اندیشکده راهبردی تبیین- پس از انتخابات سراسری در سطح اتحادیه اروپا و نتایج حاصل‌شده، اگرچه احزابی مانند برگزیت که تنها چند هفته از تأسیس آن‌ها سپری شده بود، توانستند وارد پارلمان اتحادیه شوند، اما احزاب طرفدار اتحادیه توانستند مانند گذشته بلوک واحدی را در حمایت از اتحادیه اروپا تشکیل دهند. با این تفاوت که با حضور احزاب ملی‌گرا و مخالف اتحادیه، دیگر راه برای یکه‌تازی آن‌ها هموار نخواهد بود. در نتیجه تغییرات ناشی از انتخابات علاوه بر اینکه انتظار می‌رود سیاست‌های داخلی اتحادیه دچار دگرگونی شوند، بازنگری بخش‌هایی از سیاست خارجی مانند بحث مهاجران و آوارگان، رابطه فرا آتلانتیکی با آمریکا، مسئله تحریم‌های فرا سرزمینی اتحادیه، برجام و اینستکس و… نیز مورد انتظار است. در این یادداشت پژوهشی مسئله تداوم یا تغییر در ابعاد سیاست خارجی اتحادیه اروپا با تمرکز بر مسائل و پرونده‌های موجود مورد مطالعه قرار خواهد گرفت.
مهم‌ترین نکته‌ای که از نتایج اولیه انتخابات پارلمان اروپا میتوان دریافت، گسستگی در عرصه سیاسی این اتحادیه است. گسستگی به این دلیل که احزاب سنتیِ جریان اصلی که عموماً راست و چپ‌های میانه هستند، برخی از کرسی‌های خود را به احزاب پرشورتر و البته کوچک‌تر مانند حزب سبز و تعداد دیگری از گروه‌های عوام‌گرا باختند. با توجه به این تغییرات این سؤال پیش می‌آید که نتیجه تغییرات در سطح مقامات اتحادیه اروپا چه تأثیری بر تداوم یا تغییر در سیاست خارجی اتحادیه خواهد داشت؟
مهم‌ترین مسائل مطرح در سطح سیاست خارجی اتحادیه اروپا
يکي از موضوعات مورد توجه در هر کشوري بررسي تغيير و تحول در سیاست‌گذاری و اجراي سياست خارجي است که با توجه به ميزان اهميت و قدرت يک کشور تأثیرات منطقه‌ای و جهاني خاص خود را دارد.موضوعاتی مانند، برگزیت، مسئله خروج آمریکا از برجام، بحران مهاجران و آوارگان ، شکاف در اتحاد دو سوی آتلانتیک و … در صدر مسائل کنونی اروپا قرار دارند. در مورد برگزیت طرفداران خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا و ناآرامی‌های اقتصادی در سال ۲۰۱۵ این نگرش را ایجاد کرد که برای بازنگری مجدد روابط انگلیس و اتحادیه اروپا باید همه‌پرسی برگزار شود. در ۲۳ ژوئن ۲۰۱۶ در همه‌پرسی که در انگلستان انجام شد بیش از ۱۷ میلیون نفر رأی به ترک این کشور از اتحادیه اروپا دادند. باز دوباره طرح پیشنهادی دولت انگلیس در نوامبر ۲۰۱۸، مبنی بر توافقنامه خروج بریتانیا و پیش‌نویس اعلامیه سیاسی، که بین دولت انگلیس و اتحادیه اروپا توافق شده بود، منتشر شد. در تاریخ ۱۵ ژانویه ۲۰۱۹، مجلس عوام در مخالفت با این توافق، با اختلاف فاحش۴۳۲ به ۲۰۲ رأی داد، که بزرگ‌ترین شکست پارلمانی دولت انگلیس در تاریخ این کشور به شمار می‌رود. اوج مهاجرت به اتحادیه اروپا نیز به سالیانی برمی‌گردد که تروریست های افراطی منطقه غرب آسیا نظیر داعش و دیگر گروه‌های افراطی شکل گرفتند و موجب مهاجرت افراد بسیار از این مناطق درگیر به غرب شد که از جهت حقوقی و فطری مشکل آوارگان مورد توجه جامعه بین‌المللی قرار گرفته است، اما حقوق و مقررات پناهندگی به دلیل نداشتن پشتوانه اجرایی، از جهت عملی و اجرایی با مشکلات جدی روبه رو است. از طرفی اروپا، ایالات‌متحده را متهم به دخالت در امور خود می‌کند و معتقد است که ایالات‌متحده بعد از خروج از برجام سعی بر این دارد تا اروپا را باسیاست‌های خود همراه سازد [1]
مهم‌ترین معضلاتی که مهاجران در اروپا با آن مواجه هستند موارد زیر است :
- خشونت، ضرب و شتم و برخوردهای تحقیرآمیز با آوارگان
- بازداشت و زندانی کردن آوارگان
- نقض حق غذا و بهداشت[2]
به دلیل ارتباط ایران و اتحادیه اروپا این موضوعات بر روابط با ایران نیز تأثیر خواهد گذاشت. توافق هسته‌ای، برنامه‌های موشکی ،نیروهای مقاومت در سوریه، عراق، یمن، لبنان ، شناسایی رژیم اسرائیل، پناهندگان و مهاجران ،دموکراسی و حقوق بشر ،مواد مخدر ، تجارت ،تحریم و صادرات نفت و گاز [3] ،همگی مواردی هستند که در سیاست خارجی اتحادیه اروپا با ایران مورد توجه است اما با این حال ، به طور خاص مهم‌ترین رویدادها و اتفاقاتی که در سیاست خارجی فعلی اتحادیه اروپا و ایران تأثیرگذار است موارد زیر می‌باشد:
- برجام
- پرونده موشکی ایران
- مهار منطقه‌ای ایران
- حقوق بشر
- روابط اقتصادی[4]
[phps] if ( get_post_meta($post->ID, 'stitr2', true) ) : [/phps] [quote align="left"] [phps] echo get_post_meta($post->ID, "stitr2", true);[/phps] [/quote] [phps] endif; [/phps]
نگرش احزاب پیروز در انتخابات اخیر اتحادیه اروپا نسبت به مسائل سیاست خارجی
نتایج انتخابات پارلمان اروپا نشان داد: احزاب راست میانه مانند احزاب دموکرات مسیحی و چپ میانه مانند سوسیالیست‌ها و سوسیال دموکرات ها که به طور سنتی سال‌ها قدرت را در دست داشته‌اند روی‌هم‌رفته نتوانستند اکثریت را به خود اختصاص دهند، این انتخابات سه پیروز داشته است: احزاب لیبرال که توانستند درصد آرای خود را نسبت به دور پیشین به شکل زیادی افزایش دهند، احزاب سبز که در کشورهایی مانند آلمان و ایرلند و حتی فرانسه شگفتی‌آفرین بودند و احزاب راست افراطی و مخالف اتحادیه اروپا که در ایتالیا، فرانسه بریتانیا، مجارستان و لهستان به موفقیت رسیدند.
از جمله نتایج مهم حائز اهمیت برای این انتخابات موارد زیر است:
- کاهش محبوبیت و ریزش آرای احزاب اصلی
- افزایش اقبال و رشد احزاب راست افراطی
- رشد احزاب سبز و هواداران محیط‌زیست
- رشد جناح لیبرال و میانه
- میزان مشارکت بالای مردم[5]
از جمله پیامدهای قدرت‌یابی احزاب راست افراطی میتوان موارد زیر را نام برد:
- تشدید مهاجر ستیزی
- تاکید بر ملی‌گرایی و مخالفت با همگرایی اروپا[6]
احزاب سبز نیز در انتخابات ماه مه پیشرفت عمده‌ای داشتند و فراکسیون سبزها حالا به چهارمین فراکسیون بزرگ پارلمان تبدیل شده است. مسائل زیست‌محیطی طی پنج سال آینده در بطن مباحث اتحادیه اروپا جای خواهد گرفت. از طرف دیگر، حزب سبز در کشور آلمان هم در صدر نظرسنجی‌ها قرار دارد. اسکا کلر نامزد اصلی سبزها در سال ۲۰۱۴ بود و به حقوق مهاجران به اندازه مسائل زیست‌محیطی بها می‌دهد. سازمان جهانی دیده‌بان حقوق بشر اقدام به یک نظرسنجی از احزاب عمده که در صحنه سیاسی پارلمان اروپا حضور فعال دارند کرده است. سؤالاتی که از این پنج حزب پرسیده است این است که چه سیاستی را در قبال بحران مهاجرت در پیش خواهند گرفت؟ برای بهبود وضع حقوق بشر در روابط دوجانبه و چندجانبه با کشورهای ثالث چه کار می‌توانند انجام دهد؟ و آیا از وضع تحریم‌ها بر افراد و نهادهایی که خاطی جدی قوانین بین‌المللی و قوانین حقوق بشر هستند حمایت می‌کنند؟ که نظرات احزاب را میتوان این‌طور خلاصه کرد:
حزب مردم اروپا[7](EPP)
اعتقاد بر اتخاذ تصمیم دسته‌جمعی در خصوص بحران مهاجرت، تعهد اروپا در تأمین سرپناه برای افراد محتاج و احترام به حقوق پناهجویان،استفاده از قراردادهای تجاری نه تنها برای سود اقتصادی بلکه به عنوان گسترش‌دهنده ارزش‌های اروپا ،پشتیبانی قاطع از اقدام جدید اتحادیه اروپا در وضع تحریم علیه کشورهای ناقض حقوق بشر
[phps] if ( get_post_meta($post->ID, 'stitr3', true) ) : [/phps] [quote align="left"] [phps] echo get_post_meta($post->ID, "stitr3", true);[/phps] [/quote] [phps] endif; [/phps]
حزب سبز اروپا( Greens)
اتخاذ سیاست واحد اروپایی در زمینه مهاجرت مبتنی بر حقوق بشر، یافتن راه‌حلی فوری برای کمبود امکانات نجات مهاجران در دریا ،افزایش صدور ویزاهای اقامت و انسان‌دوستانه،مخالفت با امضای توافقات دوجانبه با کشورهای سرکوبگر، درخواست اضافه شدن بند حقوق بشر به توافقات تجاری اروپا،و اتخاذ سیاست حقوق بشری در خصوص بحث تغییرات اقلیمی و سرمایه‌داری. حمایت از تحریم‌های جامع علیه رژیم‌های ناقض حقوق بشر
حزب اتحاد لیبرال‌ها و دموکرات‌ها[8](ALDE)
اولویت به خطر نیفتادن جان پناهجویان،راه‌اندازی یک سیستم جامع مشترک پناهندگی بین کشورهای اروپایی به نحوی هم‌راستا باارزش‌های اتحادیه، توجه ویژه به متقاضیان پناهندگی از گروه دگرباشان جنسی، حمایت از لحاظ شدن دغدغه حقوق بشر در زمان انعقاد قراردادهای تجاری با کشورها، مذاکره برای دستیابی به نظام قانونی یکپارچه به منظور وضع تحریم‌ها علیه دولت‌ها و افرادی که مرتکب نقض جدی حقوق بشر هستند.
حزب چپ اروپا[9](EL)
تأسیس یک سیستم تجاری و اقتصادی واحد با سرمایه‌گذاری در کشورهای آفریقایی به طوری که بتوانند جزئی از یک زنجیره ارزشی جهانی شوند، مخالفت باسیاست‌های جاری اتحادیه اروپا در اختصاص کمک مالی به کشورهای دیکتاتوری و غیرانسانی، حمایت از بازگشایی راه‌های امن برای پناهجویان به جای اختصاص پول به کشورهای ثالث.حمایت از وضع تحریم‌ها و مبارزه علیه هرگونه خشونت، نژادپرستی و راست‌گرایی افراطی
حزب سوسیالیست‌های اروپا[10](PES)
وضع سیاست متوازن‌تر در خصوص اعطای پناهجویی میان کشورها، تلاش برای تحقق ایده راه‌های امن و قانونی مهاجرت، گسترش عملیات جستجو و نجات، تمرکز بر ریشه‌کنی کار کودکان، قاچاق انسان، فساد و کار در شرایط غیرقابل‌قبول، حمایت از تصویب یک اساس‌نامه واحد اروپایی برای لحاظ کردن دموکراسی و حقوق بشر در توافقات بین‌المللی ،حمایت کامل از وضع تحریم علیه دولت‌ها، افراد ناقض حقوق بشر[11]
علاوه بر این‌ها در سطح مقامات خانم اورزولا فن در لاین، وزیر دفاع آلمان و از نزدیکان آنگلا مرکل، صدراعظم این کشور به عنوان نامزد ریاست کمیسیون اروپا برگزیده‌شده است. اعلام نامزدی او برای این پست نشان می‌دهد که قرار است سکان هدایت کمیسیون اروپا همچنان در دست عضوی از حزب مردم اروپا، متشکل از نمایندگان راست میانۀ پارلمان اروپا باقی بماند.
شارل میشل، نخست‌وزیر بلژیک نامزد پست ریاست شورای اروپا وکریستین لاگارد، رئیس کنونی صندوق بین‌المللی پول برای ریاست بانک مرکزی اروپا نامزد شده است تا جانشین ماریو دراگی شود. دیوید ساسولی نماینده سوسیالیست ایتالیا نیز به عنوان رئیس جدید پارلمان انتخاب شد.آقای ساسیلی همچنین بر اولویت‌هایی که پارلمان باید در سال‌های آینده دنبال کند، تأکید کرد. «ما در تحولات مهمی غوطه‌ور هستیم: بیکاری جوانان، مهاجرت، تغییرات آب و هوایی، انقلاب دیجیتال، توازن جهانی جدید، که نیاز به ایده‌های جدید و شجاعت دارند». جوزف بورل، وزیر خارجه اسپانیا نیز برای ریاست بر دستگاه سیاست خارجی اتحادیه اروپا نامزد شد تا جانشین فدریکا موگرینی گردد.وی در انتخابات اخیر پارلمان اروپا نامزد حزب کارگران سوسیالیست اسپانیا بود و توانست بیش‌ترین آرا را برای ورود به پارلمان به دست آورد.[12]
[phps] if ( get_post_meta($post->ID, 'stitr4', true) ) : [/phps] [quote align="left"] [phps] echo get_post_meta($post->ID, "stitr4", true);[/phps] [/quote] [phps] endif; [/phps]
ژوزف بورل، کسی است که آشکارا از سیاست‌های رئیس‌جمهوری آمریکا انتقاد می‌کند، و در جریان بحران ونزوئلا نیز بسیار تلاش کرد تا کشورش را به سمت و سویی هل دهد که تحریم‌های آمریکا علیه ونزوئلا کم اثر شود و از انسجام اتحادیه اروپا حمایت می‌کند، با اینکه اصالتاً کاتالونیایی است، مخالف جدایی کاتالان‌ها از اسپانیاست و در یک کلام میتوان او را یک سیاستمدار چپ گرا نامید.
از سوی دیگر بورل از حامیان جدی برجام است و بارها از سیاست‌های دونالد ترامپ در خروج یک جانبه از برجام و اعمال سیاست تهدید و فشار علیه ایران انتقاد کرده است.او درباره اقدامات ایران در راستای کاهش تعهدات برجامی گفته بود: تا آنجا که من می‌دانم این تصمیم ایران در چارچوب برجام است. آمریکا با خروج از برجام اقدام بدی انجام داد و زمینه تصمیم اخیر ایران در محدودیت فعالیت برجامی را فراهم کرد. او حفظ برجام بخش مهمی از امنیت اروپا میداند.[13]او در مصاحبه‌ای اعلام کرده ما چشم‌انداز، منافع و استراتژی خودمان را داریم و با ایران همکاری خواهیم کرد.[14] همچنین، او در چهلمین سالگرد انقلاب اسلامی به خاطر پیشرفت سوادآموزی، آموزش زنان و “نقش اساسی” تهران در سوریه ، ایران را تمجید کرد.[15]
تأثیر نتایج انتخابات بر تغییر یا تداوم سیاست خارجی اتحادیه اروپا و فرصت‌ها و چالش‌های ایران
بیشتر کمپین‌ها و خواسته‌های رأی‌دهندگان در انتخابات پارلمان اروپا حول محور موضوعات داخلی بناشده و موضوعات خارجی اهمیت زیادی نزد رأی‌دهندگان و احزاب نداشت. در این دور از انتخابات مسائل مرتبط با مهاجرت ؛ تغییرات اقلیمی و عدالت اجتماعی ازجمله موضوعات مهم مورد نظر رأی‌دهندگان بودند.[16]
با توجه به اینکه مقامات جدید و احتمالی همچنان از احزاب قدرتمند قبلی در پارلمان هستند به نظر میرسد تغییر زیاد و فاحشی در سیاست خارجی اتحادیه رخ نخواهد داد اما با این وجود افزایش قدرت احزابی مثل برگزیت، احزاب سبز و راست‌های افراطی در روند سیاست خارجی اتحادیه ممکن است در روندهای جاری اتحادیه تأثیرگذار باشد. بر این اساس با احتمال زیاد توافقاتی مثل برجام ، قاچاق مواد مخدر، مهاجرت، پناهندگی و… از جمله حوزه‌هایی خواهد بود که ایران و اروپا همچنان بر سر آن‌ها با یکدیگر همکاری راهبردی خواهند داشت.
نتیجه
به نظر میرسد با اینکه احزاب راست افراطی و سبز به دلایل مختلفی مثل بحران اقتصادي، بحران مهاجرت و پديده تروريسم یا تغییرات آب و هوایی در برخی کشورها نسبت به گذشته آرای بیشتری کسب کردند ،اما در نهایت فاقد نقش تأثیرگذار بر تصمیم‌گیری‌های پارلمان اروپا باشند و نمی‌توانند چالش‌های جدی را در فرآیند تصمیم سازی و تصمیم‌گیری در اتحادیه اروپا ایجاد کنند ولی عرصه تا حدودی برای مقامات جدید سخت خواهد شد. زیرا همچنان احزاب طرفدار اتحادیه اروپا بیش‌ترین کرسی را در سطح کل اتحادیه در اختیاردارند و پست‌های کلیدی را در اختیار خواهند داشت. رشد افراطی‌گری به ضرر ایران است زیرا شعارهای افراط‌گرایان به نفع آمریکا ، مهاجرت و ملی‌گرایی است که با منافع ملی ایران در مغایرت جدی است اما با توجه به این که احزاب طرفدار اتحادیه توانستند کرسی‌های بیشتری در مقایسه با رقیب خود کسب کنند ،نتیجه انتخابات نشانگر این موضوع خواهد بود که اتحادیه اروپا به همچنان به دنبال تعامل با ایران باشد.
منابع
[1] محمود رضا رهبر قاضی «چالش‌های پیش روی اتحادیه اروپا و تاثیر آن بر سرنوشت اتحادیه»،اندیشکده تبیین،
1398، http://tabyincenter.ir/31384/%d8%b
[2] محمد رضا رضی،«عملکرد کشورهای عضو اتحاديه اروپا در قبال پناهجويان»،ماهنامه پژوهش ملل، دوره اول، شماره يکم، ص24دی ماه ١٣٩۴
[3,« Antagonisms in the EU’s Neighbourhood Strategies for the EU neighbourhood», Michael Bauer
Bertelsmann Stiftung Carl-Bertelsmann-Str,2018, www.bertelsmann-stiftung.de Responsible/Editors
[4] محمود رضا رهبر قاضی،« سیاست خارجی اتحادیه اروپا در قبال ایران در سال ۹۷؛ رویدادها و روندها»،اندیشکده تبیین،1398،
http://tabyincenter.ir/31384
[5] سید نادر نوربخش،«بررسی نتایج پارلمان اروپا 2019 – 2024»،موسسه ایران یوریکا،1398،
[6] محمد رضا مجیدی عزیز الله حاتم زاده «قدرت یابی گروه های راست افراطی در اروپا علل و پیامد »فصلنامه سیاست،دوره 46 شماره 2،ص 452-449،1395
[7] European People’s Party
[8] the Alliance of Liberals and Democrats for Europe
[9] the European Left
[10] the Party of European Socialists
,Human Rights Watch investigates,2019 « EU: Parliamentary Candidates’ Views on Rights »
11-https://www.hrw.org/news/2019/05/16/eu-parliamentary-candidates-views-rights
[12] «پست‌های کلیدی اتحادیه اروپا به تساوی میان زنان و مردان تقسیم شد»،یورونیوز،2019،
https://fa.euronews.com/2019/07/02/ursula-von-der-leyen-german-defence-minister-nominated-commission-president
[13] «تغییرات در اتحادیه اروپا؛اتحادیه اروپا در مسیر مخالفت با ترامپ»1398
EU Foreign Policy Nominee Said World ‘Has to Live With’ Iran Wanting to Destroy Israel,2019
14-https://jewishjournal.com/news/world/301154/eu-foreign-policy-nominee-said-world-has-to-live-with-iran-wanting-to-destroy-israel
[15]Candid Josep Borrell faces daunting agenda as EU foreign envoy,201912
https://www.ft.com/content/01c4bc50-9e85-11e9-9c06-a4640c9feebb
[16] سید نادر نوربخش،«بررسی نتایج پارلمان اروپا 2019 – 2024»،موسسه ایران یوریکا،1398،
