اندیشکده راهبردی تبیین – حزب‌الله با طرح‌هایی در حوزه‌های امنیتی، سیاسی و نظامی موفق شده است تا کارآمدی خود را برای بخشی از مردم لبنان به اثبات رسانده و به همراه متحدانش، رای آنان را در انتخابات پارلمانی از آن خود سازد. اسرائیل و متحدانش برای کاهش مقبولیت حزب‌الله و در نتیجه کاهش توان بازدارندگی آن، نیازمند اخلال در مسیر کارآمدی‌های حزب‌الله هستند. به بیان دیگر، در صورتی که حزب‌الله یک جنبش ناکارآمد و بیگانه از نیازهای مردم لبنان تصویرسازی شده و حتی حضور آن، مخل امنیت و معیشت مردم تلقی شود، بخش‌هایی از مردم لبنان که اکنون در صف حامیان مستقیم و غیرمستقیم آن جای گرفته‌اند، از آن واگرا شده و عملا بخشی از راهبرد مهار و تضعیف حزب‌الله عملیاتی می‌شود.

 

 

در حوزه دفاعی و نظامی، به گواه اظهارات متعدد مقامات رژیم صهیونیستی، حرکت حزب‌الله رو به جلوست و اسرائیل جز حملات نقطه‌ای به کاروان‌های حامل تسلیحات برای حزب‌الله در سوریه، اقدام دیگری انجام نمی‌دهد. حزب‌الله موفق شده است خود را به‌عنوان حافظ مردم لبنان در مقابل اسرائیل و گروه‌های تکفیری تصویرسازی کند. نشانه‌های متعددی در این خصوص قابل ذکر است. در حوزه سیاسی نیز، رقیب سنتی حزب‌الله یعنی جریان المستقبل با کاهش معنادار کرسی‌های پارلمانی مواجه شده است و حتی با وجود حمایت‌های عربستان، هم‌چون گذشته توان رقابت با حزب‌الله را دارا نیست.[1] لذا اگرچه مطلوب اسرائیل، کاهش کارآمدی سیاسی و نظامی حزب‌الله است اما افق روشنی برای رسیدن به این هدف، با شیوه‌های تجربه‌شده پیشین وجود ندارد. اما این به‌معنای بسته بودن دست رژیم صهیونیستی و متحدانش از جمله آمریکا در مقابل حزب‌الله نیست. آن‌ها با روش‌های دیگری، در پی تضعیف این جنبش هستند. یکی از این موارد، همسان‌‌پنداری مردم لبنان و حزب‌الله برای تحمیل هزینه بر مردم و در نتیجه تغییر رفتار آن‌ها در قبال این جنبش است.

 

مهار حزب‌الله مقبول

در ادبیات امنیتی اسرائیل در مواجهه با حزب‌الله، دکترین ضاحیه طرح شده است. دکترین ضاحیه را نخستین‌بار گادی آیزنکوت ژنرال نظامی رژیم صهیونیستی در اکتبر 2008 یعنی دو سال پس از جنگ 33 روزه مطرح کرد. مبنای این دکترین، حمله به مردم غیرنظامی بود تا رفتار بازیگر نظامی تنظیم و کنترل شود.[2] در واقع این دکترین، پیش از طرح، در نبرد 33 روزه در ضاحیه‌ی بیروت عملیاتی شده بود. تاکید این دکترین در فضای لبنان، عمدتا بر همان ضاحیه استوار است. اما برخی تحلیل‌گران و مقامات امنیتی اسرائیل کوشیده‌اند برای مهار حزب‌الله، دکترین ضاحیه را به تمام لبنان تعمیم دهند. گیورا ایلاند یکی از پژوهشگران موسسه امنیت ملی اسرائیل و از ژنرال‌های مطرح ارتش، در مقاله‌ای به ارائه راهکار برای ممانعت از جنگ سوم لبنان و یا پیروزی در آن در صورت تحقق، پرداخت. از نظر ایلاند، باید برای دولت و مردم لبنان روشن شود که جنگ بعدی، میان اسرائیل و حزب‌الله نخواهد بود بلکه این تمام لبنان است که در مقابل اسرائیل قرار می‌گیرد. چنین نبردی از نظر ایلاند منجر به نابودی ارتش لبنان، زیرساخت‌های ملی آن و رنج بسیار برای مردم این کشور خواهد شد و دیگر تصویری از مردم لبنان در حالی که ضاحیه تحت حملات اسرائیل است اما آن‌ها به کافه‌ها و ساحل می‌روند، منتشر نخواهد شد.[3]  بعدها این راهبرد از سوی دیگر مقامات و تحلیل‌گران صهیونیست نیز تکرار شد به گونه‌ای که ایهود باراک که سابقه مسئولیت وزارت دفاع اسرائیل را داراست در سال 2012 به صراحت، تفکیک میان حزب‌الله و لبنان در نبرد 2006 را خطایی استراتژیک از سوی اسرائیل معرفی کرد.[4]

 

[phps] if ( get_post_meta($post->ID, 'stitr2', true) ) : [/phps] [quote align="left"] [phps] echo get_post_meta($post->ID, "stitr2", true);[/phps] [/quote] [phps] endif; [/phps]

 

در این نگاه، هر قدر بر مردم لبنان هزینه بیشتری تحمیل شود، نه‌تنها میزان همراهی آنان با حزب‌الله در نبرد آتی این جنبش با اسرائیل کاهش خواهد یافت، بلکه فشارهای بیشتری از ناحیه افکار عمومی لبنان بر حزب‌الله وارد خواهد شد تا این جنبش رفتارش را در مقابل اسرائیل تغییر داده و زمینه‌ی ثبات و آرامش در لبنان را فراهم سازد. اسرائیل با طرح این ایده که «حزب‌الله همان لبنان است و لبنان همان حزب‌الله است»[5] در پی تحمیل هزینه به مردم با هدف تغییر در دستگاه محاسباتی، کنش انتخاباتی و نقش‌آفرینی‌های حامیانه آن‌ها از حزب‌الله است تا مشروعیت اجتماعی این جنبش را کاهش دهد.[6] از نظر مقامات اسرائیل، دولت لبنان، صاحب‌خانه‌ی حزب‌الله است و باید مسئولیت تمامی اقدامات آن را بپذیرد.[7] از نظر این مقامات، طرح این‌همانی میان حزب‌الله و لبنان و تکرار و معتبرسازی آن، می‌تواند مشی محافظه‌کاری دولتمردان لبنان را تقویت کرده و قدرت مانور حزب‌الله در مقابل اسرائیل را کاهش دهد.

 

