اندیشکده راهبردی تبیین – در هیچ زمانی این مقدار از فراز و نشیب در تاکتیک های سیاست خارجی ایالات متحده در قبال ایران و حتی جهان، شاید به اندازه سال ۱۳۹۷ وجود نداشته است. دولت آمریکا در یک سال گذشته با تمام وجودش که با ابتناء بر تفکرات نومحافظه کاری شکل گرفته، یکجانبه گرایی و البته  ناکامی گسترده خود را در نتیجه راهبرد های تقابلی با جمهوری اسلامی ایران را به بهترین وجه ممکن نشان داد. بروز اتفاقاتی چون خروج از برجام، اعمال مجدد تحریم ها در نتیجه خروج از توافق هسته ای مواردی از رویدادهایی است که در ذیل به آنها خواهیم پرداخت.

 

الف- سیاست خارجی آمریکا در قبال ایران در سال ۹۷

۱-خروج آمریکا از توافق هسته ای

تصمیم ایالات متحده به خروج از برجام در سال گذشته[۱]، مجموعا در طی پس از انقلاب اسلامی و بعد از توافق هسته ای مهمترین تحول در سیاست گزاری خارجی آمریکا در قبال ایران محسوب می شود. جمهوری خواهان تندرو و زعیمشان در دولت آمریکا بنا دارند که با ایران مقابله اساسی کنند تا زمانی که ما را دوباره پای میز مذاکره ببینند. و بدیهی است که این نتیجه سیاست حاکم بر تفکرات و جهان بینی حاکمان فعلی ایالات متحده آمریکا است. دولت ترامپ با ادعای نقض روح برجام از سوی ایران با اقداماتی چون آزمایش های موشکی، متقابلا اعلام خروج از برجام نمود. و در مقابل خواستار مذاکره جامع با ایران در تمامی موارد مورد نظر آمریکا شد.

 

 

لازم است که اشاره ی کوتاهی شود بر اصول دولت ترامپ در برنامه ریزی سیاست خارجی ایالات متحده، چرا که در مطالعه سیاست خارجی آمریکا باید با توجه به این اصول فکر در راه تحلیل نهاد. روند سیاست خارجی آمریکا در دوره دولت فعلی مبتنی بر دو گزاره “اول آمریکا” و سپس “احیای مجدد آمریکا” در حال تبدیل و تحول می باشد. انزواگری آمریکا در دنیایی که خود در شبکه های پیچیده آن گرفتار شده، به معنای نگاه به درون آمریکا برای حل مشکلات داخلی و نیز منفعت گرایی موردی در سیاست خارجی است و واقعگرایی در این دولت در افزایش بودجه نظامی، خروج از برجام با بی توجهی به تعهدات بین المللی و بدون توجه به مصوبات شورای امنیت[۲] و …. رخ می نماید. البته آمریکا معتقد به نقض مقررات بین المللی به دلیل خروج از برجام نیست[۳].  تحولات اخیر که ذکر انها رفت، در راستای اصل دوم دولت ترامپ است. بنابراین ایالات متحده بر اساس این نوع نگاه به سیاست خارجی برجام، پیمان پاریس و امثالهم را در جهت تضعیف امریکا می داند.  بنابراین و بر این اساس از چنین معاهداتی خارج می گردد. البته در مورد ایران و روند مقابله با ما عامل مضاعفی نیز برای اتخاذ چنین سیاست هایی در برابر جمهوری اسلامی ایران می شود.

 

۲-تجدید اعمال تحریم ها

بازگشت تحریم ها در نتیجه خروج از برجام بدیهی بود. ایالات متحده بعد از خروج از برجام تمامی تحریم ها بر علیه ایران را برگرداند. دور اول برگشت تحریم ها در ۱۵مرداد گذشته و دستور اعمال تمامی تحریم ها در ۱۳ آبان ماه اتفاق افتاد. همزمان سنای آمریکا و کنگره نیز اقداماتی را در راستای وضعیت پس از خروج از برجام را در پیش گرفتند. ارائه طرح ها، لوایح و گزارش های مختلف توسط هر دو مجلس با اکثریت جمهوری خواهان[۴]، بخشی از سیاست خارجی این کشور در قبال ایران بوده است. البته اقدامات مخالفی نیز در راستای حمایت از برجام از سوی دموکرات ها در مجلس آمریکا شکل گرفت[۵]. آمریکا با عنایت به بازار جهانی و اصول اقتصاد بین الملل اجبارا برای جلوگیری از شوک تورمی و نیز تحمل پذیری تحریم ها برای کشورهای خریدار محصولات ایرانی؛ در دو مرحله به اجرا گذاشت. در راستای این الزامات، ایالات متحده معافیت های نفتی را نیز برای خریداران نفت ایران در دستور کار خود قرار داد[۶].  البته برای ۶ ماه که این بازه زمانی در اردیبهشت سال ۱۳۹۸ به اتمام خواهد رسید.

