اندیشکده راهبردی تبیین – پس از آن‌که عربستان سعودی در ابتدای سال 1394 با تشکیل ائتلافی عربی، کشور فقیر یمن را با هدف سرکوب جنبش انصارالله و روی کار آوردن «عبد ربه منصور هادی» مورد حمله قرار داد، با مقاومت مردم یمن در برابر معادلات مدنظر خود روبرو شد تا منطقه غرب آسیا شاهد یک جنگ فرسایشی و طولانی مدت و با تبعات مالی و انسانی فراوان باشد. این جنگ به رغم فراز و نشیب‌های سیاسی در سال 1397، همچنان با شدت تمام ادامه یافت. وخامت اوضاع انسانی در یمن سبب شد تا سازمان ملل متحد، این کشور را دچار بزرگ‌ترین بحران بشری در سال‌های اخیر دانسته و نسبت به بروز قحطی سراسری در یمن هشدار دهد. به طور کلی تحولات یمن در سال 1397 نیز مانند سه سال گذشته همواره حامل خبرهای دردناک از رنج و محنت روزافزون مردم این کشور در برابر حملات دامنه دار ائتلاف سعودی از زمین و هوا بود. مهم‌ترین رخدادها و تحولات سیاسی- نظامی عرصه داخلی و خارجی یمن در سال 1397 و دورنمای این کشور در سال 1398 در ادامه می‌آید.
الف- تحولات داخلی
1-اعتراضات مردمی در استان‌های جنوبی
به دنبال بالا گرفتن ناامنی و ترور در شهر تعز، راهپیمایی و تظآهرات مردمی در اول آوریل 2018( 12 فروردین 1397) در اعتراض به این اقدامات و عدم مسئولیت پذیری دولت محلی در استان تعز انجام گرفت. فراوانی سلاح‌های غیر قانونی در دست افراد و گروه‌های ناشناس و غیر دولتی در این شهر باعث شده بود تا فضای ناامنی، ترور و هرج و مرج بر این شهر حاکم شده و آرامش از مردم سلب شود. تداوم این وضع و ترور «رفیق الأکحلی» و «عمر دوکم» سبب شد تا مردم عصبانی شده و با تأکید بر لزوم مسئولیت پذیری نهادهای امنیتی در اجرای عملیات تعقیب و دستگیری مجرمان و کنترل اسلحه ، تظاهرات گسترده‌ای را رقم بزنند(1) همچنین وخامت اوضاع معیشتی، افزایش قیمت مواد غذایی و کاهش بی سابقه ارزش پول ملی سبب عصبانیت و خشم مردم در شهرها و استان‌های جنوبی یمن شامل «أبین»، «لحج»، «الضالع» و «حضرموت» شده و اعتراضات گسترده‌ای را همراه با بستن خیابان‌ها وتعطیلی بازارها در پی داشت. از آن‌جا که مقامات و کارکنان یمنی مقیم خارج، حقوق خود را به دلار دریافت می‌کنند، معترضین نیز به دلیل کاهش شدید و بی سابقه ارزش پول ملی، خواهان پرداخت حقوق و مزایای خود به دلار شدند(2)
[phps] if ( get_post_meta($post->ID, 'stitr2', true) ) : [/phps] [quote align="left"] [phps] echo get_post_meta($post->ID, "stitr2", true);[/phps] [/quote] [phps] endif; [/phps]
2-شهادت «صالح الصماد»
