اندیشکده راهبردی تبیین- اخیراً طرحی از سوی ایمانوئل مکرون رئیس جمهور فرانسه در مورد آغاز مجدد مذاکره میان ایران و کشورهای 1+5 سابق که ایالات متحده را نیز شامل می شود، منتشر شده که برخی از مقامات ایرانی من جمله رئیس جمهور ایران با کلیت این طرح موافقت کرده اند. اما باید دانست که در مورد بندهای آن توسط اعضای مذاکره اختلاف نظر وجود دارد. به ویژه این که مقامات اروپایی به این طرح انتقاد دارند و معتقدند که در آن به توان موشکی ایران پرداخته نشده است. چرا که اروپایی ها تأکید می کنند که توان موشکی ایران و سیاست های منطقه ای آن غیرقابل تفکیک از هم است و باید در هنگام مذاکره به آن پرداخته شود. با توجه به اهمیت این موضوع در این یاداشت پژوهشی به بررسی ابعاد و جوانب طرح پیشنهادی رئیس جمهور فرانسه پرداخته خواهد شد.

 

طرح چهار بندی ماکرون

امانوئل ماکرون به ظاهر برای کاهش تنش بین ایران و آمریکا و یا کشاندن ایران به پای میز مذاکره طرح چهار بندی را ارائه داده است که شامل موارد زیر است:

1- جمهوری اسلامی ایران تعهد  کند که هیچ گاه به دنبال سلاح هسته ای نخواهد بود؛

2-  جمهوری اسلامی ایران رضایت دهد تا مذاکره در چارچوبی طولانی مدت تر از برجام در مورد محدودسازی ظرفیت هسته ای صورت گیرد؛

3- جمهوری اسلامی ایران رضایت دهد تا مذاکره در چارچوبی طولانی مدت تر از برجام پیرامون سیاست منطقه ای ایران صورت گیرد؛

4- ایالات متحده آمریکا تعهد کند که تمام تحریم های باز اعمال شده از سال 2017 تاکنون را لغو نماید.

 

 

 

اهداف غرب به پیشگامی فرانسه از ارائه طرح میانجی

ارائه این طرح توسط فرانسه و در میان گذاشتن آن با ترامپ (در حالی که از برجام خارج شده) چیزی جز یک دسیسه آشکار نیست. در زیر به مهم ترین اهداف پشت پرده طرح ماکرون اشاره می شود:

1- این طرح که به ظاهر برای کاهش تنش بین ایران و آمریکا و یا کاهش تحریم های ایران مطرح شده است، هیچ گاه نمی تواند قابل اتکا به این موارد باشد چرا که کشورهای اروپایی به ویژه فرانسه خارج از منافع خود و دوست دیرینه خود یعنی آمریکا قدم برنمی دارند. به همین خاطر فرانسه در ارائه این طرح به دنبال دست یابی به اهدافی خارج از منافع خود نیست، عمل نکردن اروپاییان به تعهدات برجامی حقیقت این اهم را نشان می دهد.

2- هدف این طرح اعمال فشار بر ایران از طریق اجرای این طرح است تا ایران را وارد مذاکره کنند؛

3- فرانسه از اعلام این طرح یک سری اهداف آشکار دارد که در سه بند اول طرح ماکرون آمده است. همچنین اعلام شده در ازای عمل کردن به تعهدات برجامی توسط ایران حجم مشخصی از نفت ایران به فروش برسد. اما هدف این طرح علاوه بر این که می خواهد ایران را در برجام نگه دارند، هدفش محدود کردن ایران در فعالیت های هسته ای، در سیاست های منطقه ای و توسعه موشک های بالستیک است.

4- بعد از سرنگونی پهباد ایرانی، توقیف نفتکش انگلیسی توسط ایران، و نیز کاهش تعهدات برجامی[1] از سوی ایران، غرب و آمریکا درصد برآمدند تا مانع رسیدن ایران به اهداف منطقه ای خود در خلیج فارس و غرب آسیا شوند، بنابراین بعد از طرح ائتلاف دریایی، طرح ماکرون با ظاهری کاملاً فریبنده مطرح شد.