 

 

[phps] if ( get_post_meta($post->ID, 'stitr2', true) ) : [/phps] [quote align="left"] [phps] echo get_post_meta($post->ID, "stitr2", true);[/phps] [/quote] [phps] endif; [/phps]

 

۳-سیاست های مهار ایران

۳-۱- تقابل ایران و آمریکا در سوریه

تحولات بعد از داعش در سوریه را سه روند رقم می زند. اولین این روند های ناسازگار به مسائل مرتبط با ایران مربوط می شود که با خروج ایالات متحده از توافق هسته ای و اعمال مجدد تحریم ها وخیم تر هم شده است. ایران در تلافی این اقدام آمریکا برای مقابله با سیاست های استکباری این کشور در منطقه مصمم تر شده است. این نظام متناقض سه سویه که متشکل از مسائل مرتبط به ۱٫ایران، ۲٫آمریکا و همپیمانانش و ۳٫معارضان سوری است؛ بی ثباتی های بیشتر در منطقه، فعالیت گروه های افراطی و تروریستی و جنگ های داخلی را در پی داشته است[۷]. از طرفی سند تهدیدات امنیتی آمریکا برای سال ۲۰۱۸ سرشار از تحلیل های تبدیل ایران شدن به عنوان خطری مهم برای امنیت آمریکا در سوریه و نیز سایر حوزه ها است. همین سند برای سال ۲۰۱۹ که در دی ماه اخیر انتشار یافت، ایران را تهدیدی بالفعل برای رژیم صهیونیستی با احتمال شروع درگیری فیمابین این دو دانسته است[۸]. در آذر ماه ترامپ اعلام نمود که نیروهای آمریکایی از سوریه خارج خواهند شد. متعاقبا چندین روز (دی ماه) پس از این اظهارات که پومپئو عازم دیدار از چند کشور خاورمیانه می شد، در مصاحبه‌ای با شبکه تلویزیونی سی‌ان‌بی‌سی بیان داشت که تصمیم رئیس جمهوری آمریکا برای خارج کردن نظامیان آن کشور از سوریه “ماموریت آمریکا برای نابودی دولت اسلامی [داعش] و متوقف کردن تلاش‌های ایران برای تاثیرگذاری بر شرایط منطقه با توسل به عملیات تروریستی تحت حمایت دولت را تغییر نخواهد داد.” او همچنین به استراتژی تقابل با ایران مجددا تاکید نمود[۹].

 

۳-۲- ادعای حمایت از تروریسم

ترامپ در زمان خروج از برجام ابراز امیدواری نمود که بتواند با ایران بر سر یک میز در خصوص مسئله هسته ای، موشکی و همچنین مسئله “حمایت از تروریسم و دخالت های منطقه ای تهران” به گفتگو بنشیند. آمریکا همچنان حزب الله و امثال آن را گروه های تروریستی می داند و ایران را نیز حامی چنین گروه هایی. در آذر ۹۷ لایحه ای در خصوص مسئله حمایت از تروریسم ایران برای بررسی بیشتر و اعمال تحریم های جدید به کنگره آمریکا اعلام وصول گردید[۱۰].  آمریکا لیستی در مورد حملات تروریستی ایران(به زعم خودشان) بر علیه آمریکا تهیه کرده اند که در طول بعد از انقلاب اتفاق افتاده اند[۱۱]. ایالات متحده معتقد است که تمام سفارت خانه هایش در سراسر دنیا از سوی ایران می تواند در صورت لزوم مورد تهدید و اقدام خرابکارانه قرار گیرد[۱۲]. شعار اول آمریکا و احیای مجدد آمریکا بیشتر با سیاست های مقابله با تهدیدات امنیتی آمریکا سازگار است تا حفظ صلح و امنیت بین المللی یا منافع دوردست. بنابراین دولت فعلی به جای مبارزه با گروههای تروریستی، ترجیح می دهد تا با تهدیدات عینی برای اعتلای جایگاه ایالات متحده مقابله نماید. و ایران نیز در چنین حالتی احتمالا بدون داشتن بازدارندگی هسته ای و تفکرات ساختارشکنانه بین المللی و ضد امپریالیستی در نوک هدف استراتژیهای امنیتی آمریکا قرار می گیرد.