صالح الصماد رئیس شورای عالی سیاسی یمن بود که مدیریت امور مناطق تحت سیطره انصارالله را در دست داشت. در سال 2014 برای مدت کوتاهی به عنوان مشاور سیاسی عبد ربه منصور هادی منصوب شد و در سال 2015 از این سمت خود کناره‌گیری کرد. به دنبال ائتلاف انصارالله با علی عبدالله صالح در سال 2016، صالح الصماد به عضویت شورای عالی سیاسی و سپس به ریاست این شورا رسید. شورای عالی سیاسی متشکل از 10 عضو بود که اداره امور سیاسی، نظامی، امنیتی، اقتصادی، اداری و اجتماعی یمن را بر عهده داشت. صالح الصماد را با سخنان آتشین بر ضد ائتلاف عربی می‌شناختند. وی به اتفاق 6 نفر از همراهانش در بمباران هوایی نیروهای ائتلاف عربی در استان حدیده و در تاریخ 19 آوریل 2018 به شهادت رسید و انصارالله «مهدی المشاط» را به جای «صالح الصماد» منصوب کرد(3)
3-مذاکرات یمنی- یمنی در استکهلم سوئد
در تاریخ 15 آذرماه 1397، مذاکرات صلح یمن در کشور سوئد برگزار شد. «مارتین گریفیتس» نماینده سازمان ملل در امور یمن اعلام کرد که طرفین مذاکره بر سر تبادل اسرا با یکدیگر توافق کرده‌اند. همچنین بر سر آتش بس در الحدیده و واگذاری مدیریت بنادر «حدیده»، «الصلیف» و «رأس عیسی» به سازمان ملل، بازگشایی راه‌ها و گذرگاه‌ها برای انتقال کمک‌های بشر دوستانه توافق شد و مقرر گردید که دو طرف گفتگوها را برای بازگشایی فرودگاه صنعا ادامه دهند. لازم به ذکر است که این توافقات به دلیل کارشکنی ائتلاف سعودی، تا کنون به طور کامل عملیاتی نشده است.(4)
4-تحرکات استقلال طلبانه در جنوب یمن
جناح مورد حمایت امارات در یمن موسوم به «حراک جنوبی یمن» یا «کمربند امنیتی شهر عدن»، متشکل از گروه‌های مختلفی مانند: شورای انتقالی جنوب، شورای عالی جنبش جنوب، هیأت مردمی جنوب، اتحادیه جوانان جنوب، به دنبال شکل‌گیری توافقات سوئد میان منصور هادی رئیس جمهور مستعفی یمن و نیروهای انصارالله، مجددا تلاش‌ها و تحرکات خود را در راستای برگزاری همه‌پرسی استقلال جنوب آغاز کرد. تحولات جنوب بیانگر آن است که جنگ یمن صرفا دو طرف درگیر نداشته و رقابت‌های ریاض- ابوظبی و گروه‌های هم‌پیمان هر یک از آن‌ها با یکدیگر، بر پیچیدگی صحنه تحولات یمن افزوده و آن را فراتر از تصورات و تحلیل‌های ساده‌انگارانه بدل ساخته است. در صورت تشکیل دو دولت شمالی و جنوبی در یمن، مقبولیت منصور هادی به عنوان متحد عربستان نیز از بین خواهد رفت؛ چرا که منصور هادی نه در شمال و نه در جنوب یمن از نفوذ لازم برخوردار نیست و این امر به معنای از بین رفتن تلاش‌های عربستان به عنوان رهبر و پایه گذار ائتلاف عربی خواهد بود. از طرفی عربستان معتقد است که پذیرش استقلال جنوب به معنای پذیرش حاکمیت و سیطره انصارالله بر مناطق شمالی یمن بوده و این امر زمینه دسترسی ایران به دریای سرخ و اِعمال فشار بر عربستان در مرزهای این کشور را فراهم می‌آورد. اما امارات متحده عربی که به دنبال تأثیرگذاری بر شاخ آفریقا و اقیانوس هند، مراقبت از زیرساخت‌های دریایی احداث شده از سوی خود، بهره‌گیری از منابع طبیعی یمن، تلاش برای روی کارآوردن یک دولت وابسته به خود در جنوب یمن، حفظ امنیت تجارت از طریق بندر عدن با سایر مناطق جهان و اعمال سلطه و نفوذ خود بر یکی از آبراه‌های استراتژیک جهان است، از استقلال جنوب یمن پشتیبانی و حمایت می‌کند(5)
