وال استریت ژورنال می نویسد: «آمریکا دقیقا در همان روزگاری که همه سیاستمداران آمریکا راجع به ‘ نقطه اوج در تولید نفت’ صحبت می کردند به بزرگ ترین تولید کننده نفت در جهان تبدیل شد.
دو هفته بعد روزی که ‘سازمان کشورهای صادر کننده نفت ‘ موسوم به ‘اوپک’ داشت تقلا می کرد ببیند چطور می تواند مقابل این خیزش آمریکا در زمینه تولید نفت بایستد؛ آمریکا به اوج تولید نفت رسید و برای اولین بار در تاریخ 75 سال گذشته خود به صادر کننده محض نفت خام در جهان تبدیل شد.
میزان تولید نفت خام در آمریکا سالانه 20 درصد رشد یافته و ظرف سه دهه به رشد تقریبا 3 برابری رسیده است. امروز خروجی نفت آمریکا به بالاترین نرخ ظرف یک صد سال گذشته دست یافته است.
چطور شد که آمریکا به این جایگاه رسید؟
این توانمندی، مرهون پیشرفتهایی است که آمریکا در زمینه شکست هیدرولیک و حفاری افقی بدان نائل آمده است.
از اوائل سال جاری میلادی، آمریکا دو کشور عربستان و روسیه را که بزرگ ترین تولید کنندگان نفت جهان بشمار می روند پشت سر گذاشت.
قریب به 60 سال است که اوپک نبض بازار نفت جهان را در دست دارد و برای تک تک 15 کشور عضو خود سهمیه تولید نفت معین می کند. از اواخر 2014 اوپک سیل نفت خود را به بازار تزریق کرد به این امید که روی آمریکا را کم کند که داشت با حفاری از میادین تازه اکتشاف شده نفتی اش؛ آینده نفتی خود را می ساخت. آمریکا با پول بی حسابی که هزینه این حفاری ها کرد، در واقع بر روی آینده انرژیایی خود سرمایه گذاری کرد.
در سالهای 2016-2015 قیمت نفت بشدت پایین آمد و به بشکه ای زیر 40 دلار رسید. بسیاری از شرکتهای اکتشاف کننده نفتی مجبور شدند یا در هم ادغام شوند و یا در کمپانی های بزرگتر نفتی حل شوند. اما کمپانی هایی هم که در این وانفسا زنده ماندند، بهره وری شان بالا رفت و اثربخش تر شدند.
تکنولوژی پیشرفته در عملیات حفاری و اکتشاف نفت به استخدام درآمد. به موازات آن از هواپیماهای بدون سرنشین استفاده شد. از شیوه تصویربرداری حرارتی برای تشخیص نشتی نفت استفاده شد. حفاری نفتی دستخوش تحول و پیشرفت گشت. همه این راهکارها به خدمت گرفته شد و تولید نفت آمریکا را به یکباره به اوج رساند.
طی پنج سال گذشته، میزان تولید در هر سکوی حفاری در حوضچه های مربوط به دوران زمین شناسی ‘پرمیین’ Permian Basin بیش از سه برابر رشد داشته است. ظرف همین مدت میزان تولید در میدان سنگهای نفت زای ‘شیل’ در سکوی حفاری ‘ شیل باکن ‘ Bakken Shale واقع در ایالت داکوتای شمالی چهار برابر بیشتر شده است.
البته تولید در هر واحد در سکوی حفاری باکن 70 درصد افت داشته اما خروجی این سکو یک سوم بیشتر بوده است.
اغلب پالایشگاههای نفت آمریکا نفت خام سنگین را پالایش می کنند. همین امر سبب شده است تا قیمت نفت خام سبک و شیرین که در چاههای جدید حفاری می شود، پایین بیاید. اما در اواخر 2015؛ کنگره ای که در آن هنگام در سلطه محافظه کاران بود تصمیم گرفت تا بازار نفت خام ‘شیل’ را گسترش دهد. کنگره این کار را با برداشتن موانع صادراتی نفت خام عملی کرد. این در واقع اجابت درخواست ‘باراک اوباما’ بود که خواسته بود اعتبارهای مالیاتی بر روی انرژی های تجدید پذیر تمدید شود.
از همان هنگام به این سو، صدور نفت خام آمریکا بالا رفت و به 3.2 میلیون بشکه در روز رسید.
بسیاری از تولید کنندگان آمریکایی می گویند در میادینی که از حیث زمین شناسی مربوط به دوره ‘پرمین’ هستند و امکان اکتشاف نفت در آنها قطعی است و پربازده ترین مناطق از این حیث به شمار می روند؛ نفتی که از این میادین استخراج می شود بین 30 تا 50 دلار در هر بشکه ارزش خواهد داشت.
این درحالیست که اکثر اعضاء اوپک برای تنظیم بودجه های دولتی خود به نفت بشکه ای 70 تا 90 دلار احتیاج دارند.
اوپک در سال 2016 تولید خود را پایین آورد و قیمت نفت بالا رفت و تولید کنندگان شیل هم از اضطراب و پریشانی درآمدند.
این وفور جوشش نفت از چاههای شیل آمریکا، موجب حیرت اوپک و به خصوص بزرگترین عضو آن عربستان شد.
عربستان از یک سو هم با کسری بودجه شدید روبروست و از سویی هم به بودجه سنگینی برای مقابله با برخی کشورها در سراسر منطقه خاورمیانه نیاز دارد.
اوائل سالجاری میلادی، رئیس جمهور ‘ ترامپ’ به عربستان فشار وارد آورد تا تولید نفت خود را بالا ببرد تا خلاء نفت ایران در بازار سبب بالا رفتن قیمت نفت نشود. ایران از سوی آمریکا تحت تحریم نفتی قرار دارد. قیمت نفت در ماه اکتبر به بالاترین نرخ خود ظرف چهار سال گذشته رسید اما از آن هنگام به این سو، قیمت نفت دوباره پایین آمده است. علت آن، ضعیف شدن پیش بینی های اقتصادی جهان، معافیت هشت کشور از تمکین از تحریمهای ایران و بالا رفتن سطح تولید نفت آمریکاست.
اوپک و روسیه هفته گذشته توافق کردند سطح تولید خود را مجموعا 1.2 میلیون بشکه در روز پایین بیاورند.
همین توافق، حکایت از یک واقعیت دارد و آن این است که چقدر اوپک ترک برداشته است.
قطر به خاطر دشمنی هایی که با عربستان دارد؛ از اوپک خارج شد.
تولید کنندگان کوچک، گلایه می کنند که چرا مورد بی توجهی واقع می شوند و نقشی در تعیین عرضه جهانی نفت ندارند.
الجزایر روزانه 1 میلیون بشکه نفت تولید می کند که با سطح تولید امروز آمریکا برابری می کند. آمریکا ظرف پنج ماه گذشته به این نرخ تولید رسیده است. عربستان، روسیه و متحدانشان در اوپک، موافقت کردند از تولید خود بکاهند، اما کشورهای لیبی، ایران و ونزوئلا از این قاعده مستثنی شدند.
بعضی از رسانه ها مدعی اند که عربستان با تصمیم گیری در مورد پایین نگاه داشتن سطح تولید؛ در حقیقت جلوی درخواست ترامپ که از او خواسته بود قیمت را پایین نگاه دارد، ایستاد.
البته این قضیه برای تولید کنندگان نفت شیل آمریکا چندان هم بد نشد. حالا که نفت اوپک در بازار کم می شود؛ در عوض نفت تولید کنندگان شیل آمریکا سهم بیشتری از این بازار را می ربایند.
یکی از بزرگترین موانع بر سر راه تولید آمریکا، تنگناهای توزیع است.
نفت خام ‘ وست تگزاس اینترمدییت’ در بازار جهانی نفت بین 8 تا 9 درصد نازلتر از قیمت نفت خام ‘ برنت’ فروخته می شود. قرار است از سال آینده سه خط لوله ای که قادرند دو میلیون بشکه از نفت خام مناطق زمین شناسی ‘ پرمیین’ را به سواحل خلیج (فارس) تحویل بدهند، بر روی شبکه آن لاین به فروش برسند. انتظار می رود در سال 2020، دو خط لوله اضافی که بتوانند روزانه 2 میلیون بشکه در روز را منتقل کنند به مرحله تکمیل برسند.
با توجه به وفور استخراج نفت از چاهها و بالا رفتن سطح تولید، شرکتهای نفتی بر سر ساخت ترمینال های صدور نفت با یکدیگر مسابقه گذاشته اند. به نظر نمی رسد این مسابقه به این زودی ها به نقطه پایان برسد.
‘ سازمان نقشه برداری زمین شناسی’ آمریکا اخیرا گزارش داد که حوضچه های دوران زمین شناسی ‘پرمیین’ در ایالت ‘دلویر’ بیش از دو برابر ذخایر نفتی داخل کشور نفت دارد و بیش از 18 برابر ذخایر گازی کشور گاز دارد.
باراک اوباما، این خیزش تولید نفت شیل آمریکا را به حساب یکی از دستاوردهای عظیم دولت خود می گذاشت.
اوباما ماه گذشته طی یک سخنرانی در ‘دانشگاه رایس’ در ایالت هوستون گفت:’ این واقعیت که آمریکا ناگهان به بزرگترین تولید کننده نفت در جهان تبدیل شد؛ کار من بود’.
اما این مدعایی بیش نیست.
در دو دوره کاری اوباما؛ حفاریها برای اکتشاف نفت در آمریکا در سطح زمینهای فدرال (کل کشور) به میزان 28درصد کاهش داشت؛ علت هم این بود که ممنوعیت هایی در استفاده از زمین مقرر شده بود. البته در زمینهای متعلق به مالکان خصوصی حفاری جریان داشت. به رغم آنکه دولت او احداث خط لوله را ممنوع کرده بود و به جز موارد معدودی مجوز این کار را نمی داد. دولت اوباما ضمنا هزینه تولید نفت را هم بالا برده بود.
اما دولت ترامپ برعکس؛ روند احداث خطوط لوله را شتاب داده است. صدور مجوز برای ساخت ترمینالهای نفتی را سرعت بخشیده و زمین های جدیدی را در سطح فدرال برای حفاری گشوده است.
سیاستمداران پیشین آمریکا بلا استثنا هدف همه شان این بوده است که وابستگی آمریکا به انرژی جهان را قطع کنند.
این سیاستمداران همه با اتخاذ سیاستهایی از قبیل کنترل قیمت، صدور دستور العمل در مورد اتانول و ممنوعیت های صدور نفت؛ دست به اقداماتی در این راه زدند.
اما هم آنها و هم اوپک، باید یک نکته را خوب به خاطر بسپارند؛ همه موفقیت و خوشبختی آمریکا در بخش انرژی تماما مرهون نوآوری در صنعت، اموال بخش خصوصی و بازار آزاد است.

• این مطلب، صرفاً جهت اطلاعِ مخاطبان، نخبگان، اساتید، دانشجویان، تصمیم‌سازان و تصمیم‌گیران بازنشر یافته و الزاماً منعکس‌کننده‌ی مواضع و دیدگاه‌های اندیشکده راهبردی تبیین نیست.
• منبع: خبرگزاری ایرنا

گروه رصد