در این مطلب که با عنوان ‘برداشتن تحریم ها به آسانی آنچه به نظر می رسد، نیست’ در نشریه آمریکایی فارن پالیسی انتشار یافته، آمده است: نبردهای مالی آسیب رسان هستند و اقتصاد را به اندازه جنگ های نظامی ویران می کنند. کشورهایی که بر اثر تحریم ویران شده اند نیز نیاز به بازسازی دارند.
زمانی که دولت ‘دونالد ترامپ’ سپاه پاسداران را در فهرست گروه های تروریستی قرار داد، واکنش ها به این اقدام بسیار سریع بود زیرا این نخستین بار است که ایالات متحده بخشی از یک دولت خارجی را به عنوان یک نهاد تروریستی اعلام می کند. 
در ایران، رهبران طیف های گوناگون سیاسی این اقدام را محکوم کردند، تقریبا تمام نمایندگان مجلس شورای اسلامی، روز بعد در مجلس با پوشیدن لباس اعضای سپاه، همبستگی خود را با این نهاد نظامی نشان دادند. 
کارشناسان در واشنگتن، این اقدام کاخ سفید را به عنوان یک محرک سیاسی پر خطر دیدند که تاثیر کمی برای فشار بر ایران دارد؛ کشوری که پیش از این هم به موجب ‘قانون جامع تحریم های ایران’ در سال 2010 و ‘قانون مقابله با دشمنان آمریکا از طریق تحریم ها’ که در سال 2017 به تصویب رسید، هدف تحریم های گسترده ای از سوی واشنگتن قرار گرفته بود. 
در ادامه مطلب درج شده در این نشریه آمریکایی می خوانیم: اما مخالفت تحلیلگران سیاسی در واشنگتن به رغم دستاوردهای محدود در افزایش فشار اقتصادی، نادیده انگاشته شده است. 
اکنون زیرساخت های وسیع قانونی و نظارتی برای حفظ تحریم های اقتصادی اختصاص داده شده است. 
امروزه طرفداران تحریم ها به طور جدی تلاش می کنند محدودیت های جدیدی اعمال کنند که باعث می شود لغو تحریم ها در نهایت دشوار شود و بخشی از این امر ناشی از پیچیدگی تحریم ها، شبکه ای از آژانس های دولتی، شرکت های حقوقی، ارائه دهندگان فناوری و اتاق های فکری است که منافع گسترده ای از برچیده نشدن تحریم ها دارند. 
در این میان ‘مارک دوبوویتز’ مدیر اجرایی ‘بنیاد دفاع از دموکراسی ها’ و یکی از هواداران تحریم سپاه، از دولت ترامپ خواست تحریم های سنگینی علیه ایران وضع کند تا حتی با روی کار آمدن یک دولت دموکرات در آمریکا، دیگر امکان بازگشت به توافق هسته ای و رفع تحریم ها وجود نداشته باشد. 
به این ترتیب، جنگ های مالی کنونی آمریکا در حال تبدیل به جنگ هایی جدید و همیشگی هستند. 
اما اساسا اصطلاح ‘برداشتن تحریم’ عجیب و غریب است زیرا برخلاف کاهش بلایای طبیعی، هدف آن مبارزه با سیاست های انتخاب شده عمدی است. برداشتن تحریم ها همچنین به اندازه ای که باید در رفع پیامدهای نبرد مالی تاثیرگذار نیست. 
هنگامی که درگیری ها پایان می یابد و سیاست ها تغییر پیدا می کند، لغو تحریم های موثر نیازمند گامی فراتر از آنچه به نظر می رسد دارد. 
همانطور که تأثیر فشار اقتصادی افزایش پیدا می کند، تلاش های مربوط به بازسازی و نه صرفا برداشته شدن تحریم ها باید از طریق لغو قانونی تحریم ها دنبال شود. 
فقط با اتخاذ تدابیر فعالانه برای بازگرداندن اقتصاد به وضعیت رشد پایدار، منافع برداشته شدن تحریم ها اعتبار پیدا می کند. 
این امر به نوبه خود، به دیپلمات ها اجازه می دهد که اهرم های قدرت خود را در پای میز مذاکره تقویت کنند. متاسفانه، همانگونه که در رویدادهای اخیر در ایران و سودان هم شاهد هستیم، سیاستمداران اروپایی و ایالات متحده در حال حاضر ابزارهای کاهش آسیب تحریم ها را به اندازه کافی در دست ندارند. 
مسیر پرنشیب و فرازی که ایران در سه سال گذشته پشت سرگذاشته، نشان می دهد که حتی افرادی در دولت ایالات متحده اغلب فاقد ابزارهای لازم برای برداشته شدن موثر تحریم ها بوده اند؛ این کمبودی است که می تواند تاثیرات جدی بر سیاست های بین المللی داشته باشد. 
در 16 ژانویه (26 دی) 2016، ایالات متحده در ازای نظارت دقیق برنامه هسته ای ایران به عنوان بخشی از توافق هسته ای با تهران، تحریم های گسترده علیه ایران را برداشت. 