[phps] if ( get_post_meta($post->ID, 'stitr3', true) ) : [/phps] [quote align="left"] [phps] echo get_post_meta($post->ID, "stitr3", true);[/phps] [/quote] [phps] endif; [/phps]
5-حمله عربستان به اتوبوس حامل دانش‌آموزان یمنی
کمیته بین المللی صلیب سرخ در روز 18 مرداد 1397 اعلام کرد که هواپیماهای عربستانی با حمله به یک اتوبوس حامل دانش‌آموزان یمنی در شمال صعده، ده‌ها دانش‌آموز را به خاک و خون کشیده‌اند. منابع پزشکی و بیمارستانی نیز خبر از کشته شدن 39 کودک و زخمی شدن 51 نفر دیگر دادند. این کشتار و جنایت که صدای اعتراضات محافل حقوق بشری را نیز در پی داشت، با تأکید شبکه «سی ان ان» مبنی بر آمریکایی بودن موشک شلیک شده توسط هواپیمای سعودی، سبب شکل‌گیری فشارهای سیاسی و رسانه‌ای زیادی بر ائتلاف عربی و کاخ سفید شد. «جیمز‌متیس» وزیر دفاع آمریکا اعلام کرد که گروهی را مأمور بررسی موضوع و اتخاذ تدابیری برای ممانعت از تکرار اتفاقات مشابه در آینده کرده است(6)
ب- تحولات خارجی
1-توطئه برای کشاندن پای ایران به مناقشه یمن
عربستان و امارات از ابتدای بحران یمن، همواره سعی بر متهم ساختن ایران به حمایت از انصارالله داشته و در 9 فروردین ماه سال 1397 با به نمایش گذاشتن لاشه چند موشک مدعی شدند که این موشک‌ها ساخت ایران بوده و از ضاحیه بیروت به یمن منتقل شده است. این پروژه اتهام زنی به ایران با اظهارات «آنتونیو گوترش» دبیرکل سازمان ملل متحد در 26 خردادماه کامل گردید. وی در گزارشی محرمانه به شورای امنیت سازمان ملل ادعا کرده بود که بقایای پنج موشک شلیک شده به سمت عربستان سعودی، به لحاظ طراحی مشابه نوع شناخته شده‌ای از موشک ساخت ایران است، اما سازمان ملل نتوانسته است زمان مشخصی را برای انتقال این فناوری یا قطعات موشک به یمن اعلام کند. جنبش انصارالله در واکنش به این ادعاها، هرگونه وابستگی تسلیحاتی خود به ایران را رد کرد.(7)
2-حمله پهپادی به فرودگاه دبی
در تاریخ 5 شهریورماه 1397، مقامات انصارالله یمن اعلام کردند که در پاسخ به تجاوزات و جنایات ائتلاف عربی در یمن و کشتار روزانه افراد بی گناه و غیرنظامی و به ویژه حمله به اتوبوس دانش‌آموزان یمنی در سوق ضحیان از توابع استان صعده، حمله‌ای منحصر بفرد را با پهپاد «صماد3» به فرودگاه دبی در امارات متحده عربی انجام داده اند. در همین راستا تحلیل‌گر نظامی انصارالله سرهنگ «یحیی‌الحوثی» این عملیات را یک پیروزی واقعی برای نیروی موشکی و پهپادی انصارالله دانست که نشان می‌دهد هر مکانی در ریاض و امارات یا دیگر دولت‌های متجاوز به یمن، در تیرراس انصارالله قرار دارد. نیروهای انصارالله یک بار دیگر نیز در تاریخ 8 مهرماه 1397 با پهپاد «صماد3» به فرودگاه دبی حمله کردند که مقامات فرودگاهی در دبی، وقوع این حمله را انکار و اعلام کردند که این فرودگاه فعالیت طبیعی و روزمره خود را بدون توقف دنبال می‌کند. «عبدالله الجفری» سخنگوی نیروی هوایی و پدافندی انصارالله اعلام کرد که ائتلاف سعودی – اماراتی زیر آتش ما قرار دارند و چنانچه تجاوزات آن‌ها متوقف نشود، با تمام امکانات و ابزارهای خود با آن‌ها مقابله خواهیم کرد.(8)
