اندیشکده راهبردی تبیین – در اوایل ماه مارس 2018 (اواخر اسفند 1396) احزاب مذهبی کنست (پارلمان رژیم صهیونیستی)، یعنی شاس و یهودیت متحد توراتی اصلاحیه‌ای برای لایحه قانون ارتش مطرح کردند که طبق آن طلاب مدارس دینی به صورت تمام‌وقت از خدمت در ارتش معاف می‌شدند. این اصلاحیه از دولت می‌خواست مطالعات تورات را مساوی با خدمت سربازی به رسمیت بشناسد که اساساً باعث معافیت همه طلاب مدارس مذهبی یهودی می‌شد. لایحه اصلی که لیبرمن آن را مطرح کرده و قویاً از آن حمایت کرده است این افراد را ملزم می‌کند در خدمت سربازی شرکت کنند. لیبرمن و حزب او با اصلاحیه مذکور مخالفت کردند و تهدید کردند که اگر روند تصویب آن ادامه یابد از ائتلاف دولت خارج خواهند شد.(1) با این اختلاف جرقه انتخابات زودهنگام زده شد و حتی نمایندگان احزاب یش‌عاتید و میرتص درخواست رأی‌گیری برای انحلال کنست و انتخاب زودهنگام کردند. (2)
اتفاق دیگری که کنست را به سمت انحلال پیش برد جنگ دو روزه در نوامبر 2018 (آبان 1397) با غزه بود. در پی این جنگ و توافق آتش‌بس مربوط به آن، لیبرمن که خواستار ادامه جنگ بود از کابینه استعفا داد و حزب خود را از ائتلاف دولت بیرون کشید.(3) اما ائتلاف حاکم با 61 کرسی باقی‌مانده (حداقل تعداد کرسی لازم برای تشکیل ائتلاف) همچنان به کار خود ادامه داد. در پی استعفای لیبرمن و رد درخواست نفتالی بنت رهبر حزب «خانه یهود» برای دادن پست وزارت دفاع به او توسط نتانیاهو، این حزب نیز تهدید کرد که از ائتلاف خارج خواهد شد. اما با مذاکرات بعدی، نفتالی بنت تصمیم گرفت در ائتلاف بماند و مانع فروپاشی مجدد دولت نتانیاهو شود.(4) با این وجود، اختلافات در موضوعات مختلف از جمله خدمت سربازی دانشجویان مدارس مذهبی ادامه یافت که باعث توافق ائتلاف برای انحلال پارلمان در روزهای پایانی 2018 (آذرماه 1397) و در نهایت تعیین 9 آوریل 2019 (20 فروردین 1398) برای برگزاری انتخاب زودهنگام شد. (5) این در حالی بود که موعد رسمی انتخابات برای 7 ماه بعد یعنی نوامبر 2019 (آبان 1398)برنامه‌ریزی شده بود.
برگزاری و نتایج انتخابات
در انتخابات زودهنگام که در 20 فروردین برگزار شد حزب «یش‌عاتید» به رهبری یئیر لاپید، حزب «تِلِم» به رهبری موشه یعلون و «حزب انعطاف اسرائیل» به رهبری بنی گانتص توافق کردند که با یک لیست متحد تحت عنوان «آبی و سفید» در این انتخابات شرکت کنند و کارزار انتخاباتی سختی را برای رقابت با حزب لیکود به راه انداختند.(6) احزاب دست‌راستی در این انتخابات شامل احزاب لیکود، کولانو، شاس، یهودیت متحد توراتی، راست متحد، راست جدید، اسرائیل خانه ما و زهوت بودند. شایان ذکر است که احزاب «خانه یهود» ، «تکوما» و «قدرت یهودی» با لیست مشترکی تحت عنوان راست متحد وارد این انتخابات شده بودند. احزاب میانه و چپ نیز شامل حزب کار، آبی و سفید، میرتص و گشر و دو لیست عربی رعام- بلد و حدش- تعال، بودند.