در متن این توافقنامه اشاره شده که این معاهده به معنای ‘لغو جامع تمام تحریم های شورای امنیت سازمان ملل و تحریم های چند جانبه و ملی مربوط به برنامه هسته ای ایران، از جمله زمینه های تجارت، فناوری، مالی و انرژی است.’
اما در حالیکه دولت ‘باراک اوباما’ رئیس جمهوری پیشین آمریکا تحریم ها را لغو کرد، مزایای ایران در ازای برداشته شدن این تحریم ها محسوس نبود. 
به گفته ‘جک لو’ وزیر خزانه داری دولت اوباما، در آن زمان دولت واشنگتن در زمینه لغو برنامه تحریم گسترده تجربه ای نداشتند. آنها دریافتند که یک دهه تحریم های شدید اساسا شرکت های بزرگ و موسسات مالی را به سوی این ارزیابی سوق داده که خطر بازگشت دوباره تحریم ها وجود دارد. هیچ کس نمی خواست بدون مشورت آمریکا حتی به چنین کشوری (ایران) نزدیک شود.
در یک نشست مفتضحانه در لندن در ماه مه 2016، ‘جان کری’ وزیر امور خارجه وقت آمریکا با فرستادگان بانک ها و موسسات مالی بین المللی دیدار کرد تا وضعیت تحریم های ایالات متحده علیه تهران را روشن و موسسات مالی را تشویق کند معاملات با ایران را از سر بگیرند.
اما تقریبا یک دهه تحریم هایی که با جریمه های میلیارد دلاری اعمال شده بود، بسیاری از بانک ها را از معامله با ایران می هراساند. بانک ها به سرعت دریافتند خطر معامله با ایران بیش از سودی است که قرار است از این دادوستد بدست آید. 
‘استوارت لوی’ که از سال 2004 تا 2011 معاون وزارت خزانه داری در امور مربوط به تروریسم و اطلاعات مالی بود کری را به دلیل ساده انگاری تمسخر کرد و گفت بدون ‘هیچ تضمینی’ در مورد نحوه انجام [کسب و کار در ایران] اصلاح وضعیت امکان پذیر نیست. 
باید تاکید کرد حتی اگر اوباما، همچنان در مقام خود باقی می ماند، بی میلی بانک ها و تحریم های طولانی مدت، سبب کاهش توانایی ایران در جذب سرمایه گذاری های مورد نیاز خارجی می شد. 
در بررسی که در سال های 2017 تا 2018 توسط ‘بورس و بازار’ و ‘گروه بحران بین المللی’ انجام شده، نشان داده که 83 درصد از مدیران ارشد شرکت های چند ملیتی فعال در ایران، با آهنگ کندی به سوی بازار ایران می روند. 
ترامپ در نهایت در ماه مه 2018 از توافق هسته ای با ایران خارج شد و در اقدامی جدید فشار بر ایران را افزایش داد. 
این حرکت، بدست آوردن منافع اقتصادی برای ایران از توافق هسته ای را متوقف کرد. 
اما فرانسه، آلمان و بریتانیا، ‘اینستکس’ (INSTEX) را به عنوان یک ابزار جدید برای ادامه داد و ستد با ایران راه اندازی کردند. 
این سازوکار به منظور هماهنگ کردن پرداخت ها است، بنابراین صادرکنندگان اروپایی می توانند برای فروش خود به واردکنندگان ایرانی از پول های موجود در اروپا، استفاده کنند. 
هرچند باید تاکید کرد راه اندازی اینستکس نمونه ای از چالش اروپا برای برداشتن تحریم ها است؛ چگونگی تضمین مزایای اقتصادی به کشورهای سزاوار در برابر تحریم های ثانویه یک کشور ثالث.
در عین حال، تضعیف ‘حسن روحانی’ رئیس جمهوری ایران در برابر رقبای داخلی نشان می دهد که وضعیت اقتصادی رو به زوال در ایران به عنوان مدرک سوء مدیریت و درگیر شدن اشتباهی در مذاکرات دیپلماتیک با غرب در نظر گرفته می شود. 
تجربه تلخ ایران در رفع نشدن تحریم ها هرگونه احتمال آمدن دوباره ایران به پای میز مذاکره را تحت تاثیر قرار می دهد. 
ایران تنها کشوری نیست که رفع نشدن تحریم ها در آن موجب بحران سیاسی شده است. 
در سودان، نادیده گرفتن راه درست لغو تحریم ها، سیاست داخلی را بی ثبات کرده است. پس از اعمال تحریم های اقتصادی بسیار علیه خارطوم (پایتخت سودان) در اواخر دهه 90 میلادی این تحریم ها در اکتبر (مهر96) سال 2017 لغو شد، اما دستاوردهای مادی چندانی برای جامعه سودان به دست نیامد. همانطور که ‘نسرین مالک’ سال گذشته در مقاله ای در همین نشریه نوشت، دو دهه تحریم های ایالات متحده ساختار اقتصاد سودان را تغییر داده و انزوای این کشور سبب ایجاد بانک هایی جدا از موسسات مالی بین المللی شده است. 
پایان تحریم ها به شکل یک شوک جهانی شدن برای سودان بوده است. پس از باز شدن مسیر تجارت، یک بحران اقتصادی بزرگ، این کشور وابسته به دلار را گیر انداخت و تورم به 64 درصد رسید، واردات و درآمدهای دولتی کاهش یافت، و ‘پوند’ سودان در مدت 10 ماه 86 درصد ارزش خود را از دست داد. 
هماننند ایران، شکست سیاستگذاران غربی به دلیل نبود چارچوب بندی مناسب درباره سودان، به این کشور بازنگشتند و سرمایه گذاری خارجی از میان رفت. بنابراین بدون تغییر مسیر تلاش های دیپلماتیک، تأثیرات اساسی تحریم ها ادامه پیدا می کند. 
موارد ایران و سودان به وضوح نشان می دهد که باید اقدامات پیشگیرانه و جامع تری به منظور برداشتن تحریم ها در نظر گرفت. 
چنین رویکردهایی باید اثرات سیاسی بین المللی و داخلی لغو محدودیت ها را پیش بینی کند. اما این مساله در حال حادتر شدن است زیرا دولت ترامپ تهدید به وضع تحریم های گسترده تر علیه روسیه و ونزوئلا کرده و این می تواند شرکت های خاص در سراسر جهان را هدف قرار دهد. 
از سوی دیگر طرفداران تحریم ها هم باید از تاثیر مثبت برداشته شدن تحریم ها آگاه باشند؛ رشد بیش از حد تحریم ها بر اقتصاد جهان تاثیر گذار بوده، به طوری که این امر به شدت موجب از میان رفتن هرگونه انگیزه مخالفان ایالات متحده برای دست برداشتن از سیاست هایشان می شود و در شرایط کنونی، تحریم های اقتصادی جدید متحدان و رقبای واشنگتن را به یکدیگر نزدیک تر کرده است. 
تجدید تحریم ها علیه ایران روابط آتلانتیک شمالی را تحت الشعاع قرار داده است و استفاده بیش از حد از تحریم ها، فروپاشی قدرت جهانی ایالات متحده را تسریع می کند. 
این امر همچنین تلاش های ملی برای فرار از شبکه های تحت کنترل جهانی ایالات متحده را بیشتر می کند. 
برای جلوگیری از چنین نتایجی، باید یک روش جدید بازسازی برای رفع تحریم ها ایجاد شود. 
در نهایت، کاهش اثرات منفی تحریم ها باید شامل تعهداتی برای کمک به کاهش آسیب های زیست محیطی باشد. 
تحقیقات فزاینده نشان می دهد که هزینه های زیست محیطی تحریم های اقتصادی می تواند نسل های بسیاری را تحت الشعاع قرار دهد. نابودی سفره های آب زیرزمینی و افزایش سرعت فرسایش خاک و انزوای اقتصادی موجب افزایش انواع شیوه های مضر استفاده از زمین و انرژی می شود. 
چنین صدماتی در شرایط تغییرات آب و هوایی فاجعه بار می تواند بی مسئولیتی مطلق باشد. 
نیاز به تلاشهای گسترده پس از جنگ نظامی به طور گستردهای به رسمیت شناخته شده است؛ تلاش های مشابه نیز باید پس از یک جنگ مالی و اقتصادی معمول شود. بنابراین می توان گفت تنها در این شرایط دولت های غربی در پای میز مذاکره می توانند شاهد برداشته شدن موثر تحریم ها باشند و توافق های جامع و ماندنی بدست آورند. 
اما روند کنونی افزایش رژیم تحریم ها، آسیب های فراوانی به کشورهای هدف و جامعه بین المللی وارد می کند و هنگامی که تحریم ها پایان یابد، باید منتظر آسیب های متعاقب آن نیز باشیم. 
‘فارن پالیسی’ نشریه خبری سیاسی – اقتصادی است که توسط ‘ساموئل هانتینگتون’ و ‘وارن منشل’ در سال 1970 تاسیس شد. 
محتوای اخبار و گزارش های این نشریه بر امور جهانی، حوادث جاری و سیاست داخلی و بین المللی متمرکز است. 
‘موشه نعیم’ از سال 2000 تا 2010 سردبیر آن بود. 
در سال 2008 شرکت واشنگتن پست متعلق به هلدینگ گراهام آن را خریداری کرد، و از سال 2010 سوزان گلاسر سردبیر آن شد. 

• این مطلب، صرفاً جهت اطلاعِ مخاطبان، نخبگان، اساتید، دانشجویان، تصمیم‌سازان و تصمیم‌گیران بازنشر یافته و الزاماً منعکس‌کننده‌ی مواضع و دیدگاه‌های اندیشکده راهبردی تبیین نیست.
• منبع: خبرگزاری ایرنا

گروه رصد