[phps] if ( get_post_meta($post->ID, 'stitr4', true) ) : [/phps] [quote align="left"] [phps] echo get_post_meta($post->ID, "stitr4", true);[/phps] [/quote] [phps] endif; [/phps]
3-کارشکنی سعودی‌ها و لغو نشست ژنو
پس از این‌که « مارتین گریفیتس» به جای « اسماعیل ولد الشیخ» دیپلمات موریتانیایی، منصب نمایندگی سازمان ملل در امور یمن را عهده‌دار شد، تحرکات و تلاش‌های دیپلماتیک را برای برقراری صلح در یمن رونق بخشید. یکی از اقدامات وی هماهنگ کردن نشست صلح یمنی در ژنو سوئیس در 15 شهریور ماه 1397 بود که البته با کارشکنی سعودی‌ها برگزار نشد. «عبدالملک الحوثی» رهبر انصارالله در سخنرانی خود که از شبکه المسیره پخش شد اعلام کرد: همه ما می‌دانیم که دلیل اصلی در عدم شکل‌گیری نشست ژنو، مانع تراشی ائتلاف متجاوز در مسیر خروج و سفر هیئت ملی به سمت ژنو بود. وی افزود تنها شرط انصارالله، تأمین امنیت لازم برای رسیدن هیئت انصارالله به ژنو و بازگشت به یمن بود، اما ائتلاف متجاوز فاقد تمایل و جدیت لازم برای نیل به راه حل مسالمت آمیز و عادلانه است و صرفا به دنبال سیطره کامل و فراگیر بر یمن، از طریق جنگ و تجاوز یا دور زدن تلاش‌های صلح بین المللی است.(9)
4-کشته شدن 9 نظامی انگلیسی در عملیات یمنی‌ها در نجران
در تاریخ 4 اسفند ماه 1397، مرکز رسانه‌ای انصارالله در شبکه اجتماعی توئیتر اعلام کرد که نیروهای انصارالله یمن در عملیاتی موفقیت‌آمیز در محور نجران، 9 نظامی انگلیسی را که در این جبهه حضور داشتند از پای درآوردند. گفته می‌شود که این نظامیان انگلیسی مأموریت داشتند تا عملیات نظامیان سعودی برای پیشروی به سمت مواضع نیروهای ارتش یمن در جبهه‌های مرزی را هدایت کنند. در هفته ماقبل این عملیات نیز، روزنامه «دیلی اکسپرس» خبر از زخمی شدن دو نظامی انگلیسی در یمن داده بود. این امر ثابت کرد که پشتیبانی غرب از ائتلاف سعودی در یمن صرفا به کمک‌های تسلیحاتی محدود نشده و انواع کمک‌های لجستیکی، اطلاعاتی و پشتیبانی رزمی به ائتلاف سعودی- اماراتی را شامل می‌شود.(10)
[phps] if ( get_post_meta($post->ID, 'stitr5', true) ) : [/phps] [quote align="left"] [phps] echo get_post_meta($post->ID, "stitr5", true);[/phps] [/quote] [phps] endif; [/phps]
ج- دورنمای یمن در سال 1398
- به نظر می‌رسد که روند مذاکرات صلح میان طرف‌های یمنی به دلیل شرایط حاکم بر فضای اجتماعی و سیاسی از یکسو و تلاش‌های سازمان ملل از سوی دیگر، در سال 1398 تقویت شده و طرفین بیش از پیش در راستای اجرای مفاد توافقات گام بردارند.