 

۳-۳- حقوق بشر در ایران

مایک پمپئو در اولین ماه سال میلادی گذشته(۲۰۱۸) نشستی با ایرانیان مقیم آمریکا تشکیل داد. او در این نشست تلاش کرد تا نشان دهد حامی مردم ایران است و از آزاد کردن زندانیان سیاسی سخن به میان آورد. او همچنین اشاره نمود که استراتژی فشار بر ایران خصوصا در حوزه حقوق بشر کمرنگ نخواهد شد. مجددا در ۶ مهر ماه ۹۷ جلسه ای در مقر سازمان ملل از سوی مسئولین دولت ترامپ از جمله وزیر خارجه و مسئول گروه اقدام ایران، برایان هوک با عنوان “فراخوان حمایت از حقوق بشر در ایران” برگزار کردند. در این جلسه به زعم خودشان نقض حقوق بشر در ایران را محکوم نمودند. با توجه به فضای کلی حاکم بر استراتژی فعلی آمریکا برای تقابل با ایران، استفاده از بهانه های حقوق بشری فعلا در اولویت نیست. ولی از سویی دیگر نیز می توان خیل اظهارات و مصوبات مختلف در نهادهای مختلف امریکا در خصوص حقوق بشر ایران را مشاهده نمود. مثلا در تاریخ ۱۷ ژانویه ۲۰۱۸ نماینده فلوریدا در کنگره نطقی را ایراد می نماید در حمایت از یک قطعنامه تحریمی بر علیه ایران با هدف نجات مردم ایران [۱۳]. هدف ترامپ از طرح مسائل حقوق بشری مشخصا ایجاد و تقویت مخالفت آحاد مردم در قبال نظام است[۱۴].

 

۳-۴- توانایی موشکی

در راستای سیاست خارجی آمریکا در مبارزه با ایران از جمله در خصوص توانایی موشکی، یکی از خواسته های وزیر امور خارجه آمریکا در کنفرانس خبری خود در زمان پس از اعلام خروج، کنترل و تضعیف برنامه موشکی ایران بود. بیانیه های: ۱۲ ژانویه ۲۰۱۸ رئیس جمهور آمریکا[۱۵]  ، ۳ فوریه ۲۰۱۷[۱۶] ، ۵ جون ۲۰۱۸[۱۷] ، مجددا ۱۲ جون ۲۰۱۸[۱۸] و خیل مصاحبه ها و اعلام مواضعی که از سوی مقامات قوه مجریه ایالات متحده در خصوص توانایی موشکی و درخواست تغییر رویه ایران منتشر و ابراز گردیده، همگی موید اراده آمریکا برای مقابله با توان موشکی خصوصا بعد از برجام است. در واقع از جمله موضوعاتی که آمریکا و البته غرب خواستار مذاکره بر سر آن هستند همین توانایی موشکی است. کنگره آمریکا نیز در پی این جهتگیری سیاست خارجی، اقدام به بررسی های جدیدی برای اعمال تحریم های جدید موشکی نمود[۱۹].

 

۳-۵- نشست ورشو

وزرای خارجه و مقام‌های رسمی بیش از ۶۰ کشور جهان کنفرانسی با عنوان «نشست وزیران برای ترویج آینده‌ای برآمده از صلح و امنیت در خاورمیانه» طی روزهای ۲۴ و ۲۵ بهمن ۹۷ در ورشو برگزار نمودند. نشستی دو روزه با هدف بررسی راهکارهای برقراری صلح و ثبات در خاورمیانه. البته پیشتر برخی مقام‌های آمریکا برگزاری نشست امنیتی ورشو را امکانی برای دستیابی به اجماعی فراگیر علیه سیاست‌های موشکی و مداخلات منطقه‌ای جمهوری اسلامی ایران ارزیابی کرده بودند ولی یاتسک چاپوتوویچ، وزیر خارجه لهستان در روز سه‌شنبه و در کنفرانس خبری مشترک با همتای آمریکایی خود گفت که این نشست به طور مستقیم علیه کشور خاصی نیست و هدف اصلی آن رسیدن به راهکاری برای برقراری صلح در سوریه و یمن است[۲۰].