5- ایران با کاهش تعهدات برجامی خود نشان داد که نسبت به پایبند نبودن اروپایی ها به برجام بی تفاوت نیست، اما در مقابل اروپاییان با دسیسه و ظاهرسازی در مجامع بین الملل، قصد دارند تا ایران را در برجام نگه دارند تا تعهدات برجامی خود را عملی سازد.

6- فرانسه در حالی خود را میانجی آمریکا می داند و بحث کاهش تحریم ها را مطرح می کند که ترامپ مدعی است که آمریکا هیچ نماینده ای نمی خواهد (چه فرانسه باشد و یا هر کشور دیگری) و نباید از طرف ما وارد مذاکره با ایران شود و بحث میانجی گری را مطرح نماید. اما با توجه میانجی گری ژاپن در دوره قبل، می توان گفت در پشت این ریاکاری، اهداف و انگیزه هایی نهفته است که مقصد آن تضعیف ایران از مواضع خود است.

7- دولت‌مردان فرانسه به دنبال احیای نقش فرانسه در جهان هستند. آن‌ها بیش از بی‌طرفی به دنبال آنچه که خود آن را  «قدرت بزرگ متوسط» توصیف می‌کنند، هستند. آنها علاقه دارند تا خود را به عنوان ناجی و کانال ارتباطی میان ایران و آمریکا، نشان دهند[2]. این عمل فرانسه به آن ها این امکان را می دهد تا بیش از گذشته خود را به ایالات متحده نزدیک سازد و روابط دو سوی آتلانتیک را به مانند گذشته هموار سازد.

 

 

[phps] if ( get_post_meta($post->ID, 'stitr2', true) ) : [/phps] [quote align="left"] [phps] echo get_post_meta($post->ID, "stitr2", true);[/phps] [/quote] [phps] endif; [/phps]

 

 با این اوصاف، هدف اروپا و فرانسه در مرحله اول این است تا ایران را از روند کاهش تعهدات برجامی باز دارند و آن را در برجام نگه دارند و در مرحله بعد خواسته هایشان که در مورد فعالیت هسته ای، سیاست منطقه ای و توان موشکی ایران است را مطرح کنند.

 

نقدهای وارده بر طرح پیشنهادی فرانسه

می توان گفت که این طرح از اساس دارای اشکال و قابل رد شدن است که در زیر به مهمترین آن اشاره می شود:

1-  این طرح زمانی قابل بازبینی است که اولاً گروه1+4 به تمام تعهدات برجامی پایبند بوده باشد و هم این که ایالات متحده ضمن پذیرش برجام، برای پیش بردن مفاد برجام گام بردارد، نه این که به عنوان یک مهره ی جدید وارد مسئله برجام شود و تعهدات و خواسته های قبلی خود را دوباره مطرح سازد.

2- با توافق هسته ای قرار بود تحریم های ایران برداشته شود ولی این اتفاق صورت نگرفت و حال دوباره مطرح می کنند که اگر این طرح، توسط ایران پذیرفته شود و وارد مذاکره شود، تحریم ها برداشته می شود.

3- مکرون درصدد است تا آمریکا را دوباره به توافق هسته ای برگرداند، اما این زمانی قابلیت پیدا می کند که ترامپ برداشته شدن تحریم ها را قبول داشته باشد و تعهدات برجامی را بپذیرد. با توجه به این شرایط، این ایران است که باید به عنوان یک مدعی  خواسته های خود را مطرح سازد، در حالی که در طرح ماکرون هیچ دیدگاه و خواسته ی ایرانی به طور مستقیم لحاظ نشده است و تماماً بر اساس دیدگاه و منافع خود است.

4- این طرح زمانی از لحاظ ساختاری قابل قبول است که برگرفته از تمام شرایط و خواسته های طرفین باشد، نه یک طرفه و نشأت گرفته از خواسته های قبل از برجامی.