علی‌رغم وجود چندین اتهام فساد علیه نتانیاهو، حزب او 35 کرسی (5 کرسی بیشتر از دور قبل) از مجموع 120 کرسی را کسب کرد. ائتلاف رقیب نیز موفق به کسب 35 کرسی شد. در این انتخابات احزاب دست‌راستی 65 کرسی بدست آوردند که 10کرسی بیشتر از کرسی‌های بلوک میانه و چپ بود. بنابراین با توجه به نتایج انتخابات و بر مبنای توصیه‌های رهبران احزابی که در این انتخابات کرسی کسب کرده بودند ریولین، رئیس‌جمهور رژیم صهیونیستی، نتانیاهو را مامور تشکیل کابینه کرد.
جدول نتایج انتخابات-منبع: (7)
تلاش نتانیاهو برای تشکیل کابینه ائتلافی و دلایل شکست
پس از اعلام نتایج انتخابات شایعاتی مبنی بر مذاکره نتانیاهو با بنی گانتص برای تشکیل دولت وحدت ملی نیز وجود داشت که انگار رنگ و بوی چندانی از واقعیت نداشت. این تحلیل وجود داشت که نتانیاهو برای نرم کردن مواضع راستگرایان جهت حضور در ائتلاف راست افراطی، با بزرگترین رقیب سیاسی خود بنی گانتص وارد مذاکره شده است. (8) نتانیاهو 6 هفته برای تشکیل کابینه زمان داشت اما در این راستا با مانع روبرو شد. مانع تشکیل کابینه نه طرح نتانیاهو برای اعطای مصونیت به نخست‌وزیر در مقابل تعقیب قضایی بود و نه طرح دیگر او که قدرت دادگاه عالی رژیم صهیونیستی را محدود می‌کند؛ بلکه همان اختلافی بود که جرقه این انتخابات زودهنگام را زده بود: اختلاف بین احزاب سکولار و مذهبی بر سر لایحه قانون ارتش. نتانیاهو برای تشکیل کابینه به این هر دو گروه نیاز داشت.(9) برای تشکیل کابینه حضور حداقل 61 کرسی در ائتلاف ضروری است. مجموع کرسی های احزاب دست راستی در این انتخابات 65 عدد بود که 5 کرسی متعلق به «اسرائیل خانه ما» و 16 کرسی متعلق به دو حزب مذهبی(شاس و یهودیت متحد توراتی) بود. بنابراین امتناع هر یک از این دو گروه مانع تشکیل کابینه می‌شد.
[phps] if ( get_post_meta($post->ID, 'stitr2', true) ) : [/phps] [quote align="left"] [phps] echo get_post_meta($post->ID, "stitr2", true);[/phps] [/quote] [phps] endif; [/phps]
لیبرمن و برخی محافظه‌کاران سکولار نگران نفوذ فزاینده این دو حزب مخصوصاً در ائتلاف نتانیاهو هستند. بنابراین اختلاف بر سر قانون ارتش، تنها نمودی از مشاجره‌ای گسترده‌تر بوده است. لیبرمن برای پیوستن به ائتلاف شرط گذاشت که لایحه مذکور باید همان گونه که هست تصویب شود؛ درحالیکه شرط احزاب مذهبی اصلاح این لایحه بود.(10) این اختلاف بسیار جدی بود و بنابراین نتانیاهو نتوانست قبل از پایان مهلت تشکیل کابینه، راهی میانه پیدا کند و اختلاف آنها را برطرف کند. نتانیاهو قبلاً از این طرح حمایت کرده بود و تغییراتی که احزاب مذهبی به دنبالش هستند را تزیینی توصیف کرده بود. (11)
با این شرایط، نتانیاهو تلاش کرد حزب کار را به جای حزب لیبرمن وارد ائتلاف کند، اما این حزب از پیوستن به کابینه امتناع کرد. آوی گابای رهبر حزب کار از پیشنهاد نتانیاهو مبنی شرکت در ائتلاف خبر داد و اعلام کرد که این پیشنهاد را بررسی و رد کرده است؛ البته لیکود از تایید این پیشنهاد اجتناب کرد.(12) بنابراین این اختلافات به یک بن بست سیاسی منجر شد و نتانیاهو را به خاطر کمبود تنها یک کرسی از تشکیل کابینه ناتوان ساخت. اگر او با پایان مهلت، کابینه را تشکیل نمی‌داد رئیس‌جمهور این اختیار را داشت که فرد دیگری را به جای او مامور تشکیل کابینه کند. بنابراین نتانیاهو در لحظه آخر پیش‌دستی کرد و خواستار رای‌گیری برای انحلال کنست شد. در 29 مه (8 خرداد) لایحه انحلال کنست با 74 رای موافق در مقابل 45 رای مخالف ( و یک نفر غایب) تصویب شد و برای نخستین بار در تاریخ رژیم صهیونیستی نخست‌وزیر تعیین‌شده بعد از انتخابات نتوانست ائتلاف تشکیل دهد.(13) شایان ذکر است که انتخابات جدید در 17 سپتامبر(26 شهریور) برگزار خواهد شد.
