اندیشکده راهبردی تبیین- رشد فراگیر تروریسم در جامعه بین‌المللی یکی از معضلات اساسی در جهان امروز به شمار می‌رود. اما آنچه در دهه‌های اخیر نگرانی جامعه بین‌المللی را درپی‌داشته، تظاهر بسیاری از کشورها به مبارزه علیه تروریسم است؛ درحالی‌که در اصل، از حربه تروریسم علیه کشورهای مخالف خود استفاده می‌کنند. برخی از کشورها بویژه دولت آمریکا بارها این رویه را درپی‌گرفته‌اند. آمریکا به طور مستقیم و غیرمستقیم، در جنگ نرم و سخت از تروریسم بهره می‌برد. به‌طوری‌که از یک‌سو بزرگترین حامی تروریسم دولتی به شمار می‌رود و از سوی دیگر خود را داعیه‌دار اصلی مبارزه با تروریسم معرفی می‌کند و بسیاری از کشورهای مخالف خود را به‌عنوان محور شرارت و تروریست، به جامعه جهانی الغا می‌نماید.

در همین راستا آمریکا بارها نیروهای جبهه مقاومت را که اصلی‌ترین نیروی مخالف و رقیب خود در منطقه غرب‌آسیا می‌داند، تروریست خطاب کرده و با تحریم‌های ظالمانه سعی در منزوی کردن این جبهه در منطقه داشته است. آمریکا در جدیدترین اقدام خود، اعلام کرده است که مطابق با بخش 219 قانون «مهاجرت و ملیت» (INA)، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی را در فهرست گروه‌های تروریستی وزارت امورخارجه آمریکا (FTOs) قرار داده است. وارد کردن نام سپاه در این لیست، بار دیگر بهانه‌ای برای تحت فشار قراردادن ایران در اختیار آمریکا می‌گذارد اما از طرف دیگر اعتبار سیاست آمریکایی‌ها در برخورد با موضوع تروریسم بیش‌ازپیش نزد دیگر کشورها و افکار عمومی جهان به‌ویژه منطقه غرب آسیا خدشه‌دار می‌شود. چرا که نقش سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در مبارزه علیه تروریسم به‌ویژه گروه تکفیری داعش غیرقابل انکار است.[1]

 

 

کارکرد فهرست گروه‌های تروریستی خارجی

فهرست گروه‌های تروریستی خارجی (FTOs)، بر اساس اظهارات مقامات آمریکایی قرار بود نقش مهمی در مبارزه با تروریسم داشته و ابزاری موثر برای کاهش حمایت از فعالیت‌های تروریستی و همچنین تحت فشار قرار دادن گروه‌ها برای خروج از اقدامات تروریستی برای دولت آمریکا باشد. این فهرست که توسط وزارت امورخارجه آمریکا تهیه می‌شود، حدود هجده ماه پس از تصویب قانون مجازات ضدتروریسم سال 1996 (AEDPA)، برای اولین‌بار مطرح شد. در لیست اولیه FTO، سی سازمان از جمله جنبش حماس و حزب الله لبنان قرار گرفتند. روند بازبینی و بازنویسی این لیست هر دو سال یک‌بار رخ می‌دهد. در اولین بازبینی در اکتبر 1999، از 30 سازمان، 27 سازمان در لیست باقی ماندند، سه سازمان از لیست حذف شدند و سازمان القاعده به دلیل دخالت در بمب‌گذاری‌های سال 1998 در سفارت‌خانه‌های آمریکا در نایروبی و دارالسلام به فهرست اضافه گردید.[2]

براساس بخش 219 قانون مهاجرت و ملیت معیارهایی که برای سازمان‌های تروریستی درنظر گرفته شده است، به شرح ذیل می‌باشد:

1. باید یک سازمان خارجی باشد.
2. سازمان باید در فعالیت‌های تروریستی مشارکت داشته باشد. همانطور که در جزء ب بخش 3 بند الف ماده 212 قانون مهاجرت و ملیت آمده است، فردی دارای اختلال جسمی یا روانی و دارای سابقه اختلال رفتاری، درصورتی‌که تهدیدی برای اموال، ایمنی و یا رفاه خود فرد و دیگران باشد و احتمال رخ دادن مجدد آن اعمال و یا رفتارهای مضر دیگر وجود داشته باشد یا تروریسم که در بخش 2 بند د ماده 140 قانون صدور مجوز روابط خارجی، سال مالی 1988 و 1989 آمده است، اعمالی عمدی با انگیزه‌های سیاسی از سوی گروه‌های فراملی یا مأموران مخفی علیه اهداف غیرنظامی انجام دهد یا توانایی و قصد مشارکت در فعالیت‌های تروریستی یا تروریسم را داشته باشد.
3. فعالیت تروریستی سازمان یا تروریسم باید امنیت اتباع آمریکایی یا امنیت ملی آمریکا (دفاع ملی، روابط خارجی یا منافع اقتصادی) را تهدید کند.

دفتر مبارزه با تروریسم در وزارت امورخارجه آمریکا (CT) برای شناسایی اهداف بالقوه براساس معیارهای ذکر شده، به طور مداوم فعالیت گروه‌های فعال در سراسر جهان را مورد بررسی قرار می‌دهد و درصورت شناسایی یک هدف، گزارشی از اطلاعات طبقه‌بندی شده از آن گروه را به وزیر امورخارجه ارسال می‌نماید. وزیر امورخارجه آمریکا نیز با مشورت با دادستان کل و وزیر امورخزانه‌داری، تصمیم در خصوص گروه موردنظر را اتخاذ می‌کند و کنگره را در جریان امر قرار می‌دهد. کنگره هفت روز برای مشورت در این خصوص زمان دارد پس از انقضای دوره هفت روزه، و در صورت عدم مخالفت کنگره، اطلاعیه‌ای در خصوص وارد کردن گروه موردنظر به لیست FTO، به دفتر ثبت فدرال فرستاده می‌شود.

 

[phps] if ( get_post_meta($post->ID, 'stitr2', true) ) : [/phps] [quote align="left"] [phps] echo get_post_meta($post->ID, "stitr2", true);[/phps] [/quote] [phps] endif; [/phps]

 

درصورتی که نام یک سازمان در لیست قرار گیرد، تحت تحریم‌های داخلی و خارجی واقع می‌شود. در عرصه داخلی، حمایت از آن سازمان، جرم کیفری تلقی می‌گردد و در صحنه بین‌المللی، دولت آمریکا مقابله با سازمان موردنظر را در اولویت برنامه‌های سیاست‌خارجی خود قرار می‌دهد و تحریم‌های اقتصادی را در مورد سازمان لیست شده و همچنین سازمان‌ها، شرکت‌ها و افراد مرتبط با آن اعمال می‌کند. از جمله اقدامات سیاست‌خارجی آمریکا علیه سازمان‌های لیست FTO به شرح زیر است:

1. تشویق سایر کشورها برای همراهی آمریکا درجهت جلوگیری از تأمین مالی سازمان‌های لیست FTO
2. منزوی کردن سازمان‌های لیست در سطح بین‌المللی
3. ایجاد ترس از اهدای کمک و یا مشارکت در معاملات اقتصادی با سازمان‌های لیست شده
4. بالا بردن آگاهی عمومی از سازمان‌های تروریستی
5. اخطار به سایر دولت ها درخصوص نگرانی آمریکا در مورد سازمان‌های لیست شده[3]

هدیه انتخاباتی ترامپ به نتانیاهو

این اولین‌بار است که آمریکا، نیروی نظامی رسمی‌ای که بخشی از حکومت یک کشور محسوب می‌شود را تروریست خطاب کرده و وارد لیست گروه‌های تروریستی می‌نماید. دلیل این اقدام عجیب تنها چند ساعت پس از بیانیه ترامپ، با توییتی از طرف «بنیامین نتانیاهو» نخست‌وزیر رژیم غاصب صهیونیستی مشخص شد. نتیانیاهو در توییت خود از رئیس‌جمهور آمریکا تشکر کرد که به یکی دیگر از درخواست‌های وی، جامعه عمل پوشانده است.

