا کرده‌اند ولی روس‌ها به خوبی می دانند که ترکیه عضو ناتو و متحدغرب است و هر نوع توسعه نفوذ و حضور آن در شمال سوریه توسعه ناتو و غرب است. در ضمن با توجه به تحرکات اخیر ترکیه این امکان وجود دارد که ترک‌ها از روند آستانه خارج و وارد روندها و فرایندهای غربی برای بحران سوریه شوند. با توجه به مسائل فوق، توانمند‌سازی دفاعی سوریه به اس300 به نوعی در میان‌مدت و بلند‌مدت جلوی توسعه طلبی ترکها را نیز خواهد گرفت.
7. آمریکا با ارائه طرح‌های معامله قرن و ناتوی عربی (اتحاد استراتژیک خاورمیانه) به نوعی به دنبال حاکم کردن دستورکارهای غربی برای منطقه غرب آسیاست که اگرچه در این طرح‌ها سوریه در اولویت قرار ندارد ولی با توجه به نزدیکی این کشور به جمهوری اسلامی ایران و روسیه، می‌تواند در بلندمدت جزء اهداف و دستور‌کارهای غربی قرار گیرد و این امر می‌تواند با تجهیز سوریه به تسلیحات پیشرفته، این طرح‌ها را با اختلال مواجه سازد.

 

[phps] if ( get_post_meta($post->ID, 'stitr2', true) ) : [/phps] [quote align="left"] [phps] echo get_post_meta($post->ID, "stitr2", true);[/phps] [/quote] [phps] endif; [/phps]

 

سه سناریو

البته درمورد تحویل اس300 از سوی روسها به ارتش سوریه سناریو هایی متفاوتی مطرح است که مهم‌ترین آن ها عبارتند‌ از:

1. عدم تحویل: یکی از سنایوها این است که که روسیه با بحث تحویل اس300 به سوریه، روندهای کلان سیاسی و بین المللی خود را پیش برده و این بار هم اگرچه بحث تحویل جدی است ولی هر لحظه ممکن است با توافق جدیدی با آمریکا و رژیم صهیونیستی این روند متوقف یا کند شود.
2. تحویل با اختیارات محدود: یکی دیگر از سناریوها، تحویل اس300 به ارتش سوریه با اختیارات محدود است به طوری که اختیار و فرمان عملیات نظامی آن هم‌چنان با روس‌‌‌ها باشد.
3. تحویل کامل: آخرین سناریو تحویل کامل اس300 به ارتش سوریه است به‌گونه‌ای که مانند هر سلاحی که در اختیار این ارتش است، تصمیم گیری در مورد کاربری آن با خود مقامات نظامی سوری باشد.

با توجه به سناریوهای فوق می‌توان گفت اگرچه هر سه سناریو از احتمال زیادی برخوردارند ولی سناریو دوم با توجه به حضور روسیه در بحران و تلاش این کشور برای در اختیارداشتن کنترل و مدیریت این بحران محتمل‌تر است.

 

[phps] if ( get_post_meta($post->ID, 'stitr3', true) ) : [/phps] [quote align="left"] [phps] echo get_post_meta($post->ID, "stitr3", true);[/phps] [/quote] [phps] endif; [/phps]

 

جمع‌بندی

در جمع بندی مطالب می توان گفت تحویل اس300 به سوریه با مخالفت آمریکا و رژیم صهیونیستی روبرو است زیرا آن‌ها به خوبی می‌دانند هرگونه تجهیز سوریه به سلاح جدید، قابلیت اثرگذاری بر راهبردهای نظامی آن‌ها را دارد و قطعا موازنه قوا را در منطقه به ضرر رژیم صهیونیستی و در  عرصه بین‌الملل به ضرر آمریکا دچار تحول خواهد کرد. از سوی دیگر در شرایط فعلی ایران که در معرض تهدید حملات رژیم صهیونیستی بود نیز این فرصت را پیدا خواهد کرد تا اهداف کلی محور مقاومت را پیگیری نماید.

 

منبع

[1] . حسین آجورولو، «جولان اشغالی؛ بازیگران و معادلات»، اندیشکده راهبردی تبیین، 25 شهریور 1397، قابل بازیابی در؛

جولان اشغالی؛ بازیگران و معادلات