[phps] if ( get_post_meta($post->ID, 'stitr3', true) ) : [/phps] [quote align="left"] [phps] echo get_post_meta($post->ID, "stitr3", true);[/phps] [/quote] [phps] endif; [/phps]
پیامدهای ناتوانی نتانیاهو در تشکیل کابینه
- تضعیف نتانیاهو: ناتوانی در تشکیل کابینه به نتانیاهو که پیش از آن قدرتمندتر از همیشه به نظر می‌رسید ضربه‌ای سخت وارد کرد و قدرت او را متزلزل ساخت. او با اتهام‌های رشوه و تقلب روبروست و انتخابات جدید ممکن است تلاش‌های او برای اعطای مصونیت به خود در مقابل این اتهامات را خنثی سازد. نتانیاهو به دنبال تصویب قانونی بود که در هنگام نخست‌وزیری به او در مقابل تعقیب قضایی مصونیت می‌بخشید. حالا تصویب چنین قانونی پیش از برگزاری انتخابات جدید یا قبل از این‌که نتانیاهو با استماع پیش از کیفرخواست مواجه شود غیرمحتمل است. این امکان نیز وجود دارد که رای‌دهندگان اکنون که نتانیاهو روشن ساخته است که قصدش مصون ساختن خود از اتهامات علیه اوست در حمایتشان از او تجدیدنظر کنند. (14)
- فعال شدن شکافهای اجتماعی و مذهبی: همانطور که اشاره شد یکی از دلایل فروپاشی کابینه قبلی و دلیل اصلی عدم شکل گیری ائتلاف جدید اختلاف بین حزب سکولار اسرائیل خانه ما و احزاب مذهبی بود. مبارزات انتخاباتی جدید قطعاً ان اختلاف را دوباره داغ خواهد کرد و بنابراین ممکن است در انتخابات سپتامبر بحث بر سر جدایی دین و دولت نقشی پررنگ‌تر ایفا کند که این می‌تواند شکافهای اجتماعی و مذهبی را در رژیم صهیونیستی فعال کند و تهدیدی اساسی برای ثبات سیاسی این رژیم ایجاد کند.
- تعویق رونمایی از معامله قرن: انتظار می‌رفت امریکا طرح صلح خاورمیانه که مدت‌ها پیش قولش را داده بود، بعد از تشکیل کابینه رژیم صهیونیستی آشکار کند. اما با عدم تشکیل کابینه رونمایی از آن طرح هم در هاله‌ای از ابهام قرار گرفته است. ترامپ انتخابی جز به تعویق انداختن چندماهه طرح صلح ندارد. اگر چه انتظار می‌رود اجلاسی که برای اواخر ژوئن در بحرین برنامه‌ریزی شده است تا بخش نخست نقشه راه طرح صلح را رونمایی کند طبق برنامه‌ریزی انجام شود اما بخش سیاسی طرح که قرار بود اندکی پس‌ازآن علنی شود احتمالاً به تأخیر می‌افتد. (15) علاوه بر این ممکن است اگر نتانیاهو یا ترامپ در انتخاب آینده شکست بخورند روابط رژیم صهیونیستی و آمریکا در مقایسه با سه سال اخیر، متزلزل‌تر شود.