5- ایران همیشه و در هر زمان حتی قبل از توافق هسته ای اعلام داشته که قصد دست یابی به سلام هسته ای را ندارد و هدفش حفظ و امنیت منطقه است و بر اساس این شرایط برجام تحقق یافته حال طرف های مذاکره مدعی اند این خواسته ها باید به عنوان یک الحاقیه به توافق اضافه شود.

6- کاستن از تحریم ها که در یکی از بندهای ماکرون آمده، زمانی قابل اطمینان است که خود ایالات متحده وافق به این امر باشد، در حالی که هیچ چراغ سبزی در زمینه کاهش تحریم ها از سوی ترامپ روشن نشده است و چه بسا که خواهان افزایش تحریم ها باشد. بنابراین، طرح مکرون هیچ ضمانت اجرایی ندارد.

7- مطرح کردن پیشنهاداتی مثل طرح ماکرون زمانی قابل بررسی است که ایران به تعهدات برجامی خود پایبند نبوده باشد و ایران اولین نقض کننده باشد، در حالی که ایران برخلاف اروپاییان به تمام تعهدات برجامی خود پایبند بوده است.

 

 

[phps] if ( get_post_meta($post->ID, 'stitr3', true) ) : [/phps] [quote align="left"] [phps] echo get_post_meta($post->ID, "stitr3", true);[/phps] [/quote] [phps] endif; [/phps]

 

تأثیر اجرای طرح فرانسه بر مؤلفه های قدرت ملی جمهوری اسلامی ایران

طرح فرانسه این حقیقت را ثابت می کند که هدف آنها نه احقاق حقوق ایران بلکه رسیدن به خواسته های خود و خسارت به مؤلفه های قدرت ملی جمهوری اسلامی ایران است. توافق هسته ای با همه تفاسیر و حاشیه های آن نتوانست کمکی به وضعیت اقتصادی و برداشته شدن تحریم ها کند.  قطعاً اجرای این طرح نیز هیچ کمکی به برداشته شدن تحریم ها و بهتر شدن وضعیت تجاری و اقتصادی ایران نخواهد داشت؛ چرا که باز شدن روابط تجاری ایران به ویژه در زمینه فروش نفت به این معنی است که ترامپ تحریم ها را برداشته و به طرف های اروپایی اجازه تجارت با ایران را داده است که این عمل ترامپ به معنای بی‌اعتباری و ناکارآمدی سیاست دولت او در مسائل سیاست خارجی و مقوله برجام است که قطعاً ترامپ آن را نمی پذیرد. در نتیجه مذاکره بر سر چیزی که هیچ ضمانت اجرایی ندارد موجب خرید زمان برای اروپا و در عین حال موجب تحلیل رفتن پرستیژ ایران در مجامع بین المللی می شود. از طرف دیگر، پذیرش سازوکار جدید، ایران را به عنوان یک کشور خاص در تعاملات تجاری دنیا نگه می‌دارد. در صورتی که هدف باید عادی شدن مبادلات تجاری و مالی ایران با دنیای خارج باشد[3]. این عمل کمکی به رشد وضعیت اقتصادی و تجارت خارجی ایران ندارد. یکی از شعارهای انقلاب اسلامی حفظ استقلال است، اما اجرای این طرح مانع رسیدن ایران به حقوق خود در زمینه فعالیت های صلح آمیز هسته ای و برنامه  موشکی می شود چرا که فعالیت هسته ای ایران باید زیر نظر غرب باشد و برنامه موشکی هم باید توسط ایران متوقف شود. از طرف دیگر، قبول این طرح به معنای ادامه یافتن شرط و شروط هایی است که ممکن است در آینده از طرف اروپا و آمریکا بر ایران تحمیل  شود و این در تضاد با حفظ استقلال و امنیت کشور است. مسئله مهم دیگر مهار نفوذ ایران در منطقه است که اگر با اجرای طرح ماکرون این اتفاق صورت گیرد، شاهد نفوذ هر چه بیشتر کشورهای بیگانه در منطقه هستیم که سبب رصد کردن فعالیت ایران در منطقه به ویژه در حوزه مقاومت می شود و در مقابل اقدامات ایران را در دفاع از حقوق مظلومین سخت خواهد کرد. در نهایت منافع ایران در این مناطق به خطر می افتد و چه بسا موجبات دسته بندی قدرت های منطقه در برابر ایران شود. حفظ «عزت، حکمت و مصلحت» یکی دیگر از ارزش هایی که سیاستمداران کشور باید در سیاست خارجی دنباله رو آن باشند. پذیرش و اجرای این طرح به معنی پذیرش و خواسته فرانسه و شخص ترامپ است که توانسته اند شرایط جدید را بر ایران تحمیل نمایند. از این رو، سیاستمداران ایران در برابر این طرح و هر گونه پیشنهادی که از سوی گروه1+4 مطرح می شود، باید با توجه به حفظ عزت و اقتدار ایران، مصلحت اندیشی کنند و از مواضع جمهوری اسلامی ایران دفاع نمایند.

 

الزامات راهبردی جمهوری اسلامی ایران در مواجهه با طرح پیشنهادی فرانسه

از آن جا که اولاً، این طرح بر اساس دیدگاه فرانسه است و نه دیدگاه ایران، دوماً این که گروه1+4 هنوز نتوانسته اند به تعهدات برجامی خود عمل کنند، قطعاً جمهوری اسلامی ایران، نباید به طرح ها و پیشنهادات خارج از چارچوب برجامی و فراتر از آن اعتماد داشته باشد، و در مورد آن وارد مذاکره شود. بنابراین، مهمترین کار از سوی ایران این است که در برجام بماند تا بتواند در چارچوب برجام، کشورهای طرف مذاکره (فرانسه، انگلیس، آلمان) را در تعهدات خود نگه دارد نه خارج و فراتر از آن، چرا که اروپاییان عملاً هیچ اقدامی که منافع برجامی ایران را تامین کند، تاکنون انجام نداده اند و اگر ایران هم از برجام خارج شود، نخواهد توانست با تکیه بر تعهدات و منافع برجامی نسبت به اروپاییان مدعی باشد. جمهوری اسلامی ایران برای اینکه بتواند غرب را وادار به انجام تعهدات برجامی و تحقق خواسته های خود بکند لازم است، همین روند کاهش تهدات برجامی را ادامه دهد تا غرب به پیشگامی فرانسه به جای پیشنهادات و طرح های جدید برای متوقف کردن ایران، به تعهدات برجام باز گردند و آن را انجام دهند. از دیگر بایسته‌های تأمین منافع بلندمدت ایران، ایجاد یک سازوکار برای نظارت بر حسن اجرای تعهدات ایالات‌متحده است. همان‌گونه که تعهدات ایران مورد نظارت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی قرار گرفته و به‌صورت منظم گزارش‌هایی نیز در رابطه با آن منتشر می‌شود، لازم است جهت تأمین منافع ایران، تعهدات دیگر طرف‌ها، علی‌الخصوص ایالات‌متحده – که کارشکن اصلی در راه برخورداری ایران از منافع خویش بوده است- نیز مورد پایش و ارزیابی قرار گیرد[4].

 

[phps] if ( get_post_meta($post->ID, 'stitr4', true) ) : [/phps] [quote align="left"] [phps] echo get_post_meta($post->ID, "stitr4", true);[/phps] [/quote] [phps] endif; [/phps]

 

 

از آن جا که دشمن، اقتصاد و فعالیت هسته ای ایران را مورد هدف قرار داده است، لازم است دولت و دستگاه دیپلماسی ایران بیش از گذشته روابط تجاری و اقتصادی با کشورهای دیگر به ویژه همسایگان را گسترش دهد و به توانمندی های اقتصاد کشور توجه بیشتری داشته باشد. این امر نیازمند این است که جمهوری اسلامی ایران  ضمن آشکار کردن دسیسه های دشمن، ملت را به ادامه دادن راه مقاومت فرا خواند و نسبت به تصویرسازی مثبت از ایران در نزد افکار عمومی جهان، اقدامات لازم را انجام دهد.

 

جمع بندی

با توجه به عدم پایبندی گروه1+4 به تعهدات برجامی و قابل اعتماد نبودن آن ها، پذیرش و یا مذاکره در مورد هر طرح و پیشنهادی از سوی آن ها می تواند تبعات و پیامدهای بسیاری بدی برای ایران به همراه داشته باشد. در زیر به مواردی از آن اشاره می شود:

– اجرای این طرح موجبات دخالت و تحمیل هر گونه ادعا و یا خواسته ی نا به جا در مورد امور داخلی و خارجی ایران از سوی فرانسه می شود؛

– اجرای ایرن طرح و مذاکره در مورد آن این تصور ار ایجاد می کند که ایران در برابر خواسته های فرانسه و یا ترامپ کوتاه آمده و نوعی شکست را پذیرفته و این با اصل تحقق ارزش ها و آرمان های انقلابی در راستای مبارزه با زورگویان بین المللی در تضاد است؛

– اجرای این طرح موجب عدم اعتماد کشورهای دوست و کشورهایی که با ارزش ها و آرمان های ایران هم صدا هستند، می شود؛

– اجرای این طرح موجب محدود شدن ایران در فعالیت هسته ای و زیر نظر قرار گرفتن آن توسط گروه1+4  می شود؛

– اجرای این طرح موجب کنترل تسلیحات موشکی ایران توسط گروه1+4 می شود؛

– اجرای این طرح موجب محدود شدن نفوذ ایران در منطقه و حتی حضور هر چه بیشتر کشورهای بیگانه در منطقه می شود؛

– اجرای این طرح موجب محدود شدن و کنترل امور تجاری و اقتصادی ایران با کشورهای دیگر جهان به ویژه در زمینه فروش نفت می شود؛

– اجرای این طرح موجب باج گرفتن از ایران توسط گروه1+4 برای انجام تعهدات برجامی و حتی فراتر از آن می شود؛

– اجرای این طرح موجب بی اعتماد شدن مردم ایران به دولت می شود؛

– و…

با توجه به این شرایط می توان گفت هدف اروپاییان و ایالات متحده آمریکا احقاق حقوق برجامی ملت ایران نیست، بلکه خرید زمان برای معطل کردن ایران و تحمیل خواسته های خود بر ایران است. اینجاست که دستگاه دیپلماسی و سیاستمدار ایران باید در هر زمان نسبت به دسیسه های آن ها الزامات و مواضع مشخصی داشته باشند.

منابع

[1] . ایران این اقدامات را با استناد به دو بند از برجام در دستور کار قرار داده است. در این بندها، ایران عنوان کرده است که در صورت بازگشت تحریم‌ها، حق توقف اجرای کل یا بخشی از تعهداتش را برای خود محفوظ می‌داند.

[2] . ترابی، سمیه (1398). « نقش فرانسه در مذاکرات هسته‌ای؛ مواضع و جهت‌گیری‌ها»، اندیشکده راهبردی تبیین، شناسه خبر: 34212، 15 مهر 1398، قابل بازیابی در پیوند زیر:

نقش فرانسه در مذاکرات هسته‌ای؛ مواضع و جهت‌گیری‌ها

[3] . رحمانی، امیرحسین(1398). «وساطت فرانسه و تبعات دور زدن برجام توسط ایران!»، جامعه خبری-تحلیلی الف، کدخبر:3980611030، 11 شهریور 1398، قابل بازیابی در پیوند زیر:

https://www.alef.ir/news/3980611030.html

[4] . افضلی، توحید(1398). «الزامات سیاست‌ورزی ایران در دوره‌ی سیاست صبر و انتظار ایالات‌متحده»، اندیشکده راهبردی تبیین، شناسه خبر: 33496، 30 مرداد 1398، قابل بازیابی در پیوند زیر:

الزامات سیاست‌ورزی ایران در دوره‌ی سیاست صبر و انتظار ایالات‌متحده