 

[phps] if ( get_post_meta($post->ID, 'stitr3', true) ) : [/phps] [quote align="left"] [phps] echo get_post_meta($post->ID, "stitr3", true);[/phps] [/quote] [phps] endif; [/phps]

 

این نشست در فضایی تشکیل شد که برآیند اختلاف نظرهای دوگانه کشورهای اروپایی بر سر مطرح نمودن احتمالی مسئله ایران بود. وزیر خارجه بریتانیا نیز پس از صحبت های وزیرخارجه آمریکا مبنی بر اطلاق موضوع نشست در خصوص یمن و سوریه حاضر به حضور در کنفرانس شد. خانم موگرینی، وزرای خارجه فرانسه، آلمان، روسیه، چین، لبنان و عراق نیز در این نشست حضور پیدا نکردند. این نشست به زعم بسیاری و خلاف اظهارات برخی کشورهای مخالف ایران، نتیجه مطلوب را در بر نداشت[۲۱].

 

۴-سیاست تغییر رژیم

سیاست تغییر نظام سیاسی ایران، تحت عنوان تغییر رژیم همیشه در ردیف استراتژی های خصمانه آمریکا علیه ایران بوده است. دولت و نیز در مجلس ایالات متحده زمانی بیش تر از چند ماه نبوده است که سخنانی بر علیه نظام ایران ایراد نشده باشد و یا طرح تحریمی در این رابطه پیشنهاد نگردد. البته آمریکا برای پیشبرد اهدافش در این خصوص از ابزار های مختلفی نیز استفاده می کند. در اردیبهشت سال ۹۸ مایک پمپئو مجددا از تغییر رژیم در ایران سخن گفت. سپس ترامپ خواستار دیدار بدون پیش شرط با همتای ایرانی خود شد[۲۲]. ترامپ در شهریور ماه ۹۷ در مصاحبه با خبرگزاری بلومبرگ گفت که  سیاست‌های او می‌تواند منجر به سقوط حکومت ایران شود. و این در حالی است که از احتمال سقوط جمهوری اسلامی به دلیل سیاست‌های خود سخن گفته که مقام‌های بلندپایه دولت‌اش بارها در ظاهر تأکید کرده‌اند که ایالات متحده به دنبال تغییر رژیم در ایران نیست. جان بولتون، مشاور امنیت ملی رئیس جمهوری ایالات متحده و برایان هوک، مسئول “گروه اقدام ایران” در دولت ترامپ، از جمله آخرین مقام‌های عالی‌رتبه آمریکایی بودند که بر سیاست این کشور برای “تغییر رفتار” جمهوری اسلامی تأکید کردند[۲۳]. بولتون نیز در پایان سفر سه روزه‌اش به اسرائیل چند روز قبل از ادعای فوق ترامپ، با بیان اینکه تحریم‌های آمریکا به قصد تغییر رژیم ایران نیست، تصریح کرد: روشن بگویم که تغییر رژیم ایران سیاست آمریکا نیست. آنچه ما می‌خواهیم تغییری چشمگیر در رفتار این حکومت است. جمع بندی مواضع ۴ تن از اعضای مهم دولت ترامپ و یک تن از نزدیکترین سناتورها به دولت آمریکا را می توان در«عقیده به تغییر رژیم انقلابی-اسلامی» ایران خلاصه نمود[۲۴]. ایالات متحده سیاست تغییر رژیم را همچنان حفظ کرده است. ترامپ در راستای شعار اولش موقتا سعی در تغییر رفتار ایران دارد.

 

ب. دورنما و پیامد های سیاست آمریکا در قبال ایران

ایالات متحده در خصوص راهکارهای حاصل از خروج برجام، اعمال تحریم های شدیدتر را در برنامه خود دارد. مهمترین تحریم ها، تحریم تبادلات مالی و نفت می باشد. آمریکا با وضعیت فعلی جهانی نخواهد توانست صادرات نفت ایران را به صفر برساند(آنچنان که ادعا نموده بودند) ولیکن در سال آینده تمام توان خود را برای هر چه کاهش دادن خرید نفت از ایران و افزایش تحریم های دیگر به کار خواهد بست.

 

[phps] if ( get_post_meta($post->ID, 'stitr4', true) ) : [/phps] [quote align="left"] [phps] echo get_post_meta($post->ID, "stitr4", true);[/phps] [/quote] [phps] endif; [/phps]

 

با توجه به شیفتگی ترامپ برای ارضای خواسته های درونی اش در حل مناقشات آمریکا با دشمنان مثل اقدام برای رسیدن به نقطه ای قابل شروع با کره شمالی؛ جمع بندی سیاست های راهبردی تیم ترامپ در چارچوب سیاست خارجی آمریکا برای ایران در طی سال آینده و شاید دو سال آینده یعنی تا شروع انتخابات ریاست جمهوری آمریکا، فشار حداکثری بدون اجرای سیاست تغییر رژیم در این بازه یک ساله، برای تغییر رفتار ایران به موازات تحرکات دیپلماتیکی و نظامی منطقه ای و بین المللی بر علیه ایران خواهد بود. آمریکا همچنان مثل گذشته از حربه حقوق بشر و ادعای حمایت از تروریسم بر علیه کشورمان استفاده خواهد نمود. همچنان که لوایح و طرح هایی در مجلس آمریکا در این موارد برای سال جدید میلادی در دست تدارک است.