چشم‌انداز انتخابات آینده
برای انتخاب پیش رو احتمالاً اغلب احزاب لیست قبلی خود را حفظ خواهند کرد؛ اما تغییراتی جزئی ممکن است در ائتلاف‌ها ایجاد شود. لیکود انتخابات درون‌حزبی برگزار نمی‌کند و ترکیب خود را حفظ می‌کند. راست متحد در حال مذاکره با آیلت شاکد است که حزبش در انتخابات قبلی موفق نشد کرسی به دست آورد.(16) در صورتی که آیلت شاکد و نفتالی بنت که حزب تازه تأسیسشان «راست جدید» در انتخابات قبلی نتوانست حدنصاب لازم برای کسب کرسی به دست آورد با راست متحد لیست مشترک بدهند و به فرض این‌که رأی سایر احزاب و ائتلاف‌ها ثابت بماند این امکان وجود دارد لیست جدید آنها در انتخابات آینده دو الی سه کرسی بیشتر کسب کند. امری که اگر حتی تا آن موقع اختلاف سیاسی بین لیبرمن و احزاب مذهبی حل نشود، می‌تواند مشکل نتانیاهو و جناح راست را برای تشکیل ائتلاف حل کند.
[phps] if ( get_post_meta($post->ID, 'stitr4', true) ) : [/phps] [quote align="left"] [phps] echo get_post_meta($post->ID, "stitr4", true);[/phps] [/quote] [phps] endif; [/phps]
در جناح چپ و میانه، نیز احتمال تغییرات قابل‌توجه اندک است. حزب کار مجدداً انتخابات درون‌حزبی برگزار خواهد کرد. تامار زاندبرگ رهبر حزب میرتص گفته است حزب او در انتخابات جدید به‌منظور تقویت بلوک چپ باز با حزب کار متحد می‌شود. آبی و سفید نیز در حال برسی لغو مکانیسم چرخش رهبر حزب است که طبق آن بنی گانتص و لاپید هرکدام نصف دوره نخست‌وزیر خواهند بود. لغو چرخش این امکان را برای حزب فراهم می‌کند که بتواند با راست افراطی یک ائتلاف تشکیل دهد؛ امری که اگر لاپید رهبر حزب باشد غیرممکن خواهد بود. ایمن عوده نیز گفته است که دو فهرست عربی حاضر در کنست ممکن است مجدداً متحد شوند.(17)
با توجه به این‌که گرایش جامعه در رژیم صهیونیستی مخصوصاً در قبال مسئله فلسطین به‌سوی افراطی‌تر شدن پیش می‌رود (18) احتمال این‌که آراء در انتخابات آینده تغییرات قابل‌توجهی به نفع جناح میانه و چپ داشته باشد اندک است و با توجه به این‌که احتمال شرکت احزاب عربی و احزابی از جناح راست در ائتلاف با لیست آبی و سفید بسیار اندک است باید همچنان انتظار داشت حزب لیکود به رهبری نتانیاهو فضای سیاسی این رژیم را تحت اختیار بگیرد.
نتیجه‌گیری
مشکل اصلی بر سر راه تشکیل کابینه ائتلافی توسط نتانیاهو اختلاف سیاسی بین وزیر سابق دفاع او، آویگدور لیبرمن رهبر حزب ملی‌گرا و سکولار «اسرائیل خانه ما» و احزاب ارتدکس افراطی (شاس و یهودیت متحد توراتی) بود که نتانیاهو به هر دو گروه نیاز داشت. تضعیف نتانیاهو مخصوصاٌ در برابر اتهام‌هایی که متوجه اوست، به تعویق افتادن رونمایی از طرح معامله قرن توسط آمریکا و امکان فعال شدن شکافهای اجتماعی و مذهبی و در نتیجه امکان روی آوردن دوره‌ای از بی‌ثباتی سیاسی در رژیم صهیونیستی از جمله پیامدهای این ناتوانی در تشکیل کابینه محسوب می‌شود. به طور کلی انتظار می‌رود با تغییراتی جزئی که در ائتلاف‌های جناح راست در انتخابات آینده اتفاق خواهد افتاد همچنان حزب لیکود به رهبری نتانیاهو بر فضای سیاسی این رژیم حکمفرما شود؛ اگر چه استیلای نتانیاهو و حزبش بر قدرت بسیار شکننده خواهد بود.
منابع:
1-Moran Azulay, “Netanyahu to meet with Lieberman over coalition crisis”. Ynet News, Retrieved 12 March 2018, At: https://www.ynetnews.com/articles/0,7340,L-5161067,00.htm
2-Moran Azulay, “Meretz, Yesh Atid seek to dissolve the Knesset”. Ynet News. Retrieved 12 March 2018. At: https://www.ynetnews.com/articles/0,7340,L-5160485,00.html
3-Anshel Pfeffer, “Explained // Defense Minister Resigns, Firing First Salvo of Israeli Elections. The Timing Couldn’t Be Worse for Netanyahu”, Haaretz, Retrieved 14 November 2018, At: https://www.haaretz.com/israel-news/.premium-lieberman-steps-down-and-the-timing-couldn-t-be-worse-for-netanyahu-1.6654265
4-Raoul Wootliff. “Israel heads toward elections as Jewish Home says it will leave coalition”, Times of Israel, Retrieved 16 November 2018. At: https://www.timesofisrael.com/israel-heads-toward-elections-as-jewish-home-says-will-leave-coalition/
5-“It’s final: 20th Knesset dissolved, Israel heading to elections”, Arutz Sheva, Retrieved 26 December 2018. At: http://www.israelnationalnews.com/News/News.aspx/256756
6-“Lapid-Gantz-Ya’alon list: ‘Blue and White'”, Arutz Sheva, Retrieved 21 February 2019. At: http://www.israelnationalnews.com/News/News.aspx/259402
7-“April 2019 Israeli legislative election”, Wikipedia, (nd). At: https://en.wikipedia.org/wiki/April_2019_Israeli_legislative_election
8-« مذاکرات نتانیاهو با گانتص بزرگترین رقیب سیاسی وی»، قدسنا، منتشر شده در تاریخ ۲۳ فروردین ۱۳۹۸، قابل بازیابی در پیوند زیر:
9-“What Netanyahu’s failure to form a government means for him — and Trump”, Washingtonpost, Retrieved 30 may 2019. At: https://www.washingtonpost.com/opinions/global-opinions/what-netanyahus-failure-to-form-a-government-means-for-him–and-trump/2019/05/30/497b58ae-82f3-11e9-95a9-e2c830afe24f_story.html?noredirect=on&utm_term=.c3ecced74aab
10-“After Netanyahu Fails to Form Government, Israel to Hold New Election”, Haaretz, Retrieved 30 may 2019. At: https://www.haaretz.com/israel-news/elections/after-netanyahu-fails-to-form-government-israel-to-hold-new-election-1.7306156
11-Felicia Schwartz and Dov Lieber, “Israel to Hold New Elections After Netanyahu Fails to Form Government”, The Wall Street Journal, Retrieved 29 May 2019. At: https://www.wsj.com/articles/israel-to-hold-new-elections-after-netanyahu-fails-to-form-government-11559164376
12-“After Netanyahu Fails to Form Government, Israel to Hold New Election”, Haaretz, Retrieved 30 may 2019. At: https://www.haaretz.com/israel-news/elections/after-netanyahu-fails-to-form-government-israel-to-hold-new-election-1.7306156
13-Felicia Schwartz and Dov Lieber, “Israel to Hold New Elections After Netanyahu Fails to Form Government”, The Wall Street Journal, Retrieved 29 May 2019. At: https://www.wsj.com/articles/israel-to-hold-new-elections-after-netanyahu-fails-to-form-government-11559164376
14-“Netanyahu has failed to form a government, sending Israelis back to the voting booth”, VOX, Retrieved 29 May 2019. At: https://www.vox.com/world/2019/5/29/18644831/israel-elections-netanyahu-lieberman-coalition
15-Felicia Schwartz and Dov Lieber, “Israel to Hold New Elections After Netanyahu Fails to Form Government”, The Wall Street Journal, Retrieved 29 May 2019. At: https://www.wsj.com/articles/israel-to-hold-new-elections-after-netanyahu-fails-to-form-government-11559164376
16-“After Netanyahu Fails to Form Government, Israel to Hold New Election”, Haaretz, Retrieved 30 may 2019. At: https://www.haaretz.com/israel-news/elections/after-netanyahu-fails-to-form-government-israel-to-hold-new-election-1.7306156
17-Ibid
18-محمدمحسن فایضی، «انتخابات کنست رژیم صهیونیستی؛ نکته‌ها و پیامدها» اندیشکده راهبردی تببین، منتشرشده در تاریخ 24 فروردین۱۳۹۸، قابل بازیابی در پیوند زیر:
