اندیشکده راهبردی تبیین – اخبار روزهای اخیر برای نخست‌وزیر عراق چندان خوشایند به نظر نمی‌رسد. عادل عبدالمهدی به هر میزان که در مسیر رسیدن به قدرت با دشواری چندانی روبه‌رو نبود، در تداوم آن اما با چالش‌هایی مواجه شده که نه می‌تواند سطح آن‌ها را کاهش دهد و نه چندان در دور نگه‌داشتن دولتش از ترکش‌های آن موفق بوده است. عبدالمهدی 78 ساله هم در سطح منطقه‌ای و هم در سطح داخلی مجموعه‌ای از مشکلات و موانع را پیش روی خود می‌بیند که شاید وقوع و تداوم بسیاری از آن‌ها از اراده وی خارج باشند.
نخستین چالش ماه‌های اخیر دولت عراق، تصمیم آمریکا برای مواجهه جدی با ایران است. عراق، یکی از مهم‌ترین اهداف آمریکا برای پیاده‌سازی این راهبرد محسوب می‌شود. نشانه‌های این رفتار آمریکا در هفته‌های اخیر ظهور و بروز بیشتری داشته است که می‌توان آن‌ها را در دو سطح سیاسی-رسانه‌ای و اقتصادی-امنیتی مشاهده کرد[1]. دولت عبدالمهدی اگرچه توانسته برای مرتبه دوم، معافیت تحریم‌های آمریکا برای واردات برق و گاز ایران را دریافت کند، اما بعید به نظر میرسد برای کسب آن، مسیر ساده‌ای را گذرانده باشد؛ چه‌اینکه پس از انعقاد توافقنامه ۱۴ میلیارد دلاری عراق با «زیمنس» آلمان در حوزه صنعت برق، خبرها حاکی از فشار سنگین «جنرال‌الکتریک» برای برگزاری مناقصه میان این دو شرکت است. در مجموع به نظر میرسد کاخ سفید از سیاست موازنه مثبت عبدالمهدی چندان راضی نباشد. آمریکایی‌ها توان تزلزل جایگاه وی را دارند و این نگرانی قابل درک آقای نخست‌وزیر است.
عبدالمهدی اما این روزها با چالش دیگری نیز مواجه شده است: دوستان روزهای نخست، سهم‌خواهان میانه راه و ناراضیان امروز. یکشنبه گذشته بود که جريان حكمت ملي عراق به رهبري سيدعمار حكيم با صدور بيانيه‌اي رسمي اعلام كرد از اين پس به عنوان اپوزیسيون سياسي در چارچوب قانون اساسي عراق به فعاليت سياسي خود ادامه مي‌دهد. جریان حکمت که ساز ناکوک جدایی را مدتی‌ست کوک کرده، استدلال می‌کند چون در دولت عضوی ندارد، پس نمی‌تواند بیش از این پاسخ‌گوی ناتوانی‌ها و ناکامیابی‌ها باشد. جریان «نصر» به رهبری حیدرالعبادی نیز از این تصمیم حکمت اعلام حمایت کرده و حتی یکی از سران این ائتلاف اعلام کرده که همه نمایندگان «الاصلاح و الإعمار» به اپوزیسیون می‌پیوندند. البته پیش از این نیز اخباری مبنی بر احتمال ائتلاف حکمت و نصر برای تشکیل اپوزیسیون منتشر شده بود.
صدری‌ها هم که خود را پیروز بی‌حرف و حدیث انتخابات پارلمانی 2018 می‌دانستند، چندی‌ست در زمره منتقدان‌اند. سید مقتدی البته تکلیف مشخص‌تری دارد. وی منتقد و مخالف بود و هست، زمانی که هیچ‌کس منتقد نبود. یکشنبه شب و ساعتی پس از انتشار بیانیه حکمت، مقتدی نیز با صدور بیانیه‌ای از وضعیت برق در عراق انتقاد کرد و گفت: «از ناتوانی دولت برای اصلاح و یا بهبود اوضاع برق کشور مطمئن شده‌ایم». وی البته پیشنهاداتی نیز برای اصلاح وضعیت برق کشور ارائه داد و خواهان «جلوگیری از سپردن آن به خارجی‌ها شد». دوشنبه شب نیز مقتدی در پیامی صریح، 10 روز به همه فراکسیون‌ها فرصت داد تا رقابت برای تصاحب کرسی‌ها را پایان داده و کابینه را تکمیل کنند. وی در این پیام البته آقای نخست‌وزیر را هم بی‌نصیب نگذاشت و هشدار داد اگر کابینه تکمیل نشود، دیگر از وی حمایت نخواهد کرد.
