اندیشکده راهبردی تبیین – لبنان به دلیل مجاورت با فلسطین اشغالی و سوریه، همواره یکی از کشورهای مهم و اثرپذیر در منطقه قلمداد می‌شود. البته کنش‌گری حزبالله زمینه‌های اثرگذاری این کشور در منطقه را فراهم کرده است. این آثار، مشخصاً در حوزه تقابل با رژیم صهیونیستی آشکار است. آن‌چه در ادامه می‌آید، بازخوانی مهم‌ترین رویدادها و روندهای لبنان در سال 1397 است. در پایان نیز به اجمال، دورنمای این کشور در سال 1398 بررسی می‌شود.
الف- مهم‌ترین تحولات داخلی
عرصه داخلی لبنان، شاهد تحولات مختلفی در سال 1397 بود اما به نظر می‌رسد در میان این تحولات، برگزاری انتخابات پارلمانی و تشکیل کابینه، مهم‌ترین و تعیین‌کننده‌ترین‌ها بوده‌اند.
1-برگزاری انتخابات پارلمانی
انتخابات پارلمانی لبنان در حالی پس از چهار سال تاخیر در 16 اردیبهشت‌ماه 97 برگزار شد که پیش‌بینی‌ها عمدتا به عدم تغییر آرایش سیاسی پارلمان اشاره داشتند. اما با اعلام نتایج رسمی، مشخص شد که این آرایش تغییرات قابل تاملی داشته است؛
– حزبالله و متحدان سنتی‌اش در جریان 8 مارس، تقریبا 38 کرسی کسب کرده‌اند و می‌توان آن‌ها را بزرگ‌ترین ائتلاف مجلس نامید. این مهم‌ترین دستاورد سیاسی برای حزبالله است.
– فهرست جریان ملی آزاد لبنان به رهبری میشل عون که اکنون رئیس جمهور است، باز هم اکثریت‌بودن خود در میان مسیحیان را ثابت کرد و توانست 29 کرسی پارلمان را از آن خود کند. این جریان اگرچه در مساله‌ای راهبردی مقاومت با حزبالله و امل همسو است اما در برخی دیدگاه‌های سیاسی، اقتصادی و اجتماعی با آن‌ها و به صورت مشخص با امل اختلاف‌نظر دارد که بعضا به تخاصم و تخریب نیز نزدیک می‌شود. پیش از آغاز رسمی تبلیغات انتخاباتی، میان نبیه بری و داماد میشل عون که ریاست جریان ملی آزاد را برعهده داشته و وزیر خارجه کنونی لبنان نیز هست، حملات لفظی سختی درگرفت. نبیه بری از جمله مخالفان ریاست جمهوری میشل عون بود. با این وجود، با توجه به حضور جریان ملی آزاد در ائتلاف 8 مارس، می‌توان گفت این ائتلاف 67 کرسی را از آن خود کرده است. به بیان دیگر، بیش از نیمی از اعضای پارلمان از خط کلان مقاومت حمایت خواهند کرد.
– در مقابل اما در جریان 14 مارس، حزب المستقل به رهبری سعد الحریری با از دست‌دادن 14 کرسی، به 21 کرسی بسنده کرد؛ حزب قوات اللبنانیه به رهبری سمیر جعجع با پیشرفت 7 رقمی به 15 کرسی دست یافت و حزب کتائب به 3 کرسی دست یافت. بر این اساس، 14 مارس در پارلمان آینده 38 کرسی دارد که احتمالا با برخی ائتلاف‌ها کمی بیشتر شود.
– بر اساس این نتایج، گفتمان مقاومت با وجود اختلافات میان برخی بازیگرانش که البته بر سر اصل اساسی ضدیت با اسرائیل توافق دارند، به پیروزی سیاسی معناداری دست یافته است. سیدحسن نصرالله گفته به هر آن‌چه در این انتخابات می‌‌خواستیم، دست یافته‌ایم.
2-تشکیل کابینه
اگرچه انتخابات پارلمانی در اردیبهشت‌ماه 97 برگزار شد، اما برخی موانع باعث شد تا تشکیل کابینه توسط سعد حریری که از سوی میشل عون، نخست وزیر مکلف شده بود، تا بهمن‌ماه این سال طول بکشد. برخی از دلایل طولانی‌شدن فرایند تشکیل کابینه عبارتند از؛ تعیین نخست‌وزیر با پشتوانه ضعیف سیاسی، تمامیت‌خواهی در طایفه اهل سنت لبنان، زیاده‌خواهی جریانات نزدیک به ۱۴ مارس و نقش مخرب عربستان سعودی. سه مانع نخست، داخلی هستند. در میان این موانع، پشتوانه سیاسی ضعیف حریری اثر چشم‌گیری بر طولانی‌شدن تشکیل کابینه داشت. با توجه به ساختار سیاسی و پارلمانی لبنان عموماً نخست‌وزیران مکلفی امکان تشکیل کابینه را در اسرع وقت پیدا می‌کنند که در انتخابات آن دوره توانسته باشند کرسی‌های قابل‌توجهی را به‌عنوان پشتوانه سیاسی کسب نمایند. این در حالی است که سعد الحریری از پشتوانه کافی در پارلمان لبنان برای پیشبرد اهدافش برخوردار نبود[1] اما با این وجود، خود را در قامت شخصیتی برجسته و بسیار اثرگذار می‌دید تا جایی که گفته بود «من، پدر اهل سنت لبنان هستم».
در نهایت در اواسط بهمن‌ماه 97، سعد حریری پس از جلسه با رئیس جمهور و رئیس پارلمان در کاخ بعبدا، لیست نهایی کابینه را اعلام کرد. کابینه جدید لبنان 30 عضو دارد. از چهار وزارت‌خانه مهم، سه وزارت‌خانه به چهره‌های نزدیک به مقاومت رسید به‌گونه‌ای که وزرای خارجه و دفاع از چهره‌های نزدیک به میشل عون هستند و وزیر دارای نیز وابسته به حزب امل می‌باشد. سهم مستقیم و حزبی حزبالله از کابینه، این‌بار سه کرسی بود: وزارت‌خانه‌های بهداشت، ورزش و مشاور در امور پارلمان؛ این در حالی است که در دولت قبل، حزبالله فقط دو وزارت‌خانه ورزش و صنعت را در اختیار داشت.
[phps] if ( get_post_meta($post->ID, 'stitr2', true) ) : [/phps] [quote align="left"] [phps] echo get_post_meta($post->ID, "stitr2", true);[/phps] [/quote] [phps] endif; [/phps]
ب- تحولات خارجی
در عرصه خارجی، لبنان در سال 97 با رویدادها و روندهایی روبرو بود که موارد مهم آن در ادامه می‌آید؛
1-عملیات مهندسی سپر شمال
در آبان 97، ارتش رژیم صهیونیستی اعلام کرد که عملیات برای شناسایی و تخریب تونل‌های ادعایی گروه‌های مقاومت لبنانی را که زیر مناطق شمالی فلسطین اشغالی حفر شده‌اند، آغاز کرده است. ارتش صهیونیستی با ادعای اینکه جنبش مقاومت حزبالله از مناطق جنوبی لبنان، تونل‌هایی را زیر مناطق شمالی فلسطین اشغالی حفر کرده، از آغاز عملیات موسوم به «سپر شمالی» خبر داد. حزبالله تا بهمن‌ماه 97، در مقابل این عملیات، موضع رسمی و در سطح بالا اتخاذ نکرد و همین باعث شد تا صهیونیست‌ها و اعراب، گمانه‌هایی در خصوص بیماری سیدحسن نصرالله را مطرح کنند. در نهایت اما سیدحسن نصرالله در گفتگو با المیادین، موضعی حکیمانه و دقیق در قبال این عملیات گرفت و شایعات را رد کرد. نصرالله بر این باور است که عملیات سپر شمال، بیان‌گر ضعف اطلاعاتی رژیم صهیونیستی در شناسایی توان حزبالله طی سال‌های اخیر بوده و بیشتر از اینکه زمینه تضعیف این جنبش را فراهم سازد، موجب گسترش هراس در صهیونیست‌های ساکن در مناطق شمالی فلسطین اشغالی خواهد شد.
از سوی دیگر، هم‌زمانی آغاز عملیات مهندسی سپر شمالی در مناطق شمالی سرزمین‌های اشغالی با برخی مواضع و سفرهای نتانیاهو باعث شد تا این گمانه که «جنگ نزدیک است»، از سوی برخی رسانه‌های و تحلیل‌گران مطرح شود. اما به دو دلیل اصلی، جنگی تمام عیار در کار نیست اگرچه ماجراجویی می‌تواند در دستور کار باشد؛ اسرائیل مبتنی بر اصل غافل‌گیری عمل می‌کند در حالی که سپر شمالی با این حجم بالا از هیاهوی رسانه‌ای، جایی برای غافل‌گیری حزبالله باقی نخواهد گذاشت. دلیل دوم اما بر این مبنا سامان یافته است که جنگی جدید با ابعاد گسترده، به مصلحت اسرائیل نیست چرا که منجر به اختلال در روند عادی‌سازی روابط این رژیم با برخی دولت‌های عربی می‌شود.
2-پیشنهاد دفاعی ایران به لبنان
سیدحسن نصرالله دبیرکل حزبالله لبنان، در سخنرانی خود به مناسبت بزرگداشت چهلمین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی در بهمن‌ماه، یک پیشنهاد مشخص و عینی را مطرح کرد: ایمن‌سازی حریم هوایی لبنان با کمک نظامی و پدافندی ایران به ارتش این کشور. دکتر ظریف هم در سفر خود به لبنان، بر آمادگی ایران در این خصوص تاکید کرد و البته گفت که تهران، منتظر پاسخ بیروت است. این پیشنهاد از سوی بیروت به نوعی رد شد. واقعیت این است که این رویداد اگرچه به‌ظاهر کم اهمیت است اما خبر از رویکردی کلان در لبنان می‌دهد. در اقدامی مشابه، در آذرماه امسال، لبنان پس از چندین ماه تعلل، در نهایت هدیه نظامی روسیه را بنا به دلایل ظاهراً فنی رد کرد در حالی که مسکو این اقدام بیروت را سیاسی می‌دانست. به زعم روسیه، آمریکا مانع هرگونه همکاری نظامی میان بیروت و مسکو است. در سال 93، دولت لبنان طی یک مصوبه، مخالفت خود را با کمک نظامی ایران به ارتش لبنان اعلام کرد. این در حالی بود که لبنان کمک 3 میلیارد دلاری عربستان برای خرید نظامی از فرانسه را پذیرفت و البته این کمک مشروط، مبنایی برای اعمال فشار ریاض بر بیروت بود و هیچ‌گاه به‌طور کامل محقق نشد.
سیدحسن نصرالله پیش‌تر در گفتگو با روزنامه السفیر (که حالا تعطیل شده است)، به صراحت گفت که کمک غیرمشروط هر بازیگر خارجی – جز اسرائیل-، برای ارتش لبنان مفید است و باید از آن استقبال کرد. اما واقعیت این است که رقبای حزبالله از یک‌سو و قدرت‌های خارجی از سوی دیگر، علاقه‌ای ندارند که سلاح‌های ارتش لبنان با مشارکت و کمک دولت‌هایی چون روسیه و ایران تامین شود. آمریکا، برخی قدرت‌های اروپایی و عربستان، کمک‌های نظامی ایران به لبنان را به‌معنای اهرمی برای توسعه نفوذ این کشور در بیروت دانسته و مخالف آنند در حالی که خود برای کمک‌های غیرسخاوتمندانه‌شان، از شرط‌گذاری برای لبنان ابایی نداشته و ندارند. بازی عربستان با وعده کمک 3 میلیاردی، یک نمونه مشخص در این خصوص است.
3-تروریستی نامیدن حزبالله از سوی انگلیس
دولت انگلیس چندی قبل، شاخه سیاسی حزبالله را به‌عنوان یک گروه تروریستی شناسایی کرد. انگلیس در چارچوب اتحادیه اروپا، پیش‌تر فقط شاخه نظامی حزبالله را تروریستی می‌دانست اما حالا و با این تصمیم جدید، کلیت حزبالله از نظر لندن، تروریستی محسوب می‌شود. با این تصمیم، انگلیس موضعی یکسان با آمریکا در قبال حزبالله لبنان دارد. همین امر نیز باعث شد تا واشنگتن ضمن استقبال از موضع جدید لندن، از سایر کشورها نیز بخواهد تا کلیت حزبالله را تروریستی معرفی کنند. با وجود اینکه وزیر خارجه لبنان گفته است حتی اگر تمام دنیا هم حزبالله را تروریستی بدانند، این جنبش در داخل لبنان یک گروه مقاومت محسوب می‌شود، اما واقعیت این است که چنین رویکردی اگر در دستورکار کشورهای بیشتری قرار گیرد، می‌تواند برای حزبالله پیامدهایی داشته باشد. حزبالله یک بازیگر سیاسی رسمی در لبنان است که در انتخابات‌ها مشارکت کرده و در پارلمان و دولت حضور مشخصی دارد. در صورتی که کشورهای بیشتری، تفاوتی میان شاخه نظامی و سیاسی آن قائل نشده و هر دو را به زعم خود تروریستی بنامند، رقبا و مخالفان داخلی حزبالله، توان مانور بیشتری برای مواجهه با این جنبش دارند. این توان البته با حمایت‌های منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای از آن‌ها، تشدید نیز خواهد شد.
[phps] if ( get_post_meta($post->ID, 'stitr3', true) ) : [/phps] [quote align="left"] [phps] echo get_post_meta($post->ID, "stitr3", true);[/phps] [/quote] [phps] endif; [/phps]
ج- دورنمای لبنان در سال 1398
به نظر می‌رسد روندهای زیر در سال 1398 در حوزه لبنان قابل مشاهده باشد؛
آوارگان؛ مجاورت جغرافیایی سوریه و لبنان از یک‌سو و قرابت‌های فرهنگی این دو کشور از سوی دیگر، باعث شد تا لبنان یکی از مقصدهای مهم آوارگان سوری باشد. اما چند سالی است که لبنان با پیامدهای عمدتا اقتصادی این حضور مواجه است. میشل عون پس از ریاست جمهوری، اظهار نظرهای متعددی در خصوص ضرورت بازگشت آوارگان به سوریه داشته است و البته بازگشت‌هایی نیز در ابعاد کوچک رخ داده است. با این وجود، لبنان تحمل این را ندارد تا بازگشت آوارگان، منوط به راهکارهای سیاسی پایان بحران باشد و در تلاش است تا پرونده بازگشت را جدای از راهکارهای پایان بحران، پیگیری کند. بر همین اساس، به نظر می‌رسد با توجه به برقراری ثبات و امنیت نسبی در مناطق مختلف سوریه، تلاش لبنان برای بازگشت آوارگان سوری به کشورشان در سال 1398 تشدید شود.
افزایش فشار بر حزبالله؛ سیاست اعمال تحریم بر حزبالله به گونه‌ای مردم لبنان ناچار به انتخاب گزینه حمایت از حزبالله یا پذیرش فشارهای اقتصادی ناشی از تحریم‌ها شوند، طی سال‌های اخیر در دستور کار ایالات متحده آمریکا قرار گرفته است. به نظر می‌رسد با توجه به دستاوردهای حزبالله در انتخابات پارلمانی که بیان‌گر افزایش مشروعیت اجتماعی آن است، آمریکا و اسرائیل برای تشدید تحریم‌ها بر حزبالله، برنامه‌ریزی بیشتری خواهند داشت.
تقویت بازدارندگی حزبالله؛ طی سال‌های اخیر، روند بازدارندگی حزبالله رو به پیشرفت بوده است. کنش‌های کلامی سیدحسن نصرالله در حوزه تقابل با اقدامات احتمالی اسرائیل از یک‌سو و برآوردهای مراکز اطلاعاتی این رژیم از توان موشکی حزبالله، موجب شده تا تهدیدات نصرالله از نگاه تل‌آویو، معتبر تلقی شود. بر همین اساس، پس از تهدید حمله به مخازن گاز آمونیاک در حیفا از سوی نصرالله، رژیم صهیونیستی تصمیم به جابجایی این مخازن گرفت. نگاهی به عملکرد حزبالله طی سال‌های اخیر، نشان می‌دهد که بازدارندگی این جنبش در مقابل دشمن صهیونیستی، پیشرفتی مداوم داشته است. به نظر می‌رسد در سال 1398 نیز این روند با کنش‌های کلامی معتبر نصرالله، ادامه یابد.
منبع
[1] . http://tabyincenter.ir/29039