منابع

[1] . https://www.nytimes.com/2018/05/08/world/middleeast/trump-iran-nuclear-deal.html

[2] . سعید سلیمان زاده،  علی امیدی،  سحر براتی ؛ راهبرد سیاست خارجی ترامپ:هیبرید نوانزواگرایی واقع گرایی؛ فصلنامۀ مطالعات راهبردی سیاس تگذار یعمومی، دورۀ 8 ، شمارۀ 28 ، پاییز 97؛ ص. 274

 

[3] . کنس کاتزمن، U.S. Decision to Cease Implementing the Iran Nuclear Agreement، 9 می 2108. برای دیدن یادداشت ر.ک:

 https://fas.org/sgp/crs/nuke/R44942.pdf

[4] . برای دیدن لیست و محتوای مصوبات و گزارش های سنا و کنگره آمریکا در مورد تحریم ها ر.ک:

https://www.congress.gov/search?searchResultViewType=expanded&q

 

[5] . https://thehill.com/opinion/national-security/388422-congress-must-manage-the-consequences-of-the-withdrawal-from-the-iran-nuclear-deal.

[6] . سید رضا جلیلی، تردید آمریکا در عدم تمدید معافیت‌های خرید نفت ایران، اندیشکده تبییین. برای دیدن یادداشت ر.ک:

http://tabyincenter.ir/3090

[7] . http://www.irdiplomacy.ir/fa/news/1980721

[8] . سند تهدیدات امنیت ملی آمریکا، انتشار در 13 فوریه 2018. ر.ک:

https://www.dni.gov/files/documents/Newsroom/Testimonies/2018-ATA—Unclassified-SSCI.pdf

سند تهدیدات امنیت ملی آمریکا، انتشار در 29 ژانویه 2019. ر.ک:

https://www.dni.gov/files/ODNI/documents/2019-ATA-SFR—SSCI.pdf

[9] . http://www.bbc.com/persian/iran-46791846

[10] . https://www.congress.gov/bill/116th-congress/house bill/361/text?q=%7B%22search%22%3A%5B%22Iran+human+right%22%5D%7D&r=2&s=2

[11] . مثلا جالب است که گروه صهیونیستی آیپک چنین لیستی نیز دارد. ر.ک:

https://www.aipac.org/-/media/publications/policy-and-politics/aipac-analyses/one-pagers/a-history-of-iranian-attacks-on-americans.pdf

 

[12] . https://www.presstv.com/Detail/2018/09/22/574852/US-terrorism-Iran-saudi

[13] . برای دیدن گزارش ها و مصوبات بیشتر در این زمینه ر.ک:

https://www.congress.gov

[14] . https://news.usni.org/2018/04/18/report-congress-iran-politics-human-rights-u-s-policy-2

[15] . https://www.whitehouse.gov/briefings-statements/statement-president-iran-nuclear-deal/

[16] . https://www.whitehouse.gov/briefings-statements/statement-national-security-advisor-michael-t-flynn-iran/

[17] . https://www.whitehouse.gov/briefings-statements/readout-president-donald-j-trumps-call-president-emmanuel-macron-france-21/

[18] . https://www.whitehouse.gov/briefings-statements/background-press-call-iran-sanction 

[19] . برای دیدن فعالیت های مجلس آمریکا در خصوص فعالیت های قانونگزاری در قبال ایران ر.ک:

https://www.congress.gov/search?searchResultViewType=expanded&q

[20] . https://fa.euronews.com/2019/02/13/warsaw-meeting-us-middle-east-crisis-iran-role

[21] . https://nationalinterest.org/blog/paul-pillar/trump-administrations-anti-iran-theatrics-failed-warsaw-45222

[22] . https://www.rand.org/blog/2018/08/regime-change-in-iran-watch-what-you-ask-for.html

[23] . https://www.dw.com/fa-ir/iran/a-45302582

[24] . https://www.radiozamaneh.com/407052