به هر روی، به نظر میرسد جریانات مختلف عراقی همچنان در همان چارچوب فرهنگ سیاسی حاکم بر جامعه گام برمی‌دارند. تلوّن سیاسی و گفتمانی از یک‌سو و فقدان انگیزه‌ها و مطلوبیت‌های نزدیک از سوی دیگر، باعث شده تا سطح قابل قبولی از چانه‌زنی در فضای سیاسی این کشور شکل نگیرد. فارغ از اینکه دولت تازه‌کارِ نخست‌وزیر کهنسال عراق تا چه میزان موفق بوده، بدون تردید بخشی از ناکامی‌ها بر عهده جریانات و چهره‌هایی است که از کیک قدرت سهم خود را طلب می‌کنند و اگر آن را کافی ندانند، زمین بازی را بر هم می‌زنند.
[phps] if ( get_post_meta($post->ID, 'stitr2', true) ) : [/phps] [quote align="left"] [phps] echo get_post_meta($post->ID, "stitr2", true);[/phps] [/quote] [phps] endif; [/phps]
عبدالمهدی به عنوان نخست‌وزیر عراق گزینه‌هایی را برای تکمیل کابینه خود به پارلمان ارائه داد، اما جلسات رأی اعتماد مرتباً از رسمیت افتاد؛ زیرا برخی، وزارت‌خانه‌های باقیمانده را سهم خود می‌دانستند. بنابراین اگر پرسش از چرایی عدم تکمیل کابینه در میان باشد، همین حامیان دیروز و ناراضیان امروز، خود بخشی از پاسخ‌اند. مسئولیت‌گریزی چهره‌ها و جریان‌های عراقی در حالی همچنان در حال افزایش است که حجم مشکلات داخلی در آستانه فصل گرما و تداوم قطعی برق از یک‌سو و برخی رویدادها که باعث احتمال آغاز دوره ناامنی در عراق شده از سوی دیگر، اهمیت هم‌افزایی و سازش میان نخبگان سیاسی را تقویت کرده است. این «مسئولیت‌گریزی» و «منتقدنمایی»، اگرچه گاهی محبوبیت می‌آورد، اما نه کامِ تشنه مردم عراق را از حکمرانی مطلوب سیراب می‌کند، نه منافع ملی را از ذبح‌شدن پای جناح‌بندی و طایفه‌گرایی نجات می‌دهد.
به هر روی به نظر میرسد، آقای نخست‌وزیر عراق این‌‌روزها حال ناخوشی داشته باشد. اگرچه نارضایتی مرجعیت از ناکامی دولت در حل مشکلات مردم، این حال ناخوش را ناخوش‌تر کرده، اما عبدالمهدی می‌تواند با تکمیل کابینه، آب سردی بریزد بر آتش تند انتقادات بریزد؛ اگر توانست تا پیش از گرم‌تر شدن هوا و افزایش قطعی احتمالی برق و حالا پیش از پایان مهلت 10 روزه صدر خشمگین و همیشه ناراضی، گام مهمی در این مسیر بردارد که هیچ، وگرنه بعید نیست پایان دهه هشتم زندگی‌اش مقارن باشد با پایان دوره کوتاه نخست‌وزیری…
منبع
[1] برای اطلاعات بیشتر ر.ک به «زمینه‌های فشار فزاینده آمریکا به عراق برای مقابله با ایران؛ ابعاد و دلایل»، اندیشکده راهبردی تبیین، منتشرشده در تاریخ 14 خرداد 1398، قابل بازیابی در پیوند زیر:
زمینه‌های فشار فزاینده آمریکا به عراق برای مقابله با ایران؛ ابعاد و دلایل