از زمان شروع ریاست‌جمهوری ترامپ، جامعه بین‌المللی شاهد اقدامات بی‌سابقه وی برای جلب رضایت صهیونیست‌ها بوده است. شناسایی اورشلیم به‌عنوان پایتخت رژیم اشغالگر قدس، خروج از برجام، صدها میلیون دلار کمک و همچنین اعطای حاکمیت بلندی‌های جولان به رژیم کودک‌کش اسرائیل از جمله این اقدامات است اما هدیه جدید ترامپ به نتانیاهو و تروریست خواندن سپاه درحالی صورت گرفت که تنها دو روز به انتخابات پارلمانی سرزمین‌های اشغالی باقی مانده بود.[4] این اقدام ترامپ، به پیروزی حزب دست‌راست‌گرا و بقای نتانیاهو در قدرت انجامید. نتانیاهو در این انتخابات توانست رکورد دوران نخست‌وزیری را در تاریخ 70 ساله رژیم صهیونیستی بشکند و وارد سیزدهمین سال دوره نخست‌وزیری خود شود.

آمریکا علاوه‌بر حمایت از نتانیاهو، با این اقدام به دنبال تغییر رفتار ایران در منطقه غرب‌آسیا است. پیش از این نیز «ژنرال ژوزف وُتل» فرمانده نیروهای «سنتکام»، ایران را مهم‌ترین تهدید علیه منافع آمریکا در منطقه اعلام کرده بود.[5] بنابراین آمریکا با این اقدام سعی کرد با افزایش فشارها، ایران را مجبور به تغییر رفتار خود کند. «مایک پمپئو» وزیرامورخارجه آمریکا در این خصوص تأکید کرد هدف اصلی افزایش فشار بر ایران، منزوی کردن این کشور و جلوگیری از فعالیت‌های ستیزه‌جویانه ایران در غرب‌آسیا و فراتر از آن است. اما این اقدام آمریکا علاوه‌بر ایجاد پتانسیل رفتار متقابل ایران، روابط میان دو کشور را بسیار پیچیده می‌کند. اقدام عجیبی که با توجه به افزایش تنش و احتمال اقدامات تلافی‌جویانه علیه نیروهای آمریکایی، مخالفت مقامات امنیت ملی دولت ترامپ را هم به دنبال داشت و به‌عنوان یک اقدام شتابزده و هرج‌ومرج‌طلبانه معرفی شد که این نشان‌دهنده اختلاف عمیق میان پنتاگون و کاخ سفید درخصوص سپاه است.[6]

 

[phps] if ( get_post_meta($post->ID, 'stitr3', true) ) : [/phps] [quote align="left"] [phps] echo get_post_meta($post->ID, "stitr3", true);[/phps] [/quote] [phps] endif; [/phps]

 

دلیل مخالفت‌های شدید داخلی درباره سپاه این است که تحریم‌های درنظر گرفته شده برای سازمان‌های لیست FTO هیچ استثنایی ندارد و عواقب پیچیده‌ای برای آمریکا دربرخواهد داشت. به طور مثال در عرصه سیاست‌خارجی مقامات آمریکایی باید از دیدار و مذاکره با مقامات عراقی، لبنانی و سوری به جهت روابط نزدیک با مقامات سپاه پاسداران ایران خودداری به عمل آورند. از طرف دیگر این تحریم‌ها طبق اعلام وزارت دادگستری آمریکا برای شرکت‌ها و اشخاص حقیقی، دارای مجازات‌های سنگین خواهد بود. هرچند به طور دقیق این مجازات‌ها تعیین نشده است اما می‌تواند صدها شرکت و مدیر اروپایی را در معرض مجازات محدودیت سفر به آمریکا یا حتی مجازات‌های کیفری قرار دهد[7] و روابط آمریکا با متحدانش را با بحران مواجه سازد.

شکی نیست که اقدام ماجراجویانه آمریکا پیامدی جز پیچیده‌تر کردن بحران‌های بین‌المللی نخواهد داشت و تنها کشورهای عربستان‌سعودی و رژیم اشغالگر قدس که از هرج‌و‌مرج در منطقه استقبال می‌کنند، از این اقدام به وجد آمده و به سرعت از آن حمایت کردند. کشورهای اروپایی نیز که از متحدان آمریکا به شمار می‌روند، تاکنون ترجیح داده‌اند سکوت نمایند و در این خصوص اظهارنظری نکنند. اما در میان کشورهای اروپایی تنها کشور فرانسه به صراحت با این اقدام مخالفت کرده و تأکید کرده است که نباید اجازه دهیم تنش‌ها در منطقه خاورمیانه افزایش یابد.[8] اما انگلستان تنها به اظهارنظر غیررسمی بسنده کرد و در پاسخ به سوال خبرگزاری جمهوری اسلامی درخصوص درخواست وزیرامورخارجه آمریکا از متحدان واشنگتن برای پیوستن به اقدام آمریکا گفت: «تصمیم آمریکا درباره تروریستی نامیدن سپاه به خود آن کشور مربوط است».[9]

«ماریا زاخارووا» سخنگوی وزارت امورخارجه روسیه این اقدام را ادامه ادعای این کشور بر شیطانی خواندن ایران دانست[10] و وزارت خارجه چین نیز تاکید کرد که آمریکا باید دراین‌باره به قواعد بین‌المللی احترام بگذارد. بشار اسد رئیس‌جمهور روسیه با انتقاد از سیاست‌های ترامپ، این اقدام را احمقانه توصیف کرد. «چاووش اوغلو» وزیرامورخارجه ترکیه و «محمدبن عبدالرحمن آل ثانی» وزیرخارجه قطر نیز تأکید کردند هیچ کشوری حق ندارد نیروهای مسلح یک کشور دیگر را یک سازمان تروریستی اعلام کند.[11] بنابراین آمریکا با این اقدام نه تنها متحدان خود را دلسرد کرد بلکه کشورهای منفعل که متمایل به مذاکره با آمریکا بودند را به سمت مخالفت با آمریکا سوق داد.

واکنش متقابل جمهوری اسلامی ایران

ساعاتی پس از اقدام ضد‌ایرانی آمریکا، با پیشنهاد محمدجواد ظریف وزیرامورخارجه ایران، براساس «قانون مقابله با نقض حقوق‌بشر و اقدامات ماجراجویانه و تروریستی آمریکا در منطقه» مصوب مجلس شورای اسلامی، نیروهای ارتش آمریکا در منطقه غرب آسیا، شرق آفریقا و آسیای مرکزی موسوم به «سنتکام» در اقدامی متقابل، به‌عنوان یک سازمان تروریستی قلمداد شد. براین اساس صدور ویزا برای اشخاص مندرج در فهرست ممنوع و کلیه اموال و دارایی‌های اشخاص درفهرست که تحت قلمرو حاکمیت ایران قرار دارند، مصادره خواهد گردید.

اما احتمال واکنش‌های عملی که در آینده‌ای نه چندان دور رخ خواهد داد، نگرانی مقامات امنیتی آمریکا را درپی‌داشته است. وضعیتی که در هر لحظه امکان دارد در خلیج‌فارس بویژه تنگه هرمز اتفاق بیفتد، جایی‌که نیروی دریایی آمریکا و نیروی دریایی سپاه در مجاورت هم قرار می‌گیرند.[12] اگر نیروی دریایی آمریکا از نیروی دریایی سپاه (که از طرف دولت آمریکا گروه تروریستی شناخته شده است) برای عبور از تنگه هرمز کسب اجازه نکند و به پرسش‌های قایق‌های سپاه پاسخ ندهد، درچارچوب اصل دفاع مشروع، حقوق بین‌الملل اجازه اقدام نظامی به سپاه پاسداران را می‌دهد. از طرف دیگر اگر نیروی دریایی سپاه، اجازه عبور به نیروی دریایی آمریکا (که از طرف دولت ایران به‌عنوان گروه تروریستی قلمداد شده است) را ندهد، نیروی دریایی آمریکا برای عبور و مرور در خلیج فارس با مشکلات عدیده‌ای مواجه خواهد شد.

 

[phps] if ( get_post_meta($post->ID, 'stitr4', true) ) : [/phps] [quote align="left"] [phps] echo get_post_meta($post->ID, "stitr4", true);[/phps] [/quote] [phps] endif; [/phps]

 

نتیجه گیری

به اعتقاد بسیاری از کارشناسان امر، اقدام جدید آمریکا تأثیر بسزایی در قابلیت نظامی ایران یا فرصت‌های اقتصادی آن نخواهد داشت.[13] چراکه تاکنون وزارت خزانه‌داری آمریکا تمام تحریم‌های ممکن علیه ایران را اعمال کرده است و اقدام جدید آمریکا نمی‌تواند فشار عملی‌ مضاعفی بر تحریم‌های قبلی وارد آورد. اقدام آمریکا به جای تهدید می‌تواند فرصتی برای سپاه باشد. این اقدام در درجه اول در داخل ایران مایه وحدت، هماهنگی و انسجام و توجه بیشتر به سپاه خواهد بود. در منطقه نیز آن جبهه عربی منفعل را که متمایل به تعامل با آمریکا و اسرائیل هستند، تضعیف می‌کند و به سوی مخالفت با مواضع آمریکا در منطقه سوق می‌دهد.[14]

بنابراین نمایش جدید آمریکا تنها دارای بعد روانی و رسانه‌ای است و اساسا محلی از اعراب نخواهد داشت. بنابراین، این اقدام بیش از آنکه ایران را تحت فشار قرار دهد، روابط آمریکا با متحدانش را دچار پیچیدگی خواهد کرد.

منابع

[1] « تروریستی خواندن سپاه پاسداران از سوی آمریکا؛ اهداف و پیامدها»، وبگاه اندیشکده تبیین، منتشر شده در تاریخ 19 فروردین 1398، قابل بازیابی در پیوند زیر:

http://tabyincenter.ir/31460/%D8%AA%D8%B1%D9%88%D8%B1%DB%8C%D8%B3%D8%AA%DB%8C-%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%AF%D9%86-%D8%B3%D9%BE%D8%A7%D9%87-%D9%BE%D8%A7%D8%B3%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D8%B2-%D8%B3%D9%88%DB%8C-%D8%A2/

[2] Audrey Kurth Cronin, ” The FTO List and Congress: Sanctioning Designated Foreign Terrorist Organizations”, Federation of American Scientists (FAS), October 21, 2003.

https://fas.org/irp/crs/RL32120.pdf

[3] “Foreign Terrorist Organizations”, U.S. Department of state.

https://www.state.gov/j/ct/rls/other/des/123085.htm

[4] “Netanyahu says Trump designated Iran Guards a terror group at his request”, The Times Of Israel, 8 April 2019.

https://www.timesofisrael.com/netanyahu-says-trump-designated-iran-guards-a-terror-group-at-his-request/

[5] « فرمانده سنتکام: با فعالیت‌های هدفمند در کشورهای شریک‌مان با ایران مقابله کنید!»، وبگاه اندیشکده تبیین، منتشر شده در تاریخ 26 فروردین 1396، قابل بازیابی در پیوند زیر:

http://tabyincenter.ir/18714/%d9%81%d8%b1%d9%85%d8%a7%d9%86%d8%af%d9%87-%d8%b3%d9%86%d8%aa%da%a9%d8%a7%d9%85-%d8%a8%d8%a7-%d9%81%d8%b9%d8%a7%d9%84%db%8c%d8%aa%e2%80%8c%d9%87%d8%a7%db%8c-%d9%87%d8%af%d9%81%d9%85%d9%86%d8%af/

[6] Edward Wong and Eric Schmitt, “Trump Designates Iran’s Revolutionary Guards a Foreign Terrorist Group”, The New York Times, April 8, 2019.

https://www.nytimes.com/2019/04/08/world/middleeast/trump-iran-revolutionary-guard-corps.html

[7] MATTHEW LEE , “US labels elite Iran force a foreign terrorist organization”, Associated press, April 9, 2019.

https://www.apnews.com/f1c86b8dc63d4277a0033b11a3bbec0c

[8] نیما قدکپور، « سکوت اتحادیه اروپا در مقابل قرار دادن سپاه در فهرست گروه‌های تروریستی آمریکا»، پایگاه خبری یورونیوز، منتشر شده در تاریخ 20 فروردین 1398، قابل بازیابی در پیوند زیر:

https://fa.euronews.com/2019/04/09/euronews-exclusive-report-europe-wont-react-to-the-irgc-new-sanctions

[9] «مخالفت انگلیس با تروریستی نامیدن سپاه پاسداران»، پایگاه خبری مشرق، منتشر شده در تاریخ 21 فروردین 1398، قابل بازیابی در پیوند زیر:

https://www.mashreghnews.ir/news/949707/%D9%85%D8%AE%D8%A7%D9%84%D9%81%D8%AA-%D8%A7%D9%86%DA%AF%D9%84%DB%8C%D8%B3-%D8%A8%D8%A7-%D8%AA%D8%B1%D9%88%D8%B1%DB%8C%D8%B3%D8%AA%DB%8C-%D9%86%D8%A7%D9%85%DB%8C%D8%AF%D9%86-%D8%B3%D9%BE%D8%A7%D9%87-%D9%BE%D8%A7%D8%B3%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D9%86

[10] «واکنش روسیه به اقدام آمریکا علیه سپاه»، پایگاه خبری اسپوتنیک، منتشر شده در تاریخ 22 فروردین 1398، قابل بازیابی در پیوند زیر:

https://ir.sputniknews.com/politics/201904114640065-%D8%B3%D9%BE%D8%A7%D9%87-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87/

[11] «انتقاد ترکیه و قطر از اقدام خصمانه آمریکا علیه سپاه پاسداران»، پایگاه خبری العالم، منتشر شده در تاریخ 2 اردیبهشت 1398، قابل بازیابی در پیوند زیر:

https://fa.alalamtv.net/news/4158116/%D8%A7%D9%86%D8%AA%D9%82%D8%A7%D8%AF-%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C%D9%87-%D9%88-%D9%82%D8%B7%D8%B1-%D8%A7%D8%B2-%D8%A7%D9%82%D8%AF%D8%A7%D9%85-%D8%AE%D8%B5%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%87-%D8%A2%D9%85%D8%B1%DB%8C%DA%A9%D8%A7-%D8%B9%D9%84%DB%8C%D9%87-%D8%B3%D9%BE%D8%A7%D9%87-%D9%BE%D8%A7%D8%B3%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D9%86

[12] «تحریم سپاه از سوی آمریکا؛ مجوز برای درگیری نظامی با ایران صادر شد؟»، پایگاه خبری یورونیوز، منتشر شده در تاریخ 19 فروردین 1398، قابل بازیابی در پیوند زیر:

https://fa.euronews.com/2019/04/08/irgc-blacklisted-terrorism-an-licence-to-an-armed-conflict

[13]  Suzanne Maloney, “What Both Trump and His Critics Get Wrong about the IRGC Terrorist Designation”, April 11, 2019.

https://www.brookings.edu/blog/order-from-chaos/2019/04/11/what-both-trump-and-his-critics-get-wrong-about-the-irgc-terrorist-designation/

[14] مریم انصاری، «وقتی سپاه سازمانی تروریستی خوانده شود، چه می‌شود؟»، پایگاه خبری دوویچه وله، منتشر شده در تاریخ 20 فروردین 1398، قابل بازیابی در پیوند زیر:

https://www.dw.com/cda/fa-ir/opinion/a-48262884