– با توجه به تحقیر هویت یمنی از سوی امارات و اقدام ابوظبی به صدور شناسنامه اماراتی برای شهروندان جنوب یمن، برخوردهای خودسرانه برخی گروه‌های مسلح مورد حمایت امارات با شهروندان یمنی، وخامت اوضاع معیشتی مردم در مناطق تحت کنترل امارات و عربستان و … می‌توان انتظار داشت که در سال 1398 اعتراضات مردمی نسبت به حضور امارات و عربستان در این کشور افزایش یابد.
– به نظر می‌رسد که استراتژی انصارالله برای فعالسازی و تقویت جبهه‌های مرزی با عربستان به منظور تحت فشار قرار دادن ریاض، در راستای پایان بخشیدن به جنگ و یا کاهش فشار بر جبهه داخلی به عنوان یک اقدام مؤثر در سال 1398 نیز تداوم و حتی گسترش یابد.
– با توجه به پررنگ بودن جایگاه جنگ یمن در بودجه سال 2019 عربستان، به نظر می‌رسد که مقامات سعودی درصدد پایان بخشیدن به جنگ بدون دستاورد ملموس نبوده و همچنان شاهد استمرار جنگ در سال 1398 خواهیم بود.
منابع:
1-مسیرات جماهیریة فی تعز تندد بجرائم الأغتیالات أی الأنفلات الأمنی، الیمن الأن، منتشر شده در تاریخ 1 آوریل 2018، قابل بررسی در پیوند زیر:
https://yemen-now.com/news2312626.html
2-احتجاجات مدن جنوب الیمن تتصاعد للیوم الثالث، إرم نیوز، منتشر شده در تاریخ 4 سپتامبر 2018، قابل بررسی در پیوند زیر:
https://www.eremnews.com/news/arab-world/yemen/1480876
3-تعرف علی القیادی الحوثی صالح الصماد، الجزیره، منتشر شده در تاریخ 19 آوریل 2018، قابل بررسی در پیوند زیر:
https://www.aljazeera.net/encyclopedia/icons/2018/4/18
4-برگزاری مذاکرات صلح یمن در استکهلم، شبکه خبر، منتشر شده در تاریخ 15آذرماه 1397، قابل بررسی در پیوند زیر:
http://www.irinn.ir/fa/news/647688
5-تأکید امارات بر استقلال جنوب یمن؛ دلایل و مواضع بازیگران، بهمن شمسی، اندیشکده راهبردی تبیین، منتشر شده در تاریخ 8 بهمن 1397، قابل بررسی در پیوند زیر:
6-سقوط عشرات القتلی بینهم أطفال فی ضربات جویة للتحالف فی الیمن، رویترز، منتشر شده در تاریخ9 آگوست 2018، قابل بررسی در پیوند زیر:
https://ara.reuters.com/article/topNews/idARAKBN1KU138
7-یمن در سال 2018، iuvmpress، منتشر شده در تاریخ 31 دسامبر 2018، قابل بررسی در پیوند زیر:
8-رغم نفی الأمارات… الحوثی یحلل الهجوم علی مطار دبی و یتوعد بالمزید، اسپوتنیک عربی، منتشر شده در تاریخ 28/08/2018، قابل بررسی در پیوند زیر:
https://arabic.sputniknews.com/arab_world/201808281034916132
9-إنهیار مشاورات جنیف.. وفد الحکومة الیمنیة ینتقد غریفیث، الجزیره، منتشر شده در تاریخ 8/09/2018، قابل بررسی در پیوند زیر:
https://www.aljazeera.net/news/arabic/2018/9/8
10کشته شدن 9 نظامی انگلیسی در عملیات یمنی‌ها در نجران، بازتاب، منتشر شده در تاریخ 5 اسفند 1397، قابل بررسی در پیوند زیر:
