اندیشکده راهبردی تبیین- انتخابات مجلس نمایندگان افغانستان، پس از 3 سال تأخیر، سرانجام قرار است در 28 مهرماه برگزار شود. طبق اصل 83 قانون اساسی افغانستان، دوره‌ی کار هر مجلس ملی، پنج سال است و با توجه به برگزار شدن آخرین انتخابات مجلس ملی افغانستان در سال 1389، مجلس کنونی در وضعیت مناسبی به سر نمی‌برد و طی ماه‌های گذشته، از کارایی بسیار پایینی برخوردار بوده است. با توجه به اینکه افغانستان همسایه‌ی ایران بوده و تحولات آن می‌تواند کشورمان را متأثر سازد، لازم است انتخابات مهم‌ترین رکن قوه‌ی مقننه‌ی آن کشور مورد بررسی و ارزیابی قرار گیرد.

جایگاه مجلس نمایندگان در نظام سیاسی

همانند بسیاری از نظام‌های سیاسی، جمهوری اسلامی افغانستان از سه قوه‌ی اجراییه، مقننه و قضاییه تشکیل شده است. قوه‌ی مقننه‌ی این کشور از دو مجلس اعلا (مِشِرانو جلگه) و نمایندگان (وُلِسی جلگه) با تعداد اعضای 102 و 249 نفر تشکیل شده است. وظیفه‌ی اصلی قانون‌گذاری در قوه‌ی مقننه، بر عهده‌ی مجلس نمایندگان است. طرح‌ها و لوایح پس از تصویب در این مجلس، باید به تأیید مجلس اعلا برسند. مطابق قانون، هر دوره‌ی مجلس نمایندگان 5 سال است و نمایندگان با رأی مستقیم و مخفی مردم انتخاب می‌شوند.

 

 

قوانین و رویه‌های انتخاباتی

مطابق بند یک ماده‌ی 7 قانون انتخابات افغانستان، مسئول اصلی برگزاری و نظارت بر انتخابات در آن کشور، کمیسیون مستقل انتخابات است. همان‌گونه که ذکر شد، مطابق ماده‌ی 19 قانون انتخابات، مجلس نمایندگان دارای 249 کرسی است که 239 کرسی آن بر اساس جمعیت، به ولایات اختصاص داده شده است. شیوه‌ی برگزاری انتخابات در افغانستان، بر اساس رأی مستقیم و مخفی است. (ماده‌ی 2) همچنین لازم است تمام رأی‌دهندگان جهت مشارکت در انتخابات و رأی‌دهی، پیش از برگزاری انتخابات نزد کمیسیون انتخابات افغانستان نام‌نویسی کرده و کارت‌های مخصوص دریافت کرده باشند. ماده‌ی شانزدهم قانون انتخابات مقرر می‌دارد رأی‌دهندگان تنها می‌توانند در همان حوزه‌ای رأی دهند که در کارت ثبت‌نامشان درج شده باشد. بااین‌حال، به علت ضعف بوروکراسی و تعداد کارت‌های صادر شده (که از تعداد جمعیت واجد شرایط بیشتر است)، عملاً این ماده در موارد بسیاری اجرا نمی‌شود.

 

[phps] if ( get_post_meta($post->ID, 'stitr2', true) ) : [/phps] [quote align="left"] [phps] echo get_post_meta($post->ID, "stitr2", true);[/phps] [/quote] [phps] endif; [/phps]

 