تحریم به‌مثابه اخلال‌گر مقبولیت

با توجه به تاکید مقامات رژیم صهیونیستی مبنی بر ضرورت یکسان‌پنداری حزب‌الله و لبنان، به نظر می‌رسد گزینه‌ای که در آینده نزدیک با شدت بیشتری در دستور کار آمریکا، اسرائیل و برخی متحدان‌شان قرار خواهد گرفت، تحریم اقتصادی حزب‌الله است به‌گونه‌ای که مصائب چنین تحریمی، علاوه بر اثرگذاری بر توان نظامی حزب‌الله، مردم لبنان را نیز دربرگرفته و آن‌ها را در مقابل دو گزینه مخیر سازد؛ ادامه‌ی حمایت از حزب‌الله یا تحریم‌های اقتصادی بیشتر. رئیس پیشین موساد در این خصوص در گفتگو با روزنامه جزورالم پست گفته است: «بهتر است به جای استفاده از راهکار نظامی برای شکست دادن جنبش مقاومت حزب‌الله لبنان، از روش تحریم علیه دولت لبنان استفاده شود زیرا احتمال موفقیت آن بسیار بیشتر است. اگر این اتفاق بیافتد، اقتصاد لبنان فقط 3 یا 4 ماه دوام خواهد آورد.» این ژنرال بازنشسته سپس به آمریکا توصیه کرد که دو شرط برای برداشته شدن تحریم‌ها بگذارد: «حزب‌الله سلاح‌های خود را تحویل دهد یا در ارتش لبنان ادغام شود؛ ایران انشعابات خود را به صورت کامل از لبنان خارج کند».[8] پیشنهاد این مقام سابق رژیم صهیونیستی، حداکثری است و مستقیما مردم لبنان را هدف می‌گیرد در حالی که آن‌‌چه آمریکا سال‌هاست در دستور کار قرار داده و در پی تشدید آن است، بر حزب‌الله متمرکز شده اما پیامدهای معناداری برای مردم لبنان نیز خواهد داشت. علاوه بر تحریم‌هایی که در سال 2011 با دستور اجرایی رئیس جمهور وقت آمریکا، باراک اوباما علیه حزب‌الله اعمال شد و در سال‌های 2014 و 2016 نیز با مصوبه کنگره از قدرت بیشتری برخوردار گشت، در اکتبر 2017، چندین لایحه تحریمی از سوی کنگره تصویب شد که در پی قطع شریان مالی حزب‌الله بود. این تحریم‌ها، ضمن اجرای برنامه‌هایی برای محدودسازی رسانه‌ها و نهادهای حزب‌الله، در حوزه بانکی نیز هرگونه تعامل بانکی از سوی اعضای حزب‌الله و خانواده‌های‌شان را ممنوع کرده است.[9] دولت لبنان به ناچار با این تحریم‌‌ها همراه شد. ریاض سلامه رییس وقت بانک مرکزی لبنان در سال 2016 در دستورالعملی به بانک‌های لبنانی بر لزوم اطاعت کامل از قوانین تحریمی آمریکا درباره حزب‌الله تاکید کرد. با این وجود، تحریم‌ها با واکنش‌های منفی مقامات لبنان که بعضا از رقبای حزب‌الله هستند، روبرو شد به‌گونه‌ای که می‌توان از این مخالفت‌ها، آثار سوء تحریم بر اقتصاد لبنان را استنباط کرد. به گفته سلامه، مبنای ثبات در بخش پولی و اقتصادی لبنان، منابع مالی است که از لبنانی­های مقیم خارج وارد این کشور می­شود و 15 درصد تولید ناخالص ملی این کشور را تشکیل می‌دهد و باعث می­شود لبنان به ارزهای خارجی از جمله دلار دسترسی داشته باشد.[10] تحریم حزب‌الله، این منابع مالی را کاهش خواهد داد. محمد قبانی از چهره‌های برجسته‌ی جریان المستقبل نیز گفته است که تحریم­ها در صورت عملی شدن فقط مردمی را که حساب­های بانکی به دلار دارند تحت تاثیر قرار خواهد داد.[11] سعد حریری نخست‌وزیر وقت و کنونی لبنان که رئیس حزب المستقبل است نیز گفته است که تحریم‌های مالی و بانکی آمریکا علیه حزب‌الله، برای لبنان ناگوار خواهد بود و وی امیدوار است با همکاری سیاستمداران آمریکایی لایحه را تغییر دهد.[12]

 

[phps] if ( get_post_meta($post->ID, 'stitr3', true) ) : [/phps] [quote align="left"] [phps] echo get_post_meta($post->ID, "stitr3", true);[/phps] [/quote] [phps] endif; [/phps]

 

دغدغه‌ی مقامات لبنانی به خوبی نشان می‌دهد اگرچه تحریم‌های آمریکا علیه حزب‌الله است اما پیامدهای آن بر مردم لبنان نیز وارد می‌شود. لذا به صورت عملی، چندان فاصله‌ای میان طرح حداکثری پیشنهادی رئیس سابق موساد مبنی بر تحریم لبنان و طرح اعمالی آمریکا مبنی بر تحریم حزب‌الله وجود ندارد، اگرچه شدت آن‌ها متفاوت است. چنین رویکردی حتی اگر مدنظر سیاست‌گذاران آمریکایی هم نباشد، زمینه‌ی فشار بر اقتصاد لبنان و در نتیجه معیشت مردم این کشور را فراهم خواهد کرد و در نتیجه احتمال واگرایی میان بخش‌های مختلف مردم از حزب‌الله را افزایش خواهد داد. این طرح، می‌تواند خدمات اجتماعی و خیریه‌ای حزب‌الله را تحت تاثیر قرار دهد.[13] در واقع، اقتصاد – جز حوزه خدماتی و خیریه‌ای- در میان کارآمدی‌های شناخته‌شده‌ی حزب‌الله برای مردم لبنان نیست، لذا تمرکز رقبا و مخالفان این جنبش بر حوزه مالی و بانکی – حتی اگر بر حوزه تسلیحاتی آن اثرگذار نباشد- می‌تواند تحت شرایطی، حزب‌الله را به‌عنوان عامل اخلال‌گر در تامین یکی از نیازهای اصلی و عینی مردم لبنان جلوه داده و سایر کارآمدی‌های آن را تحت تاثیر قرار دهد. تا کنون، تحریم‌های اعمالی بر حزب‌الله در حوزه بانکی، از شدت تعیین‌کننده برخوردار نبوده است اما به نظر می‌رسد با توجه به رویکردهای نیمه‌سخت و تحریمی دونالد ترامپ رئیس جمهور ایالات متحده بر مساله‌ی تحریم حزب‌الله، این روند شدت خواهد یافت.

 

 

این متن با اندکی تغییر، برگرفته از مقاله‌ای از همین نویسنده با عنوان «تاثیر مشروعیت اجتماعی حزب‌الله لبنان بر بازدارندگی آن در مقابل رژیم صهیونیستی» است که مورد پذیرش دوفصلنامه علمی پژوهشی جامعه‌شناسی سیاسی جهان اسلام قرار گرفته و در نوبت انتشار است.

 

منابع

[1] . غدار، حنين (2018). «ماذا يعني فوز «حزب الله» في الانتخابات بالنسبة إلى لبنان؟»، معهد واشنطن، قابل بازیابی در:

https://www.washingtoninstitute.org/ar/policy-analysis/view/what-does-hezbollahs-election-victory-mean-for-lebanon

[2] . Eisenkot, Gadi (2008). “Israel warns Hizbullah war would invite destruction”, Ynetnews, Available at: https://www.ynetnews.com/articles/0,7340,L-3604893,00.html

[3]. Eiland, Giora (2008). “The Third Lebanon War: Target Lebanon”, Strategic Assessment, Vol. 11, No. 2.

[4] . Sobelman, Daniel (2017), “Learning to Deter: Deterrence Failure and Success in the Israel-Hezbollah Conflict, 2006–16”, International Security, Vol. 41, No. 3

[5] . Abrams, Elliott (2018). “What’s Next For Lebanon? Stability and Security Challenges”, Council on Foreign Relations, Available at: https://www.foreign.senate.gov/imo/media/doc/032118_Abrams_Testimony.pdf

[6] . پس از پیروزی حزب‌الله و متحدانش در انتخابات پارلمانی 2018، نفتالی بنت وزیر آموزش و پرورش اسرائیل نوشت «حزب‌الله = لبنان»؛

Haaretz (May 7, 2018). “Hezbollah = Lebanon, Israeli Minister Blasts on Twitter After Lebanese Elections”, Available at: https://www.haaretz.com/middle-east-news/hezbollah-lebanon-israeli-minister-blasts-on-twitter-1.6069563

[7] . Malka, Amos (2008). “Israel and Asymmetrical Deterrence”, Comparative Strategy, V. 27, N, 1.

[8] . Jerusalem Post (2018). “Former Mossad chief reveals revolutionary plan for defeating Hezbollah”, Available at: https://www.jpost.com/Israel-News/Former-Mossad-chief-reveals-revolutionary-plan-for-defeating-Hezbollah-565086?utm_source=dlvr.it&utm_medium=twitter

[9] . عطری، زهرا (1396). «تحریم حزب الله از سوی آمریکا؛ ابعاد و پیامدها»، اندیشکده راهبردی تبیین، گزارش 20565.

[10] . CNBC (May 18, 2017). “Maintaining fiscal stability in Lebanon a ‘dance with wolves’, says central bank governor”, Available at: https://www.cnbc.com/2017/05/18/maintaining-fiscal-stability-in-lebanon-a-dance-with-wolves-says-central-bank-governor.html

[11] . Daily Star (Jul 24, 2017). “High expectations for Hariri-Trump meet”, Available at: http://www.dailystar.com.lb/News/Lebanon-News/2017/Jul-24/413768-high-expectations-for-hariri-trump-meet.ashx

[12] . Ebrahimian, Bethany Allen (2017). “Lebanese Lawmakers Lobbied U.S. Officials to Soften Hezbollah Sanctions“, Foreign Policy Available at: http://foreignpolicy.com/2017/06/02/lebanese-lawmakers-lobbied-u-s-officials-to-soften-hezbollah-sanctions/

[13] . ابراهيم العثيمين (2018). «نحو إستراتيجية دولية لمواجهة إرهاب حزب الله»، جریدة الیوم، قابل بازیابی در:

http://www.alyaum.com/articles/1160585/