چالش‌های انتخابات

حمله‌ی ایالات‌متحده به افغانستان، امنیت را به بزرگ‌ترین معضل این کشور تبدیل کرد که به نظر نمی‌رسد در آینده‌ای نزدیک قابل‌حل باشد. انتخابات جاری، سومین انتخابات پارلمانی است که از زمان سرنگونی طالبان در افغانستان برگزار می‌شود. انتخابات‌های پیشین، در سال‌های 1384 و 1389 برگزار شده‌اند. از جمله مهم‌ترین دلایلی که منجر به تأخیر 3 ساله در برگزاری این دور از انتخابات شده است، می‌توان به ناامنی، عدم شفافیت و احتمال تقلب، مشکل دسترسی حکومت محلی به بسیاری از مناطق دورافتاده، عدم توان کنترل مؤثر بر بخش قابل‌توجهی از خاک افغانستان و اختلافات شدید در دولت وحدت ملی پس از انتخابات مناقشه‌برانگیز ریاست جمهوری در سال 1393 نام برد. پس از برگزاری انتخابات ریاست جمهوری و اختلافاتی که میان اشرف غنی و عبدالله بروز کرد، مقرر شد برخی قوانین انتخاباتی در افغانستان مورد اصلاح قرار گیرند که نوع و سطح اصلاحات و مطلوبیت‌های متفاوتی که هریک از طرفین داشتند، منجر به تأخیر 3 ساله در برگزاری انتخابات در آن کشور شد. همچنین، یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های این دور از انتخابات که ذهن بسیاری از فعالان سیاسی و ناظران مسائل افغانستان را به خود مشغول کرده است، بحث شفافیت و احتمال وقوع تخلف گسترده در بسیاری از مناطقی است که احتمال پیروزی نامزدهای نزدیک به دولت در آن‌ها بسیار پایین است. این مسئله به حدی جدی است که برخی از تحلیلگران مسائل افغانستان این احتمال را دور از ذهن نمی‌دانند که دولت از ابزار ناامنی برای پیروزی نامزدهای نزدیک به خود در مناطق مزبور استفاده کند. از جمله دیگر موانعی که بر سر راه برگزاری موفق و پرشور انتخابات در افغانستان وجود دارد، تهدیدات امنیتی است که از ناحیه‌ی گروه‌هایی مانند طالبان یا داعش علیه مراکز رأی‌گیری و شرکت‌کنندگان در انتخابات مطرح می‌شود. مجموعه‌ی این عوامل به همراه نبود احزاب سیاسی قوی، متشکل و سازمان‌یافته در افغانستان، موجب شده میزان مشارکت در انتخابات بسیار پایین باشد. راجع به فعالیت حزبی در آن کشور باید خاطرنشان کرد عمده‌ی احزاب فعال در افغانستان، یا منتسب به دوران سلطه‌ی کمونیسم بر آن کشورند یا با گروه‌های جهادی در ارتباطند و مردم افغانستان به‌صورت عمده دیدگاه مثبتی در قبال آن‌ها ندارند. لذا، نمی‌توان در افغانستان عملاً از آرایش انتخاباتی سخن گفت. در انتخابات سال 1389 نیز بخش اعظم منتخبان را نامزدهای مستقل تشکیل می‌دادند.

 

[phps] if ( get_post_meta($post->ID, 'stitr3', true) ) : [/phps] [quote align="left"] [phps] echo get_post_meta($post->ID, "stitr3", true);[/phps] [/quote] [phps] endif; [/phps]

 

جمع‌بندی و نتیجه‌گیری

انتخابات جاری، سومین انتخابات پارلمانی است که از زمان سقوط طالبان در افغانستان در حال برگزاری است. گرچه این دور از انتخابات عمدتاً به علت مسائل امنیتی و اختلافات بر سر اصلاح قوانین انتخاباتی با 3 سال تأخیر برگزار می‌شود، بااین‌حال آزمونی بزرگ برای مردم‌سالاری در آن کشور به شمار می‌رود. علی‌رغم اهمیت جایگاه مجلس نمایندگان در نظام سیاسی افغانستان، انتظار نمی‌رود میزان مشارکت در این انتخابات چندان چشمگیر باشد و عمده‌ترین علل آن را باید در معضلات امنیتی، تهدیدات گروه‌های تروریستی، فساد گسترده‌ی حکومتی، عدم شفافیت، احتمال تخلف‌های گسترده‌ی انتخاباتی و نبود فعالیت حزبی قوی جستجو کرد که طی سال‌های گذشته، منجر به ناامیدی بخش قابل‌توجهی از شهروندان افغان شده است. به علت نبود احزاب قدرتمند در آن کشور، انتظار می‌رود همانند دوره‌ی پیش، بخش اعظم نمایندگان را نامزدهای مستقل تشکیل دهند. بااین‌حال، به نظر می‌رسد دولت افغانستان در تلاش است پارلمانی شکل گیرد که بیشترین همسویی را با آن داشته باشد.